fiet, si haec elapsa de manibus nostris qui consequitur, redundarint? Unus 30 non in administrando bello, sed in su occupatus. Illa pestis immanis proru suburbanos repente advolabit; versal furor, in curia timor, in foro coniuratio, citus, in agris vastitas; omni autem 35 ferrum flammamque metuemus; quae parantur; eadem ista omnia, si ornata erit res publica, facile et magistratu privatorum diligentia conprimentur.

86

XL. Quae cum ita sint, iudices, pr licae causa, qua nulla res cuiquam potion pro mea summa et vobis cognita in re pu moneo, pro auctoritate consulari hortor 5 dine periculi obtestor, ut otio, ut paci, ut vestrae et ceterorum civium consulati idem vos defensoris et amici officio addu obsecro, iudices, ut ne hominis miseri et morbo, tum animi dolore confecti, L. Mu 10 gratulationem nova lamentatione obruatis imo beneficio populi Romani ornatus fo batur, quod primus in familiam veter municipium antiquissimum consulatum a idem squalore et sordibus confectus, lacri 15 perditus vester est supplex, iudices,

obtestatur, vestram misericordiam impl 87 potestatem ac vestras opes intuetur. N immortales! iudices, hac eum cum re, qu rem fore putabit, etiam ceteris ante par 20 bus atque omni dignitate fortunaque pri ita vos L. Murena, iudices, orat atque

iniusto nominem `leesit si nullins ouris

IO.

is in eum annu
erit consul, et
ufficiendo colle
rumpet, in agr
abitur in rostr
o, in campo ex
in sede ac le
e iam diu com
suis praesid
um consiliis

imum rei pub debet esse, v blica diligenti pro magnit saluti, ut vitae

; deinde ego etus oro atque cum corporis nae, recentem

Modo max
cunatus vide

m, primus in
ulisset; nune
is ac maerore
stram fidem
at, vestram

deos

violavit, si nemini, ut levissime dicam, odio nec domi
nec militiae fuit, sit apud vos modestiae locus, sit de-
misso animo perfugium, sit auxilium pudori. Miseri- 25
cordiam spoliatio consulatus magnam habere debet,
iudices; una enim eripiuntur cum consulatu omnia;
invidiam vero his temporibus habere consulatus ipse
nullam potest; obicitur enim contionibus seditiosorum,
insidiis coniuratorum, telis Catilinae, ad omne denique 30
periculum atque ad omnem iniuriam solus opponitur.
Quare quid invidendum Murenae aut cuiquam nostrum 88
sit in hoc praeclaro consulatu, non video, iudices; quae
vero miseranda sunt, ea et mihi ante oculos versantur
et vos videre et perspicere potestis. XLI. Si, quod
Iuppiter omen avertat! hunc vestris sententiis adflix-
eritis, quo se miser vertet? domumne? ut eam imagi-
nem clarissimi viri, parentis sui, quam paucis ante
diebus laureatam in sua gratulatione conspexit, eandem 5
deformatam ignominia lugentemque videat? An ad
matrem, quae misera modo consulem osculata filium
suum nunc cruciatur et sollicita est, ne eundem paulo
post spoliatum omni dignitate conspiciat? Sed quid 89
ego matrem eius aut domum appello, quem nova poena 10
legis et domo et parente et omnium suorum consuetudine
conspectuque privat? Ibit igitur in exilium miser?
Quo? ad orientisne partis, in quibus annos multos
legatus fuit, exercitus duxit, res maximas gessit? At
habet magnum dolorem, unde cum honore decesseris, 15
eodem cum ignominia reverti. An se in contrariam
partem terrarum ahdet ut Gallia Transalpina. quem

sermonis, cum, quibus in locis paucis tum esse consulem Murenam nuntii 25 brarint et unde hospites atque amici gra concurrerint, repente existet ipse nunt 90 tatis! Quae si acerba, si misera, si si alienissima a mansuetudine et mis iudices, conservate populi Romani ber 30 rei publicae consulem, date hoc ipsi patri mortuo, date generi et familiae, d vio, municipio honestissimo, quod in frequens maestumque vidistis. Nolite Iunonis Sospitae, cui omnes consules 35 est, domesticum et suum consulem potis Quem ego vobis, si quid habet aut mom tio aut auctoritatis confirmatio mea, co iudices, ita commendo, ut cupidissimum simum bonorum, acerrimum contra s 40 tissimum in bello, inimicissimum hui quae nunc rem publicam labefactat, fut mittam et spondeam.

a sacris patr facere necess mum aveller ti commend

sul consulem ptii, studies itionem, for coniuration

um esse pro

I. Rem publicam, Quirites, vitamque omnium ves- 1 trum, bona, fortunas, coniuges liberosque vestros atque hoc domicilium clarissumi imperii, fortunatissimam pulcherrimamque urbem, hodierno die deorum inmortalium summo erga vos amore, laboribus, consiliis, periculis 5 meis e flamma atque ferro ac paene ex faucibus fati ereptam et vobis conservatam ac restitutam videtis. Et si non minus nobis iucundi atque inlustres sunt ii 2 dies, quibus conservamur, quam illi, quibus nascimur, quod salutis certa laetitia est, nascendi incerta con- 10 dicio, et quod sine sensu nascimur, cum voluptate servamur, profecto, quoniam illum, qui hanc urbem. condidit, ad deos inmortalis benivolentia famaque sustulimus, esse apud vos posterosque vestros in honore debebit is, qui eandem hanc urbem conditam ampli- 15 ficatamque servavit. Nam toti urbi, templis, delubris,

25

breviter, Quirites, ut, et quanta et q qua ratione investigata et comprehe et ignoratis et expectatis, scire possiti Principio ut Catilina paucis ante urbe, cum sceleris sui socios huiu acerrimos duces Romae reliquisset, et providi, Quirites, quem ad modum absconditis insidiis salvi esse possemu cum ex urbe Catilinam eiciebam (nou huius verbi invidiam, cum illa mag quod vivus exierit), sed tum, cum i 5 volebam, aut reliquam coniuratorum exituram aut eos, qui restitissent, i 4 ac debiles fore putabam. Atque eg maximo furore et scelere esse infla eos nobiscum esse et Romae remansi 10 dies noctesque consumpsi, ut, quid age rentur, sentirem ac viderem, ut, q vestris propter incredibilem magnit minorem fidem faceret oratio mea, rem derem, ut tum demum animis saluti 15 retis, cum oculis maleficium ipsum vi ut comperi legatos Allobrogum belli tumultus Gallici excitandi causa a sollicitatos, eosque in Galliam ad suos itinere cum litteris mandatisque ad 20 missos, comitemque iis adiunctum esse atque huic esse ad Catilinam datas litt mihi oblatam putavi, ut, quod erat diffi que ego semper optabam ab dis inmor non solum a me, sed etiam a ser

res