Immagini della pagina
PDF
ePub

homines immolant, aut se immolaturos vovent, administrisque ad ea sacrificia Druidibus utuntur; quod, pro vita hominis nisi hominis vita reddatur, non posse aliter Deorum immortalium numen placari arbitrantur: publiceque ejusdem generis habent instituta sacrificia. Alii immani magnitudine simulacra habent, quorum contexta viminibus membra vivis hominibus complent, quibus succensis, circumventi flamma exanimantur homines. Supplicia eorum, qui in furto aut in latrocinio aut aliqua noxa sint comprehensi, gratiora Diis immortalibus esse arbitrantur: sed, quum ejus generis copia deficit, etiam ad innocentium supplicia descendunt.

CAP. XVII. Deum maxime Mercurium colunt: hujus sunt plurima simulacra, hunc omnium inventorem artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem, hunc ad quaestus pecuniae mercaturasque habere vim maximam arbitrantur. Post hunc, Apollinem et Martem et Jovem et Minervam: de his eamdem fere quam reliquae gentes habent opinionem; Apollinem morbos depellere, Minervam operum atque artificiorum initia transdere; Jovem imperium coelestium tencre; Martem bella regere. Huic, quum proelio dimicare constituerunt, ea, quae bello ceperint, plerumque devovent. Quae superaverint, animalia capta immolant; reliquas res in unum locum conferunt. Multis in civitatibus harum rerum extructos tumulos locis consecratis conspicari licet: neque saepe accidit, ut neglecta quispiam religione aut capta apud se occultare, aut posita tollere auderet; gravissimumque ei rei supplicium cum cruciatu consitutum est.

CAP. XVI. 1) omnis S. oben I, 1.

CAP. XVII. 1) Deum maxime Mercurium colunt; Sinn: unter allen Göttern verehren sie den Merkur am meisten, jedoch ist deum nicht für den Genitiv Plur. zu halten. Cäsar trägt römische Namen auf die gallischen Gottheiten über, in so fern sich zwischen beiden bestimmte Aehnlichkeiten ergaben.

2) viarum atque itinerum; via die Strasse; iter der Gang welchen jemand macht, die Reise.

3) Mercurium; auch von Tacitus wird derselbe als von den Germanen verehrt genannt, und als solcher gewöhnlich für den deutschen Odin oder Wodan gehalten. Der Gallische wäre demnach ein ganz anderer und wurde seiner Bezeichnung nach wahrscheinlich durch ein Handel treibendes Volk, vielleicht die Phönizier überliefert. (der Herkules der Tyrier).

4) Apollinem; ihn sollen die Gallier Belis genannt haben, auch haben Inschriften den Namen Belenus, daher man dabei an den phönizischen Sonnengott Bel, Baal gedacht hat.

5) Martem; der germanische Schlachtengott Thor. Jovem, bei den Galliern Taran oder Taranis genannt. Minervam, vielleicht die ägyptische Isis, zugleich als Mond gedacht.

6) quae ceperint superaverint; der Conjunctiv als modus der Unbestimmtheit, das was sie etwa, oder wie viel sie erbeuten würden, geloben sie in der Schlacht. Nach derselben lösen sie das Gelübde durch das quae superaverint; sind es Thiere, so opfern sie dieselben; diess der Sinn der Stelle. Ueber ceperint S. Zumpt §. 496.

CAP. XVIII. Galli se omnes ab Dite patre prognatos praedicant, idque ab Druidibus proditum dicunt. Ob eam caussam spatia omnis temporis non numero dierum, sed noctium finiunt; dies natales et mensium et annorum initia sic observant, ut noctem dies subsequatur. In reliquis vitae institutis hoc fere ab reliquis differunt, quod suos liberos, nisi quum adoleverint, ut munus militiae sustinere possint, palam ad se adire non patiuntur; filiumque puerili aetate in publico, in conspectu patris adsistere turpe ducunt.

