Diehl E. Diehl, de m finali epigraphica, Jb. f. kl. Ph. S.-Bd. XXV (1899) pp. 1-327.

=

H. Roensch, collectanea philologica ed. C. Wagener.

Bonnet M. Bonnet, le latin de Grégoire de Tours. Paris 1896. Schuchardt Schuchardt, der Vocalismus des Vulgärlateins. Lpz. 1866–68. Goelzer Henri Goelzer, étude lexicogr. et grammaticale de la latinité de St. Jérôme. Paris 1884.

Anglade Jos. Anglade, de latinitate libelli qui inscriptus est peregrinatio ad loca sancta, thesis Parisiis 1905. Hoffmann

Maxim. Hoffmann, index grammat. ad Afric. provinciar. Tripolit. Byzacenae Proconsularis titulos latinos, diss. Argentorati 1878. Carnoys A. Carnoys, 'le latin d'Espagne d'après les inscriptions', in "Le Muséon' n. le série vol. II-VI (1901-1905). Louvain. Imprimis afferam vol. V (1904) p. 333–369 et vol. VI (1905) p. 324-355: Compléments sur la morphologie, le vocabulaire et la syntaxe.

Pirson

=

Jules Pirson, la langue des inscriptions latines de la Gaule, biblioth. de la faculté de philos. et lettres de l'université de Liège, fasc. XI. Bruxelles 1901.

Guericke

=

A. de Guericke, de linguae volgaris reliquiis apud Petronium et in inscript. parietariis Pompeianis, diss. Gumbinnae 1875.

Ludwig
Heraeus

- E. Ludwig, de Petronii sermone plebeio, diss. Marburg 1869. W. Heraeus, die Sprache des Petron und die Glossen, Progr. von Offenbach. Lpz. 1899.

Appel

E. Appel, de genere neutro intereunte in lingua Latina, diss. Erlg. 1883.

Meyer W. Meyer, die Schicksale des lat. Neutrums im Romanischen, Halle 1883.

Th. L. L.

Georges Georges, Handwörterbuch der lat. Sprache. 7. Aufl. (1879–1880). Thesaurus Linguae Latinae. Lips. 1900 sqq., vol. I-III, fasc. I candidus).

(a Th. Gl. E.

=

Thesaurus Glossarum emendatarum, confec. G. Goetz, Lips. vol. VI (1899). vol. VII (1901).

Alii libri in contextu afferentur.

d

Tituli nullo apposito voluminis signo omnes ad C. I. L. vol. VI. se referunt; signo titulus christianus, signo titulus nunc deperditus, carmen significatur, signo incertam esse interpretationem, signo titulum hoc loco esse infractum indicatur.

Caput I.

De congruentia.

A. De numeris singulari et plurali.1)

§ 1. Substantiva, quae nominantur collectiva optima litterarum aetate cum numero singulari, apud priscos scriptores et inde a Livio) saepius cum numero plurali iungebantur, qui usus sermoni titulorum urbanorum usitatior est, ut hisce titulis comprobatur: P: 167 (act. lib. reip.), 1 sqq.: [F]orte [F]or[tunai] donum dan. conlegiu[m], lani[i] Piscinenses. 4421 (ex. Aug. et imp. Tib. aet.), 4: huic decuria... imaginem decreverunt. 7458 (ineunt. imper. aet.?), 11 sq.: corpori qui sunt in hac stationem. 2068 (act. fratr. arv. a. p. C. 91) II, 31 sq.: collegium... cooptarunt. 1118 (aet. Maximian.), 5 sqq.: corpus corariorum ..t devoti numini. 30884 (a. p. C. 333), 2 sqq.: collegium) fore(n)s(ium) ... acceperunt ibid. v. 8: de suo fecerunt. 30973, b 1 sqq.: Hilaro collegium dendrophorum Matris deum quod... benignitate meruisset, cui statua ab eis decreta poneretur. Exemplum incertum: 34 026, 4 sqq.: Restutus frater et collegius bene merenti fecerunt. Huc refer 19596dv, 1 sqq.: ita ut post morte Hygiae nemo in hoc sarcofagos ponantur nisi ipsa et maritus suus. Sed cf. 22847, 4 sq.: cognatio titulum posuit.

