61 Multi ex Romanis, etiam consularis dignitatis viri] A. Postumium Albinum cos. anno ab U. c. 603. Cicero in Bruto refert Historiam de Rebus Romanis Græce scripsisse. Idem de eod. ait Gell. lib. xI. cap. 8. Florus in Livii Epitome lib. LIII. C. Julium senatorem, Dionysius H. in Præf. Hist. suæ Fabium Pictorem et L. Cincium, res Romanas Græco sermone scripsisse, commemorant. Gl.

Multi ex Romanis] Ut A. Albinus, referente A. Gellio Noct. Att. XI. 8. Vid. Macrob. init. Saturn. et Cic. Brut. c. 21. Hunc locum opportune suggessit eruditiss. Joh. Freinsh, cujus acri politoque judicio plurimum hasce notas debere statim initio profiteri libet. Sic Lucullus Marsicum Bellum Græce scripsit. Plut. Luc. c. 2. C. Julius senator Græce res Romanas scripsit, Liv. Epit. LII. f. Annales Acilianos Græce scriptos et Latine versos refert Liv. xxv. 39.

14. Etiam Cic. Commentaria Consulatus sui Græce composuit l. 1. ad Att. Ep. penult. Bern.

Pompeius] Ejus de genere Justin. inf. XLIII. 5. 13. 14. 15. Id. Mentionem huj. et inf. facit xxxvIII. 3. 11. et XLIII. 5. 13. et priore quidem loco, quid Trogus in Liv. ac Sall, desiderarit; posteriore vero, quibusnam parentibus prognatus ille sit, exponit. Aliorum de eod. Testimonia, aut Judicia, supr. ipsi huic Epitomæ præmissa videas. Trogi nomen habuere et alii. Varro quidem lib. v. de L. L. 'T. Quinctium Trogum' nominat. Vorst. Is sub Augusti seculo vixit. Avus e Vocontiis, Galliæ Narbonensis populo, Sertoriano bello civitate a Cn. Pompeio donatus; a quo et nomen accepisse videtur. Pater ejus sub Jul. Cæsare militabat. De his vid. inf. 1. XLIII. c. 5. Scripsit etiam de Animalibus, quo nomine sæpius a Plin. et Charis. laudatur. Ejus eti

am meminere Servius, D. Hieron. Augustin. Oros. Priscian. aliique.

Ox.

Corporis] Hoc de owμaroñoitą accipe, non de robore corporis, ut Hispanicus interpres. Bern.

Rem magni et animi et corporis adgressus] Scribe animi et operis. 'Res' enim magni operis' est quæ vario et multo labore constat : vox hæc ab architectura, sive vnlgari sive militari, petita est: nam et opera sunt, quæ struuntur, ut ap. Suet. in Jul. Operibus exornare urbes :' et ap. eund. in Octav. 29. 'Publica opera plurima exstruxit:' et Tib. 47. 'Princeps neque opera ulla magnifica fecit: et munitiones in oppidis oppugnandis, ut 'Opere instituto' ap. Cæs. vII. B. G. 70. et Suet. in Jul. 35. Maximis obsessum operibus:' et, prout structura multiplex est, magni vel parvi operis res vel munitio vocatur. Sen. Ep. 55. 'Speluncæ duæ magni operis :' et Liv. XXII. 57. 'Oppidum magno opere munitum:' et xxvI. 3. Quum jam parvi operis munitio esset.' Hinc igitur transfertur ad alias molitiones. Plin. xxxv. N. H. 10. 'Corpora enim pingere, et media rerum, est quidem magni operis,' Curt. vii. 13. Magni operis videbatur tam vastam voraginem explere.' Gronov. Nihil facit corpus ad meditationes eruditorum. Pygmæus sit, an Polyphemus, qui ad scribendum se applicat, est perinde, modo valeat animo et inge. nio, laboribusque ferendis par sit. Qui corpus hic accipiunt pro libro, iis Lat. linguæ genius adversatur. Non enim dixeris rem magni corporis seu libri aggredi. Ms. Marq. Gudii, et Juntarum ed. præstantissima, quam Bongars. et alii editores non viderunt: rem magni animi et operis aggressus est. Hæc Justini est scriptura. Imitatur Livium, qui in Præf. 'Res est præterea immensi operis, ut quæ supra quingentesimum annum repe.