CAP. XIX. Viri, quantas pecunias ab uxoribus dotis nomine acceperunt, tantas ex suis bonis, aestimatione facta, cum dotibus communicant. Hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur fructusque servantur: uter eorum vitá superarit, ad eum pars utriusque cum fructibus superiorum temporum pervenit. Viri in uxores, sicut in liberos, vitae necisque habent potestatem: et quum pater familiae, illustriore loco natus, decessit, ejus propinqui conveniunt, et, de morte si res in suspicionem venit, de uxoribus in servilem modum quaestionem habent, et si compertum est, igni atque omnibus tormentis excruciatas interficiunt. Funera sunt pro cultu Gallorum magnifica et sumtuosa; omniaque, quae vivis cordi fuisse arbitrantur, in ignem inferunt, etiam animalia: ac paullo supra hanc memoriam servi et clientes, quos ab iis dilectos esse constabat, justis funeribus confectis, una cremabantur.

CAP. XX. Quae civitates commodius suam rem publicam administrare existimantur, habent legibus sanctum, si quis quid de re publica a finitimis rumore ac fama acceperit, uti ad magistratum deferat, neve cum quo alio communicet: quod saepe homines temerarios atque imperitos falsis rumoribus terreri et ad facinus impelli, et de summis rebus consilium capere cognitum

CAP. XVIII. 1) ab Dite patre prognatos; Dis, eine Uebersetzung des griechischen λotos, Pluto der Gott der Unterwelt, im Innern der Erde wohnend, daher von ihm abstammend so viel bedeutet, als aus der Erde, wo man wohnt, hervorgesprossen, Ureinwohner (Aborigines) sein.

CAP. XIX. 1) in servilem modum quaestionem habent; sie veranstalten eine gerichtliche Untersuchung durch Anwendung der Folter, wie dieselbe in Rom gegen Sklaven üblich war, wenn der Kläger es verlangte.

2) pro cultu; im Verhältniss zu ihrer Lebensweise; paullo supra hane memoriam, nicht lange vor der jetzigen Zeit; haec memoria = aetas nostra, die Zeit, in welcher wir leben.

3) justis funeribus confectis, nachdem alle bei einem Leichenbegängnisse üblichen Gebräuche vollständig beendigt; auch justa allein bezeichnet schon an sich die Leichenfeierlichkeiten, ist jedoch hier nicht pleonastisch. CAP. XX. 1) rumore ac fama; rumor, Gerücht bezeichnet das Unbestimmte, von dem man nicht weiss, woher és stammt; fama, die bestimmte allgemein verbreitete Sage.

est. Magistratus, quae visa sunt, occultant; quaeque esse usu judicaverint, multitudini produnt. De re publica nisi per concilium loqui non conceditur.

CAP. XXI. Germani multum ab hac consuetudine differunt: nam neque Druides habent, qui rebus divinis praesint, neque sacrificiis student. Deornm numero eos solos ducunt, quos cernunt et quorum aperte opibus juvantur, Solem et Vulcanum et Lunam: reliquos ne fama quidem acceperunt. Vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit: ab parvulis labori ac duritiae student. Qui diutissime impuberes permanserunt, maximam inter suos ferunt laudem: hoc ali staturam, ali hoc vires nervosque confirmari putant. Intra annum vero vicesimum feminae notitiam habuisse, in turpissimis habent rebus: cujus rei nulla est occultatio, quod et promiscue in fluminibus perluuntur, et pellibus aut parvis rhenonum tegimentis utuntur, magna corporis parte nuda.

CAP. XXII. Agriculturae non student; maiorque pars victus eorum in lacte, caseo, carne consistit: neque quisquam agri modum certum aut fines habet proprios, sed magistratus ac principes in annos singulos gentibus cognationibusque hominum, qui una coierint, quantum et quo loco visum est agri attribuunt, atque anno post alio transire cogunt. Eius rei multas adferunt caussas: ne assidua consuetudine capti, studium belli gerundi agricultura commutent; ne latos fines parare studeant potentioresque humiliores possessionibus expellant; ne accuratius ad frigora atque aestus vitandos aedificent; ne qua oriatur pecuniae cupiditas, qua ex re factiones dissensionesque nascuntur: "ut animi

2) per consilium; während der Dauer einer Versammlung, welche desshalb gehalten wird, um öffentliche Angelegenheiten zu besprechen.