...

§ 2. Cum duo subiecta praepositione 'cum' iunguntur, optimis scriptoribus numerus singularis, priscis et inde a Livio posterioribus pluralis numerus usitatus est3); in titulis urbanis numerus pluralis praevalet.

...

cum

V: 29289 (aet. Traian. propter nomen Ulpii?), 2 sqq.: M. Ulpius cum Ulpia Doride marita sua fecerunt. 8454, 4 sqq.: Domitius Sallustia... coniuge sua fecer(unt). 33053, 2 sqq.: soror cum coheredibus posuerunt. Sed cf. 414P (a. 191) a, 5 sqq.: Pacatus cum Alexandro ... adampliavit. 10971de (tit. et graece et latine compos.) n. 442, 10 sqq.: hic iacet

=

Bue. C. L. E. I

Aelia Sabina cum sua nata simul.

§ 3. Duo subiecta particula 'et' coniuncta numerus singularis verbi sequitur in his exemplis, in quibus qua ratione numerus singularis positus sit, iis demonstratur quae verbum primo loco

1) Hoffmann p. 109 sqq. Pirson p. 161 sqq.

2) Draeger I § 100

p. 170 sqq. Schmalz p. 221 p. 88. Bonnet p. 499. Riemann p. 256 sq. p. 178 sq. Schmalz p. 219.

3) Draeger I2 § 105 Pirson p. 162 sq. Hoffmann § 26

=

p. 110. Bonnet p. 499.

...

offerunt, id quod etiam usu scriptorum optimorum probatur1): 25169, 5 sq. fecit Publilia .. et Publilius. 28 882, 11 sq.: fecit M. Varenus et Vibia. 29127 (aet. Traian.?), 2 sqq.: M. Ulpio... fecit Coceia Bathylis et Draco filius patri suo b. m. 34 637 (aet. Flav.?), 5 sqq.: coniugi fe[c]it Flavia Irene et Aurelius Onesimus. 35501 (aet. Traian. ?), 1 sqq.: D. M. Itali fecit et Cocceia Caliope mater et Ulpius Zosimus aiumno (sic) suo. 36 507, 1 sqq.: D. M. hic posita est Behilia Horestina et Philetianus Augustorum berna. 196834, 1 qq.: D. M. fecit Insteia Tyche mater et T. Fl. Optandus parens filio. 29884, 4 sqq. fecit Innoce(n)ti mater et pat(er) [et fr]atri) Dixe, tu [no]bis bibes. Verbum singul. num. postpositum est in his tit. 34271 (sepulcr. libertor. M. Aemil. Lepidi extrem. L ann. lib. rei p.), 1 sqq.: Eugenes cubucularius, mater et pater posuit sua [a]cerbitate. 29324+? (aet. Traian. ?), 1 sqq.: D. M. Ulpiae... Afddisius (sic) [c]oniuci et Iuliauria matri posuit. 29408 (aet. Traian. ?), 1 sqq.: Ulpiae . . . fecit Marcus et Aelia ... filiae. 16739o Bue. C. L. E. I n. 156, 2 sqq.: mater et pater filio... donum dedit: sed verba et pater postea addita sunt (Th. Mommsen). Huc refer: 13387, 6 sqq.: heres heredesve potestatem vendendi non habebit. 414 (a. 191), b 9 sq.: adsistente Orbio Laetiano sub pr. et Castricio Honorato trib. Sed in n. 130614, 8 sq.: huic monumento taberna et aedificium et area maceria circumclusa... facta sunt, quae heredem non sequetur (sic) non subesse numerum singularem post subiecta neutrius generis pluralia) contra v. d. Diehlium) contenderim; aut erravit lapicida aut subest formula quasi immobilis hoc heredem non sequetur. Huc etiam relatum velim quod in titulo 9994+ (a. 521 v. 525), 1 sqq.: hunc locum Augustus et Gaudiosa se vi(v)us conparaverunt, aliisque similibus arbitror adiectivi 'sevivus' n. singularem ad praedicatum numeri pluralis sese referre, de qua re cf. § 37.

...