tatur.' Quintil. Inst. 1. 4. Quæ vel sola [ars] omni studiorum genere plus habet operis, quam ostentationis.' Ov. IV. ex Ponto: 'Quodque aliis opus est, hoc tibi ludus erit.' Sic et Græci pyov pro labore. Aristot. vi. de Hist. Animal. "Epyov μh σvýbel ŏVTI KATAμADEÎV TAûra: Res magni operis est rerum istarum insolenti eas perdiscere. Contra ovdèv ěpyov notat non est difficile. Philippus ap. Stobæum in Olynthia: Πύκτῃ τὸ ἐπιτιμᾶν ovdèv ěpyov paxoμévw; h. e. Reprehendere pugilem pugnantem non est difficile. H. locum H. Grotius & wávu in Florilegio prava distinctione laborantem male interpretatus est: Et castigare pugilem cum a pugna vaces; conjungens oùdèv ěpyov μaxoμévų. Sed Græcis hæc loquendi ratio est ignota. Quin et h. locum Justini ex conjectura sic dudum restituit Gronov. Firmatur etiam auctoritate vetusti cod. Anglicani, testante id editore Justini Oxon. Græv. Legendum operis, non corporis; rem 'operosam,' difficilem et arduam, suscipere illum significat, qui historiam universalem complecti, eamque ab origine rerum ad sua tempora velit perducere; id quod a Trogo Pomp. præstitum fuerat. Hæc lectio ex Juntarum ed. revocata est a J. Græv. Doctore præstantiss. Faber. Legebatur vulgo rem magni et animi et corporis. Sed optime locum h. restituit cl. Græv. quod ex cod. Ms. Marq. Gudii et vetere typis expresso Juntarum pro corporis rescripsit operis. Est autem res magni operis dictum ita, ut Liv. in Præf. dicit 'Res immensi operis.' Qui corporis legerunt, intellexerunt, vel de robore corporis, ut Interpres Hispan. vel de σwμarоrotą ipsius libri, ut Berneccer. et alii. Verum neutro sensu consistere vox hic potest. Magnitudo et robur corporis ad scribendos libros nihil quicquam faciunt. Et quia' animi' antecedit rò corporis, si omnino legend. esset, non de libri,

sed de hominis, corpore intelligendum esset. Vorst. Ms. Gudii et Ed. Junt. et animi et operis, quod recte probant cl. Græv. et Vorst. Schef.

§ 2 Nonne nobis Pompeius] Ms. Anglicanus non minus nobis. Sed a vulgatis non est recedendum. Nam et longe suavior est ista interrogatio, et pluribus Mss. iisque vetustiss. quibus præcipue Bongar. usus est, nititur. Sed nec loco movend. quod in optimis libris, tam editis quam manu exaratis, repetitur, videri debet. Est enim hoc priscæ elegantiæ. Cic. vi. Fam. 6. Quare, quando, ut augures et astrologi solent, ego quoque augur publicus ex meis superioribus prædictis constitui apud te auctoritatem angurii et divinationis meæ, debet habere fidem nostra prædictio:' h. e. Si quid veri unquam dixi, hoc verum est, quod tibi scribo, et pro verissimo, quod certissime futurum est, habendum. Serv. Sulpicius ad Cic. in Iv. Fam. 5. Hem nos homunculi indignamur, si quis nostrum interiit, aut occisus est, quorum vita brevior esse debet, cum uno loco tot oppido rum cadavera projecta jaceant:' Natura hæc est hominum, ut necessario citius eis sit pereundum, ut non possint tam diu durare. Petron. 'Hic boni nescio quid debet esse:' Quantum certis et veris conjecturis assequi possum, hic est aliquid boni. Hæc vis est hujus verbi 'debet' in his similibusque locutionibus, quæ frequentiores in Tullio reperiuntur. Sic et scripsit in hac Præfatione Justinus. Sententia est: Si alii scriptores sibi videntur rem magni laboris aggressi esse, cum unius populi res gestas memoriæ mandant, Trogum Pomp. sane, si recte sentimus et judicamus, stupenda et plusquam Herculea audacia gentium omnium origines et facta describenda suscepisse, fatendum est nobis. Grav.

3 Sese gregatim] Mire hic variant libri scripti; ego lectionem quam

sine litura habebant duo Mss. secutus sum, explosa vulgata, quæ nulli rei est, imo contra mentem Auctoris est. Bongars. Angl. inter se gregatim, quod notarum auctor explicat 'sine ordine. Puto potius innui multitudinem eorum, quo appareat Herculea illa andacia unius colligentis labores tam multorum, de quo supr. Justinus. Itaque servo, et tantum scribo, inter sese gregatim. Sane illud se gregati, quod est in ceteris, sat idoneum non habet sensum. At jam præceditprout commodum cuique visum,' quod illud se gregati satis ostendit. At 'gregatim' sic usurpat Noster etiam alibi: vid. XIII. 8. 2. Schef.

Occupaverunt] Lego, occupaverant, et ita quidam impressi libri. Fab.

