arunt.

An

icio rogatae re publica

vidiam polo Romano cognitum,

ad summum t, si propter tem civium metus, non vidia quam cum bello ardebunt, conflagratue vocibus et tibus pauca icarem, paus usuram

sem.

Ete

aturnini et urium sanetiam hon

e quid hoc

•tatem

non videant aut ea, quae vident, dissimulent; qui sp Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemo nascentem non credendo corroboraverunt; quor auctoritate multi non solum improbi, verum eti inperiti, si in hunc animadvertissem, crudeliter et re factum esse dicerent. Nunc intellego, si iste, quo tendit, in Manliana castra pervenerit, neminem t stultum fore, qui non videat coniurationem esse fact neminem tam improbum, qui non fateatur. Hoc aut uno interfecto intellego hanc rei publicae pestem pau per reprimi, non in perpetuum comprimi posse. Quo se eiecerit secumque suos eduxerit et eodem cete undique collectos naufragos adgregarit, extinguet atque delebitur non modo haec tam adulta rei public pestis, verum etiam stirps ac semen malorum omniu XIII. Etenim iam diu, patres conscripti, in his p culis coniurationis insidiisque. versamur, sed nes quo pacto omnium scelerum ac veteris furoris audaciae maturitas in nostri consulatus tempus erup Quodsi ex tanto latrocinio iste unus tolletur, vi bimur fortasse ad breve quoddam tempus cura metu esse relevati, periculum autem residebit et e inclusum penitus in venis atque in visceribus rei blicae. Ut saepe homines aegri morbo gravi c aestu febrique iactantur, si aquam gelidam biberu primo relevari videntur, deinde multo gravius ve mentiusque adflictantur, sic hic morbus, qui est in publica, relevatus istius poena vehementius reliq vivis ingravescet. Quare secedant inprobi, secerna

20 sit denique inscriptum in fronte uniu de re publica sentiat. Polliceor h conscripti, tantam in nobis consulibus tantam in vobis auctoritatem, tanta Romanis virtutem, tantam in omnibu 25 sionem, ut Catilinae profectione

inlustrata, oppressa, vindicata esse vide 33 Hisce ominibus, Catilina, cum sum salute, cum tua peste ac pernicie exitio, qui se tecum omni scelere pa 30 xerunt, proficiscere ad impium bellu Tu, Iuppiter, qui isdem quibus haec Romulo es constitutus, quem Stator atque imperii vere nominamus, hunc a tuis ceterisque templis, a tectis urbis 35 vita fortunisque civium arcebis et ho inimicos, hostis patriae, latrones Italia dere inter se ac nefaria societate coni suppliciis vivos mortuosque mactabis.

rbem comparare; as cuiusque, quid

oc vobis, patres fore diligentiam, m in equitibus

s bonis consenmnia patefacta,

tis.

a rei publicae umque eorum icidioque iun ac nefarium.

bs auspiciis a a huius urbis huius socios moenibus, a nes bonorum celerum foectos aeternis

M. TULLI CICERONIS

ORATIO IN CATILINAM SECUNDA

AD POPULUM.

I. Tandem aliquando, Quirites, L. Catilinam fure tem audacia, scelus anhelantem, pestem patriae nefal molientem, vobis atque huic urbi ferro flammaq minitantem ex urbe vel eiecimus vel emisimus ipsum egredientem verbis prosecuti sumus. Abi excessit, evasit, erupit. Nulla iam pernicies a monst illo atque prodigio moenibus ipsis intra moenia co parabitur. Atque hunc quidem unum huius be domestici ducem sine controversia vicimus. Non en iam inter latera nostra sica illa versabitur, non campo, non in foro, non in curia, non denique int domesticos parietes pertimescemus. Loco ille mot est, cum est ex urbe depulsus. Palam iam cum hos nullo inpediente bellum iustum geremus. Sine dul perdidimus hominem magnificeque vicimus, cum illu ex occultis insidiis in apertum latrocinium coniecim Quod vero non cruentum mucronem, ut voluit, extul

prostratus, Quirites, et se perculsum esse sentit et retorquet oculos profecto urbem, quam e suis faucibus ereptam e 25 quidem mihi laetari videtur, quod tant muerit forasque proiecerit.

3 II. Ac si quis est talis, quales esse qui in hoc ipso, in quo exultat et t mea, me vehementer accuset, quod hostem non comprehenderim potius 5 non est ista mea culpa, Quirites, sed ter fectum esse L. Catilinam et gravissim fectum iam pridem oportebat, idque maiorum et huius imperii severitas postulabat. Sed quam multos fuisse p 10 ego deferrem, non crederent, quam mu defenderent! Ac, si illo sublato depel periculum iudicarem, iam pridem eg non modo invidiae meae, verum etiam 4 sustulissem. Sed cum viderem, ne vo 15 nibus re etiam tum probata si illum,

morte multassem, fore ut eius socios in persequi non possem, rem huc deduxi, pugnare possetis, cum hostem aperte vi quidem ego hostem, Quirites, quam ve 20 esse timendum putem, licet hinc int etiam illud moleste fero, quod ex url tatus exierit. Utinam ille omnis secu eduxisset! Tongilium mihi eduxit, q praetexta coeperat, Publicium et Minu 25 aes alienum contractum in popina nu motum adferre poterat; reliqui quanto aere alieno, quam valentis,

cae

IA.

tque abiectum saepe ad hane se luget; quae n pestem evo- .

nes oportebat, unphat oratio am capitalem. am emiserim, orum. Intersupplicio adme et mos

= res publica tis, qui, quae os, qui etiam a vobis omne . Catilinam tae periculo quidem omerat meritus, ia oppressus tum palam etis. Quem menter foris gatis, quod

arum comisuas copias amare in

onibus et hoc dilectu, quem in agro Piceno et Gallic Q. Metellus habuit, et his copiis, quae a nobis cotidi comparantur, magno opere contemno collectum ex ser ibus desperatis, ex agresti luxuria, ex rusticis decocto ribus, ex iis, qui vadimonia deserere quam illum ex ercitum maluerunt; quibus ego non modo si acier exercitus nostri, verum etiam si edictum praetoris oster dero, concident. Hos, quos video volitare in foro, quo stare ad curiam, quos etiam in senatum venire, qu nitent unguentis, qui fulgent purpura, mallem secur suos milites eduxisset; qui si hic permanent, mementot non tam exercitum illum esse nobis quam hos, qu exercitum deseruerunt, pertimescendos. Atque ho etiam sunt timendi magis, quod, quid cogitent, me scir sentiunt neque tamen permoventur. Video, cui si Apulia adtributa, quis habeat Etruriam, quis agrum Picenum, quis Gallicum, quis sibi has urbanas insidia caedis atque incendiorum depoposcerit. Omnia supe ⚫rioris noctis consilia ad me perlata esse sentiunt; pate feci in senatu hesterno die; Catilina ipse pertimuit profugit; hi quid expectant? Ne illi vehemente errant, si illam meam pristinam lenitatem perpetuar sperant futuram.

IV. Quod expectavi, iam sum adsecutus, ut vos omne factam esse aperte coniurationem contra rem publican videretis; nisi vero si quis est, qui Catilinae simili cum Catilina sentire non putet. Non est iam lenitat locus; severitatem res ipsa flagitat. Unum etiam nun concedam exeant, proficiscantur, ne patiantur desi

...