§ 4. Prorsus confusi sermonis est formula id est1), apposita ad numerum pluralem e. g.: 9994+ (a. 521 et 525), 1sqq.: hunc locum ... conparaverunt a presviteris id est Petro Crisogono Catello. 3569a, 3 sqq.: herede(s) b. m. fecer(unt), id est Aurel. Aeternalis et Aur. Mucianus milites. 9626, 8 sqq. ut diebus solemnibus sacrificium mi[h]i faciatis id est IIII. id Mart. die natalis mei usque ad XXXV parentalis.

B. De genere confuso.5)

De genere in sermone volgari in titulis urbanis permutato cum iam vir doctus Diehlius egerit exemplis collectis et explicatis, nihil restat nisi ut suppleam quae ille omisit.

3) Diehl p. 75 et add. (in inscriptione C. I. L. X 649, sqq. at ne... ossua ibi adiciatur vox ossua femin. num. sing. esse potest).

4) Bonnet p. 208. 517.

5) Hoffmann p. 111 sq. Pirson p. 154 sqq.

Goelzer p. 293 sqq. Bonnet p. 503 sqq.

Carnoys V p. 350 sq.

§ 5. Genus masculinum pro neutro.1)

Monumentus), Diehlius v. d. in C. I. L. VI. quater inveniri ait3), sed exstat etiam: 10791, 4: hunc munimentum. Simil. hunc (eum, eundem) monumentum: 10848, 14; 10921, 1; 11132, 2; 11953, 2 sq.; 12686a, 3 sq.; 13028, 5; 13 297a, 1 sq.; 133124, 8 sq.; 13337/38a, 11; 11913, 12; 10243 (a. 110), 18; 15677a, 3; 13363, 7; 17025, 2; 20989, 9; 27 977, 6; 28 584, 3 sqq.; 'hic monumentus': 2530, 6; 109594, 8 sq.; 13319/20d, 3; 14670, 6 sq.; 8931, 11; 19310, 10; 22 208, 8; 30 353a, 3.

Cubiculus): apud Diehlium nullum exstat exemplum Romanum. Sed conferas velim 184234, 1 sqq.: hic cubiculus cum suo solario dertinet ad monumentum Flaviae.

Corpus): apud Diehlium non extare dicitur nisi in titulo Dalmatico C. I. L. III 9508 (a. 382), 1 sq.: hunc corpus et alium corpus. Sed extat etiam Romae: 2160 (litter. aevi posterioris valde evanidis), 1 sq.: corpus exanimis (sic). 13319/20a, 4: extraneus corpus (a quibusdam auctoribus traditur extraneum corpus, sed in eodem titulo exstat v. 3 hic monimentus). 9663†, a. 2: iacet corpus exanimis. 12 307dc― Bue. C. L. E. II. n. 1050,4: corpora semanimes (traditur sén animés; Apian. corr.: semianimes; Henzen.: sine animis) corpus inane colunt: egomet semanimes praetulerim ita ut subsit constructio ad sensum relata.

=

Fatus) apud Diehlium IV habet exempla Romana, sed exstat etiam 10127,5 fatus suus. 20182, 6 fatus m(eus). 24227, 2 fatus. 25808a, 9 fatus malus. C: 4379dc Bue. C. L. E. I. n. 81 (aet. Tib.), 6: hoc dedit Fatus mihi: aetas a v. d. Diehlio non addita est. 6932de Bue. C. L. E. I. n. 145 (fort. aet. inde ab Aug. usque ad Antonin. Pium), 4 sq.: hoc dedit Fatus (sic) mihi. 25703de Bue. C. L. E. II. n. 1537, 6: Fatus meus, sed ibid. v. 7: crudelia fata. 27728° Bue. C. L. E. II. n. 1538, 6: Fátus meus. 28 523c Bue.

C. L. E. II. n. 1540, 10: Fatus hoc voluit me(us).

Collegius) apud Diehlium bis Romae occurrit: 2060P=32364 (act. fratr. arval. a. 81) 27 sq. et 39: collegius (sic) fratrum arvalium, sed exstat etiam ibid. v. 34 et 7281da (monum. Volusior. a. p. C. 40—60: Th. Mommsen), 2: colleg(ium) castresem: propter dubiam m finalis naturam incertum. 9485, 9 sq.: collegio iumentariorum qui est in cisiaris Tiburtinis Herculis. 10231 (act. sepulcr.), 15: quandiu is collegius steterit. 10416, 1:

1) Guericke p. 45 sq. (ap. Petron.). Bonnet p. 508.

