iudicibus fabulentur oratores, itemque inpedimenta a iudicibus orta, debilitare eloquentiam. praeterea res velut in solitudine agi, quum oratori olim clamor plaususque addiderint animum. 40. Eloquentiam esse alumnum licentiae, contumacem, temerariam, arrogantem, nec in civitatibus bene constitutis oriri posse, quod exemplo variarum gentium ostendant; 41. minorem esse obscurioremque gloriam inter bonos mores et in obsequium regentis paratos; bono sui saeculi cuique fruendum. 42. Disceditur. Habitus est dialogus

FLAVIO VESPASIANO AVG. VI.

TITO VESPASIANO CAES. IV. COSS.

COMMENTARIVS.

Superioribus libris lucem aliquam industria nostra attulit: huic, vere possum dicere, salutem Nam, cum depravatissimus vulgo circumferretur, nulla pagina sine vuluere et vibice, admirabile est, quantum a Farnesiano codice (nam Vaticanis aberat) in eo ganando simus adiuti. Multi hiatus expleti, verba et lineae integrae insertae, centeni aliquot loci (Latine, non oratorie, loquor) emendati: quorum omnium numerum inire aut longum, aut supervacuum. moderabor, et in his notis ea saltem tangam, quorum vel insignis correctio est, vel ambigua. Reliqua recepta in contextum, satis sit verbo iam nunc praedixisse, e Farnesiani libri fide esse. At de scripto, et scriptore ipso, pauca etiam hic libanda sunt. Scriptum sane optimum stilo, inventione, iudicio: et quod in hoc genere (integrum esset modo) conferre nihil verear cuin iis, quae optimi saecli, et optimae notae. Scriptor tamen ipse incertus. Ita olim iudicavi: neque etiam muto. Nam Tacitum fuisse qui credam? Stilus valide abnuit, non fallax in hoc genere argumentum. qui in nostro constrictus ubique, teres, acutus, et severus magis, quam lepidus bic omnia contra. At mutari is in aetate aut argumento potest, inquiunt. Non nego. sed nunquam ita, ut abeat prorsus a sese. Quidquid Cicero scripsit, senex, iuvenis, philologum, philosophum; in iis tamen lineamenta quaedam apparent eiusdem viri et vultus. Nec aliter fit in omnibus nobis. Aetatem etiam vide, si non pugnat. Hic scriptor sermonem hunc habitum inducit sexto Flaviani imperii anno eique interfuisse se admodum iuvenum. Quomodo vero tune admodum iuvenis Tacitus, si honores etiam cepit sub Vespasiano? Id enim de se fatetur, et dignitatem suam a Vespasiano inchoatam ait Historiarum primo. Sed exemplaria omnia Tacito adserunt. Quae illa: vix bina aut terna credo ea esse in omni Europa. quae tam facile et pronum est, hic mentiri, quam in aliis libris saepe. Sed etiam Pomponius

Sabinus. Ita enim politissimus doctissimusque Pithoeus nos docuit, notis ad hunc libellum. Is igitur Sabinus, mediae aetatis grammaticus, in Carmen de obitu Maecenatis : Cornelius, inquit, Tacitus appellat scripta Maecenatis calamistros. Nec negare certe possumus, quin is locus hodieque in hoc libello exstet (c. 26). Quid dicam? serio et ingenue, nihil me credere huic ignobili Sabino, qui, ex veteri verho, somniavit fortasse, quod voluit. Dico me. nam aliis nihil praeeo, quid sequantur. Incommodi quid erit, sive Tacito tribuamus, sive M. Fabio Quinctiliano, ut mihi olim visum? Nam et stilus ipse plane gemiuus: et ille, se De caussis corruptae eloquentiae scripsisse, plus uno loco fatetur: quem titulum valde appositum scio huic argumento. Praecipuam enim materiem et velut fundum scripti, hoc fuisse, evincunt illa, quae superant, et magis evincerent, quae a fine desunt. Ipse Maternus hic ad Messalam: Exprime nobis non laudationem antiquorum, sed caussis, cur in tantum ab eloquentin eorum recesserimus. Aetas tamen Quinctiliani paullo grandior fuisse videtur, quam ut hic sermo illo iuvene. Itaque ambigo. et cum multa dixerim, claudo tamen omuia et signo hoc responso, Mihi non liquere. Lipsius.

Argumenta, in utramque partem prolata, studiose discussit nuperus editor elegantis libelli loh. H. Aug. Schulze, qui egregiam ei inlustrando operam impendit 8vo. Lips. 1788. Mihi, re probe pensitata, cum Broterio aliisque probabile admodum videtur, Tacito deberi. Nec obstat stili differentia. In hoc opusculo juvenilis vigor spirat; reliqua provectae aetatis constrictum, acutum et severum dicendi genus habent. Accedit, quod profecto aliud sit historiam scribere, aliud dialogum, in quo, ut auctor profitetur, conloquentium cuique sua forma et animi et ingenii iisdem numeris, iisdemque rationibus redditur. Ceterum in hoc excudendo libello nullo vetustiori exemplari se usum Rhenanus testatur; multa satis feliciter ex ingenio emendavit. Ad titulum quod adtinet, in MSS. Vaticanis Broterius hunc reperit: C. Corn. Taciti dialogus de Oratoribus. Ed princeps ita: Cornelii Taciti Equitis Romani dialogus de Oratoribus claris. Puteol et Ber. Cornelii Taciti Equitis Romani dialogus, an sui saeculi oratores antiquioribus, et quare, concedant. Oberlin.

SAEPE ex me requiris, Iuste Fabi, cur, cum priora 1 saecula tot eminentium oratorum ingeniis gloriaque effloruerint, nostra potissimum aetas deserta et laude orbata, vix nomen ipsum oratoris retineat. neque enim ita adpellamus, nisi antiquos horum autem temporum diserti caussidici et advocati et patroni et quidvis potius, quam oratores, vocantur.