CAP. XXI. 1) neque sacrificiis student; im Verhältniss zu den Galliern treiben sie das Opfern nicht mit solchem Eifer, aus dem Grunde, weil es bei thnen keinen besondern Priesterstand gab, wie die Druiden bei den Galliero, bei welchen überhaupt das Religionswesen schon zu einem vollständigen Götterdienst ausgebildet war, da die Religion der Germanen nach dem Folgenden nur ein einfacher Naturdienst war. Allerdings muss man dabei nicht ausser Acht lassen, dass Cäsar's Kenntniss nur eine oberflächliche war, jedoch ergiebt sich der Unterschied zwischen beiden Völkern in dieser Beziehang sehr deutlich.

2) et pellibus aut parvis rhenonum tegimentis utuntur; sie bekleiden sich mit ganzen Fellen von Rennthieren oder nur kleinen Stücken von Rennthierhäuten; andere verstehen unter rhenones den Namen der Kleidungsstücke selbst, wogegen jedoch sprachlich mancherlei zu erinnern sein dürfte. magna corporis parte nuda, Ablat. absol. S. oben I, 9. Zumpt 645.

CAP. XXII. 1) agriculturae non student, wie im vorigen Cap. sacrificiis non student, sie betreiben den Ackerbau nicht mit sonderlichem, Eifer. 2) Gentibus; Familienstämme, mehrere Familien eines Stammes. coierint 8. oben c. 17. alio, anderswohin, in eine andere Gegend.

aequitate plebem contineant, quum suas quisque opes cum potentissimis aequari videat.

CAP. XXIII. Civitatibus maxima laus est quam latissimas circum se vastatis finibus solitudines habere. Hoc proprium virtutis existimant, expulsos agris finitimos cedere neque quemquam prope audere consistere: simul hoc se fore tutiores arbitrantur, repentinae incursionis timore sublato. Quum bellum civitas aut illatum defendit aut infert, magistratus, qui ei bello praesint, ut vitae necisque habeant potestatem, deliguntur. In pace nullus communis est magistratus, sed principes regionum atque pagorum inter suos ius dicunt controversiasque minuunt. Latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cuiusque civitatis fiunt; atque ea juventutis exercendae ac desidiae minuendae caussa fieri praedicant. Atque, ubi quis ex principibus in concilio dixit se ducem fore, qui sequi velint, profiteantur; consurgunt ii, qui et caussam et hominem probant, suumque auxilium pollicentur atque ab multitudine collaudantur: qui ex iis secuti non sunt, in desertorum ac proditorum numero ducuntur omniumque is rerum postea fides derogatur. Hospites violare fas non putant; qui quaque de caussa ad eos venerint, ab iniuria prohibent sanctosque habent; iis omnium domus patent victusque communicatur.

CAP. XXIV. Ac fuit antea tempus, quum Germanos Galli virtute superarent, ultro bella inferrent, propter hominum multitudinem agrique inopiam trans Rhenum colonias mitterent. Itaque ea, quae fertilissima sunt, Germaniae loca circum Hercyniam silvam (quam Eratostheni et quibusdam Graecis fama notam esse video, quam illi Orcyniam appellant) Volcae Tectosages occupaverunt atque ibi consederunt. Quae gens ad hoc tempus iis sedibus sese continet summamque habet justitiae et bellicae laudis opinionem: nunc quoque in eadem inopia, egestate, patientia, qua

3) animi aequitate; Gleichmuth, Zustand der Leidenschaftlosigkeit. aequari S. Zumpt S. 388.

CAP. XXIII. Hoc proprium virtutis existimant; sie halten es für ein eigenthümliches Zeichen der Tapferkeit, hoc auf die folgenden Acc. c. inf. bezogen. S. Zumpt S. 448.

2) communis magistratus; der alle Angelegenheiten des ganzen Volkes leitet. prohibent sc. eos.