2) Carnoys V p. 350. Appel p. 87.

3) Diehl p. 196:

4) Appel p. 85.

VI

3324, 3. 16645, 8 sq. 18 079, 10. 22120, 8. Diehl p. 196.

5) Appel. p. 99 (corpus f.: id. p. 70; corpusculus id. p. 90). coll. p. 130. Bonnet p. 513 (exanimem corpus). Anglade p. 26 corpore, hisp. cuerpo).

6) Heraeus p. 42. Appel p. 86. Diehl p. 196 sq.: 4379°, 18086° = Bue. II 1581, 1; 22 102° Bue. I 92, 7; 11592o Appel p. 80. Kuebler p. 173.

7) Diehl p. 197.

Roensch (corpo pro

4 Bue. I 81;

=

Bue. I 146, 2.

hunc collegium. 34026, 4 sqq.: Restutus frater et collegius bene merenti fecerunt. 9316, 3: collegius cursorum.

Saxus1): Diehlius semel affert: C. I. L. X 4431, 3 sq.; contra saxolus ex masc. forma saxus ortum repperi 33919 (litt. bonis) a = Bue. C. L. E. I. 848, 2: hic te saxsolus rogat.

Sepulcrus): Diehlius Romae semel affert: 18758, 7 sq., sed adest 32870 add., 3: hunc monimentum sive sepulchrum: incertum quia supplere licet sive sepulchrum (est).

etiam 3324 = =

Desunt omnino apud Diehlium: Cepotaphius): 3554, 4: hunc cepotaphium. 21020, 10: cepotafius. 29928a, 2 cepotaphius.

Constitutus?4): 1711p (probab. a. 488), 12 sqq.: accipere autem secundum constitutum brevem molend[in]arios ... praecipimus per modium unum nummos III: nota m finalem!

Jus m.?: 9405a, 11 sq.: reliquum omnem ius meum, quod est in hoc monumento.. do. 19915, 11 sq.: omnem ius: nota m finalem!

Aedificius?: 13143, 3: cum a[d]iacentem aedificium circuitum : nota m finalem!

Nomen m.?: 111374, 7 sq.: haec aedicla alium nomen testamenti: Th. Mommsen) non sequetur: subest fort. constructio ad sensum.

Vascellus?: 15308, 4: hunc bascelium, i. e. fortasse [v]ascel[l]um3) derivatum de voce 'vas'.

Signus?: 100 (a. 157), 6 sqq.: signum aereum pantheum d. d. v. l. l. m., dedicatus X. K. Aug.

Letus: 19007 Bue. C. L. E. I n. 562, 20 sq.: mortis acerbus .. letus: Bue. adnotat letus alibi nondum repertum fortasse antiquitus esse servatum collato fatus pro fatum.

Hypogaeus): 22636, 1: hunc ypogeum quem fecit.

Capus) pro 'caput': 29849 a (VI. p. C. s.: Rossi; titulus in latere etiam recentior: editor), in latere, sqq.: Roma capus (sic) mundi. Inde corrigas velim, quod v. d. Meyer-Lübke) formam hispanicam el cabo ex forma caput littera t abiecta, non ex forma capo) (capum) defluxisse opinatur comparata forma asturica, similiter ac v. d. Gröber.

4) Appel p. 89 (quoslibet constitutos acc. pl.: Esp. Sagr. 18, 362).
5) Roensch coll. p. 114 (vascellum). Appel p. 88 (vasus: Petion.

Esp. Sagr.).

6) Diehl p. 42. Heräus p. 26 (hypogaeum apud Petron.).

7) Anglade p. 27.

8) Grammatik der rom. Sprachen, II § 9 riss d. rom. Phil. I. 2. Aufl. (1904-1906) p. 908.

=

p. 12 sq. Gröber, Grund

9) Apud Fredegar.: Haag, Die Latinität Fredegars, Erlangen

1893, § 66.