Hunc Dialogum Anglicè vertit Gul. Melmoth; libelli, dicti Fitzosborne's Letters, auctor elegantissimus; ad finem cujus has delicias appendit. Vid. Edit. Bostoniensem p. 225.

Cui percontationi tuae respondere, et tam magnae quaestionis pondus excipere, ut aut de ingeniis nostris male existimandum sit, si idem adsequi non possumus, aut de iudiciis, si nolumus, vix, hercule, auderem, si mihi mea sententia proferenda, ac non disertissimorum, ut nostris temporibus, hominum sermo repetendus esset, quos eandem hanc quaestionem pertractantes, iuvenis admodum audivi. Ita non ingenio, sed memoria ac recordatione, opus est, ut, quae a praestantissimis viris et excogitata subtiliter, et dicta graviter, accepi, cum singuli diversas, vel easdem, sed probabiles caussas adferrent, dum formam sui quisque et animi et ingenii redderet, iisdem nunc numeris, iisdem rationibus persequar, servato ordine disputationis. neque enim defuit, qui diversam quoque partem susciperet, ac, multum vexata et inrisa vetustate, nostrorum temporum eloquentiam antiquorum ingeniis anteferret.

2 Nam postero die, quam Curiatius Maternus Catonem recitaverat, cum offendisse potentium animos diceretur, tamquam in eo tragoediae argumento, sui oblitus, tantum Catonem cogitasset, eaque de re per urbem frequens sermo haberetur, venerunt ad eum M. Aper et Iulius Secundus, celeberrima tum ingenia fori nostri : quos ego in iudiciis non utrosque modo studiose audiebam, sed domi quoque et in publico adsectabar, mira studiorum cupiditate et quodam ardore iuvenili, ut fabulas quoque eorum, et disputationes, et arcana semotae dictionis penitus exciperem.

Catonem] Tragoediam, cujus Cato erat argumentum.

M. Aper et Iul. Sec.] Iste forte pater M. Flav. Apri Cons. a. u. 383. Hujus Secundi laudes canit Quint. 10, 1, 120. ét 12, 10, 11.

quamvis maligne plerique opinarentur, nec Secundo promptum esse sermonem, et Aprum ingenio potius et vi naturae, quam institutione et litteris, famam eloquentiae consecutum. Nam et Secundo purus et pressus, et, in quantum satis erat, profluens sermo non defuit: et Aper, communi eruditione inbutus, contemnebat potius literas, quam nesciebat, tamquam maiorem industriae et laboris gloriam habiturus, si ingenium eius nullis alienarum artium adminiculis inniti videretur.

Igitur, ut intravimus cubiculum Materni, sedentem 3 ipsum, et, quem pridie recitaverat, librum intra manus habentem, deprehendimus.

Tum Secundus: Nilne te, inquit, Materne, fabulae malignorum terrent, quo minus offensas Catonis tui ames? An ideo librum istum adprehendisti, ut diligentius retractares, et sublatis, si quae pravam interpretandi materiam dederunt, emitteres Catonem, non quidem meliorem, sed tamen securiorem ?

Tum ille, Leges tu, quid Maternus sibi debuerit, et agnosces, quae audisti. quod si qua omisit Cato, sequenti recitatione Thyestes dicet. Hanc enim tragoediam disposui iam et intra me ipse formavi. Atque ideo maturare libri huius editionem festino, ut dimissa priore cura, novae cogitationi toto pectore incumbam.

Adeo te tragoediae istae non satiant, inquit Aper, quo minus, omissis orationum et caussarum studiis, omne tempus modo circa Medeam, ecce

Aper communi eruditione imbutus] Communis eruditio dicitur de disciplinis, quibus liberales homines vulgo imbuebantur. Ern.

Thyestes] Alterum et notum tragoediae argumentum.

4

5

nunc circa Thyesten, consumas? cum tot amicorum caussae, tot coloniarum et municipiorum clientelae, in forum vocent; quibus vix sufficeres, etiamsi non novum tibi ipse negotium inportasses, Domitium et Catonem, id est, nostras quoque historias et Romana nomina Graecorum fabulis adgregare.

Et Maternus, perturbarer hac tua severitate, nisi frequens ac adsidua nobis contentio iam prope in consuetudinem vertisset. Nam nec tu agitare et insequi poetas intermittis, et ego, cui desidiam advocationum obiicis, quotidianum hoc patrocinium defendendae adversus te poeticae exerceo. Quo laetor magis, oblatum nobis iudicem, qui me vel in futurum vetet versus facere, vel, quod iam pridem opto, sua quoque auctoritate compellat, ut omissis forensium caussarum angustiis, in quibus satis mihi superque sudatum est, sanctiorem istam et augustiorem eloquentiam colam.

Ego vero, inquit Secundus, antequam me iudicem Aper recuset, faciam quod probi et modesti iudices solent, ut in his cognitionibus se excusent, in quibus manifestum est, alteram apud eos partem gratia praevalere. Quis enim nescit, neminem mihi coniunctiorem esse et usu amicitiae et adsiduitate contubernii, quam Saleium Bassum, cum optimum virum, tum absolutissimum poetam ? por

Clientelae] Quae patronum cooptarent Maternum. Notae sunt tesserae hospitalitatis.

Domitium] Videtur fuisse is, qui, Iulio Caesari infensissimus, Pharsalica acie occubuit. de quo Suet. Ne 1. 2.

Saleium Bassum] De quo Quinetilianus, Institut: Orator. X, 1. Vehemens ac poeticum ingenium Saleii Bassi fuit, nec ipsum seneetute maturum.