Omissis] F. leg. admistis. Cic. II. de Orat. 4. Nam Græci, ut ingenio excelluerunt, ita hoc audiunt, quod non adhibuerunt semper judicium.' Gron.

§ 4 Cognitione dignissima] Tac. A. XIII. 31. Ex dignitate pop. Romani repertum est, res illustres memoriæ mandare.' Marcellin. xxvI. 1. “Historia, discurrere per negotiorum celsitudines adsueta, non humilium minutias indagat causarum,' &c. Add. Gunth. Ligur. lib. r. v. 14. Sc. huj. præcepti Justinum ipsum non ubique memorem, passim Lector attentus animadvertet. Bern.

5 Ad te, non tam] Vulgo editi, ad te, Imperator Antonine, non tam. Quam poσpóνnow Vir summus Jac. Bongars. Justini sospitator unicus, in antiquis codd. inveniri negat: et obtrusam apparet ab iis, qui Justinum hunc epitomatorem eundem putarunt cum illo philosopho et martyre, qui anno Chr. 153. Librum Apologeticum pro Religione Christiana Imp. Antonino obtulit. At hi non nisi nomine conveniunt; alter Christianus et Græcus: Gentilis alter et Latinus. Adde quod oblatum

Imperatori Librum ' emendandi causa' (nam hoc dicit Auctor) credi vix queat. In quibusd. codd. Mss. hic Noster dicitur M. Junianus Justinus: item Justinus Frontinus: ex quo, simulque stylo, de ætate qua vixit, an quid erui possit, viderint qui genios auctorum seculorumque possident. Bern. Antiquiores quæd. edd. habent sic: Quod ad te, Imperator Antonine. Verum Bongars. illud Imp. Ant. expunxit; quod in Codd. Mss. id non reperiret. Et adstipulatur ei Bernecc. qui nec credibile esse ait, ' emendandi causa,' ut Auctor loquitur, librum oblatum fuisse Imperatori. Joh. Is. Pontanus tamen et Gerb. Joh. Voss. To Imp. Ant. genuinum esse putant; neque offendere quemquam debere familiarem illam qua Imperatorem compellat orationem, quod constet Plinium item in Præf. N. H. ad Vespasianum eadem parrhesia usum esse, dicendo, Vespa pasiano suo;' item Jucundissime Imperator.' Observandum autem et illud, quod Bongars. ex Codd. Mss. edidit: Quod ad te, non tam cognoscendi magis quam emendandi causa; et Berneccerus illud magis rursus expunxit. Mihi vero cum Voss. To magis potius retinendum, et contra tam expungendum videtur, legendumque adeo: Quod ad te, Imperator Antonine, non cognoscendi magis quam emendandi causa. Vor.

Quod ad te, non tam] Sic scripsisse Justinum, non est verosimile; nomen enim ejus requiritur, ad quem scripsit, sive hic posuerit, sive in Præfationis huj. fronte. Igitur Voss. in Historicis Græcis existimat fuisse olim: Quod, Antonine Im., non cognoscendi magis, quam emendandi, causa transmisi, atque ex Antonine Im. fac. tum esse ad te non. De re non abnuam; at emendatio non placet. Vett. ipso Voss. teste ita habent: Quod ad te non tam cognoscendi magis, quam emendandi, causa transmisi. Ex quibus

verbis colligo, lectionem veram ita sese habuisse: Quod ad te non tam cognoscendi, Marce Antonine Cæsar, quam emendandi, causa transmisi. Error totus natus est ex compendio scripturæ, quo quis nomen Imperatoris per solas litteras initiales expresserat, h. modo: m. a. cas. Has litteras quia non intelligebat, qui debebat describere, conjunxit, et ex eis fecit maces. Post supervenerunt alii, qui emendarunt sc. et ex eo fecerunt macis, et postremo magis. Esse autem emendationem nostram illa altera meliorem, vel ex eo paret, quia retinet illa ad te, quæ non possunt abesse, cum Tò 'transmisi' omuino ea requirat. Sed et tam respondet melius 7 ‘quam,' quam magis. Quod autem hic objicitur, oblatum Imperatori librum emendandi causa credi vix posse, hoc ut alibi fortasse locum habeat, sic in Antonino valet nihil, quem est notum fuisse literarum omnium non modo amantissimum, sed et studiosissimum. Schef.

Cato] In princ. Originum M. Cicero pro Planc. c. 27. meminit et Columella fine lib. II. Bongars. Et Symmach. I. Ep. 1. Galbam contra Suetonius c. 9. 5. dicere solitum refert, quod nemo rationem otii sui reddere cogatur. Bernec.