3) sanctosque habent; sanctus, heilig d. i. unverletzlich; sacer, heilig d. i. den Göttern geweiht; habent, sie halten sie nicht sowohl für unverletzlich, als sie halten sie, d. h. sehen sie an u. behandeln sie, mehr als existimant, u. haberi mehr als esse. Nep. Attic. XIII, 1. Atticus non minus bonus pater-familias habitus est, quam civis d. i. man hatte an ihm einen.

CAP. XXIV. 1) tempus quum; als Zeitpartikel konnte der Indicativ folgen, doch s. Zumpt §. 561 u. 63.

2) Eratostheni; aus Cyrene, geb. 270 v. Chr., Bibliothekaufseher des Königs Ptolomäus Euergetes in Alexandrien, berühmt besonders als Astronom u. Geograph; video, aus Schriften, welche vorliegen.

***

Germani, permanent, eodem victu et cultu corporis utuntur; Gallis autem provinciae propinquitas et transmarinarum rerum notitia multa ad copiam atque usus largitur. Paullatim adsuefacti superari, multisque victi proeliis, ne se quidem ipsi cum illis virtute comparant.

CAP. XXV. Huius Hercyniae silvae, quae supra demonstrata est, latitudo novem dierum iter expedito patet: non enim aliter finiri potest, neque mensuras itinerum noverunt. Oritur ab Helvetiorum et Nemetum et Rauracorum finibus rectaque fluminis Danubii regione pertinet ad fines Dacorum et Anartium: hinc se flectit sinistrorsus, diversis ab flumine regionibus, multarumque gentium fines propter magnitudinem attingit: neque quisquam est huius Germaniae, qui se aut adisse ad initium eius silvae dicat, quum dierum iter LX processerit, aut quo ex loco oriatur, acceperit. Multa in ea genera ferarum nasci constat, quae reliquis in locis visa non sint: ex quibus quae maxime differant ab ceteris et memoriae prodenda videantur, haec sunt.

CAP. XXVI. Est bos cervi figura, cuius a media fronte inter aures unum cornu existit, excelsius magisque directum his, quae nobis nota sunt, cornibus. Ab eius summo, sicut palmae,

3) bellicae laudis opinionem; opinio, die vortheilhafte Meinung, ein voc. med. die Meinung, in welcher ich bei Jemandem stehe, sie sei gut oder schlecht, ohne Verbindung mit einem Adjectiv gewöhnlich in gutem Sinn.

4) qua Germani; eine Ellipse der Präposition u. zugleich des Verbi in qua G. permanent.

5) ne se quidem ipsi; was eigentlich ne ipsi quidem se heissen sollte, wegen des Nachdrucks, welcher auf ipsi liegt; über den Nominativ; S. oben II, 25, 1.

CAP. XXV. 1) Hercyniae silvae; der Gesammtname für alle die zusammenhängenden Gebirgswälder Deutschlands, welche sich von Westen nach Osten von dem Rhein u. dem Ursprung der Donau bis nach Ungarn hinzogen. Man leitet den Namen wohl am richtigsten ab von Hart, d. i. Wald, wie diese Benennung sich ja noch häufig in der Volkssprache für einzelne Waldtheile findet.

2) latitudo novem dierum iter expedito patet; für einen, der nicht durch Gepäck am raschen Fortkommen gehindert wird, dehnt sich die Breite neun Tagereisen aus. rectaque regione pertinet in gerader Richtung (mit der Donau) erstreckt er sich; diversis regionibus, in vom Flusse nach verschiedenen Seiten hin abgekehrter Richtung.

3) hujus Germaniae

processerit; es fragt sich, ob hujus Germ. auf den Theil zu beziehen sei, wo Cäsar über den Rhein ging oder den gerade entgegengesetzten im Osten, wofür initium u. oriatur spräche; processerit dagegen für die erstere Ansicht, wie auch hujus, initium hiesse dann das Ende vom Westen her gerechnet u. ebenso oriatur endigt nämlich im östlichen Theil des Landes, wo er von dem dortigen Standpunct ja den Anfang nimmt.

4) quae reliquis in locis visa non sint; die sich in andern Gegenden nicht leicht finden dürften, so auch differant u. videantur.

CAP. XXVI. 1) ab ejus summo," sicut palmae; summum Substantiv,

« IndietroContinua »