Simul ut et otii mei, cujus et Cato reddendam operam putat, apud te ratio constaret.] Locus corruptus: lego, simul ut et otii mei, cujus et Cato reddendam rationem putat, apud te ratio constaret. Neque enim reddere operam otii sui, sed rationem, Latine dicitur. Adde quod et quæd. vett. Justini edd. hanc lectionem secutæ sunt; quam ego a posterioribus editoribus rejectam fuisse demiror. Faber. Cato ipse, ad cujus verba Noster alludit, usus videtur phrasi rationem reddere.' Cic. enim in Orat. pro Planc, ubi Catonis istud laudat, sic habet: M. Catonis illud, quod in principio scripsit Originum suarum, semper magnificum et

præclarum putavi, clarorum virorum atque magnorum non minus otii quam negotii rationem extare oportere.' Et Colum. ubi ad idem illud alludit, i. e. in ext. lib. xI. scribit: Tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse.' Et sunt quoque edd. vett. Justini, quæ omnino sic habent: cujus et Cato reddendam rationem putat. Bongars. tamen, cum in Codd. Mss. reperiret reddendam operam, ita plane rescribend. putavit. Et habet quoque ita vetus typis expressus Becharii. Si igitur Justin, ita omnino scrip. serit, fecerit illud ideo, ne vocabulo rationis bis uteretur; cum mox additurus esset, apud te ratio constaret.' Sed quid sibi vult operam reddere? Aliis operam reddere nihil est aliud quam, operam edere, operari. Cic. XVI. Fam. 10. Tu Musis nostris para ut operas reddas.' 'Operæ,' quas Musis suis Tironem reddere volebat Cic. erant ipsius Ciceronis aliorumve scripta recitare, scribere, evolvere, examinare. At Justin. operam posuit pro opere, i. e. pro eo quod per operam efficitur, postque eam relinquitur. Qua notione ipsum quoque Ciceronem vocem usurpasse docuit me vir summus J. F. Gronov. Nimirum xv. ad Att. 13. verba ejus sunt: 'Quid quæris? Exstabit opera peregrinationis hujus.' Pro quo v. 4. ad Att. legitur sic: 'Curabo ut hujus peregrinationis aliquod tibi opus exstet.' Vorst. Bongars. reddendam operam. Vetustiores alii pro operam habent rationem; quo modo et Cato ipse locutus videtur. Verum vix sic scripserit Justinus, propter sequens ratio constaret,' ingratissime repetitum. Ergo præfert operam Vorst. quoque, ac per, opus, putat explicandum, quomodo 'operam' pro opere usurparit ipse Tullius xv. ad Att. 13. Quamvis autem ita usurparit ipse, nihil tamen facere id arbitror ad locum præsentem, quippe cujus ita pareat sensus, quem Noster ex Catone proponebat. Longe nam

6

que alind est, reddere rationem otii,' et 'opus aliquod reddere' vel 'producere per otium.' Itaque nil certius, mea quidem opinione, quam scripsisse Justinum, cujus et Cato reddendam putavit, omisso vocabulo rationis, quod ex seqq. etiam hic intelligend. Certe illud operam a glossatore adjectum, qui putabat locum esse mutilum, constat vel ex eo, quia ra tionem alii pro eo substituere, fine prorsus eod., nisi quod rectius putarent ex seqq. huc posse transferri. Schef. Non frustra manu exarati omnes, operam, ut et Junt. Impressi nonnulli vetustiores substituerunt rationem contra membranarum fidem. Non est vero simile, ut docti viri monuerunt, paucis verbis interjectis, eandem vocem usurpasse Justinum. Nibil igitur contra vetustorum omnium librorum, quos docti consuluerant, consensum est immutandum. Sicut enim Tullio 'opera profectionis' recte dicitur opus, quod elaboravit in profectione; quod ostendit, quomodo, tempus, quo abfuit urbe, collocarit, in xv. ad Att. 13. sic et opera otii est opus, quod elucubravit in otio: quod declarat, quam bene sit usus otio. Reddere autem operam pro, edere operam seu opus, cur non licuit dicere Justino, cum licuit Terentio Andr. III. 1. et Suet. Domit.? Et 'reddere ludos,' pro, edere, et ‘reddere justa,' Catoni pro, dare justa. Vere enim Celsus L. 94. de Verb. Signif. 'Verbum reddendi quamquam significa tum habet retro dandi, recipit tamen et per se dandi significationem.' Ap. Petron. Apodixim defunctoriam reddere' est, specimen edere leve; ut recte vexatissimum locum exposuit 8 mávu J. F. Gronov. lib. IV. Obs. Nec alia vocis reddere notio est in illo loc. quem Vorst. attulit ex Cic. Fam. Tu Musis' &c. Nam pro hoc Seneca dixit de Provid. c. 2. edere operas:

Ferrum istud, civili bello purum et innoxium, bonas tandem ac nobiles