Immagini della pagina
PDF
ePub

id frater, qui jam proelio excesserat, procul animum advertisset, incitato equo se hostibus obtulit atque interfectus est.

CAP. XIII. Hoc facto proelio, Caesar neque jam sibi legatos audiendos, neque conditiones accipiendas arbitrabatur ab his, qui per dolum atque insidias, petita pace, ultro bellum intulissent: exspectare vero, dum hostium copiae augerentur equitatusque reverteretur, summae dementiae esse judicabat, et cognita Gallorum infirmitate, quantum jam apud eos hostes uno proelio auctoritatis essent consecuti, sentiebat: quibus ad consilia capienda nihil spatii dandum existimabat. His constitutis rebus et consilio cum legatis et quaestore communicato, ne quem diem pugnae praetermitteret, opportunissima res accidit, quod postriddie ejus diei mane eadem et perfidia et simulatione usi Germani, frequentes, omnibus principibus majoribusque natu adhibitis, ad eum in castra venerunt; simul, ut dicebatur, sui purgandi caussa, quod contra atque esset dictum et ipsi petissent, proelium pridie commisissent; simul ut, si quid possent, de induciis fallendo impetrarent. Quos sibi Caesar oblatos gavisus, illos retineri jussit; ipse omnes copias castris eduxit equitatumque, quod recenti proelio perterritum esse existimabat, agmen subsequi jussit.

CAP. XIV. Acie triplici instituta et celeriter VIII milium itinere confecto, prius ad hostium castra pervenit, quam quid ageretur Germani sentire possent. Qui omnibus rebus subito perterriti, et celeritate adventus nostri et discessu suorum, neque consilii habendi, neque arma capiendi spatio dato, perturbantur, copiasne adversus hostem educere, an castra defendere, an fuga salutem petere praestaret. Quorum timor quum fremitu et con

[ocr errors]

3) amicus appellatus; S. I, II, 2.
4) animum advertisset; S. I, XXIV, 1.

[ocr errors]

CAP. XIII. 1) ab his; von solchen, qui daher der Conjunctiv. Zumpt §. 556.

2) infirmitate; moralische Schwäche, Unbeständigkeit, Wankelmuth. S. oben c. V.

3) quibus; für et iis igitur.

4) legatis et quaestore; S. I, LII, 1.

5) accidit, quod; quod nicht abhängig von accidit, sonst müsste ut stehen, es wird hier nur der glückliche Umstand der sich ereignete weiter ausgeführt, so viel als, diess nämlich, dass.

6) ut dicebatur; wie es allgemein hiess.

7) contra atque; bei einem Verhältniss der Gleichheit, Acholichkeit, Ungleichheit, Verschiedenheit wird das deutsche als nicht durch quam, sondern durch ac oder atque ausgedrückt, also nach alius, idem, aeque, pariter, contra, secus, similis, dissimilis cet. Quam wird bei einem Grad

verhältniss gebraucht.

8) illos; im Gegensatz von dem folgenden ipse.

CAP. XIV. 1) suorum; sowohl auf die von Cäsar zurückgehaltenen principes et majores natu, als auch auf die über den Rhein gechickte Reiterei zu beziehen.

t cursu significaretur, milites nostri, pristini diei perfidia incidati, in castra irruperunt. Quorum qui celeriter arma capere potuerunt, paullisper nostris restiterunt atque inter carros impedimentaque proelium commiserunt: at reliqua multitudo puerorum mulierumque (nam cum omnibus suis domo excesserant Rhenumque transierant) passim fugere coepit; ad quos consectandos Caesar equitatum misit.

CAP. XV. Germani, post tergum clamore audito, quum suos interfici viderent, armis abjectis signisque militaribus relictis, se ex castris ejecerunt: et quum ad confluentem Mosae et Rheni pervenissent, reliqua fuga desperata, magno numero interfecto, reliqui se in flumen praecipitaverunt, atque ibi timore, lassitudine, vi fluminis oppressi perierunt. Nostri ad unum omnes incolumes, perpaucis vulneratis, ex tanti belli timore, quum hostium numerus capitum CDXXX milium fuisset, se in castra receperunt. Caesar his, quos in castris retinuerat, discedendi potestatem fecit: illi supplicia cruciatusque Gallorum veriti, quorum agros vexaverant, remanere se apud eum velle dixerunt. His Caesar libertatem concessit.

CAP. XVI. Germanico bello confecto, multis de caussis Caesar statuit, sibi Rhenum esse transeundum: quarum illa fuit justissima, quod, quum videret Germanos tam facile impelli, ut in Galliam venirent, suis quoque rebus eos timere voluit, quum intelligerent et posse et audere populi Romani exercitum Rhenum transire. Accessit etiam, quod illa pars equitatus Usipetum et Tenchtherorum, quam supra commemoravi praedandi frumentandique caussa Mosam transisse, neque proelio interfuisse, post fugam suorum se trans Rhenum in fines Sigambrorum receperat seque cum iis conjunxerat. Ad quos quum Caesar nuncios misisset, qui postularent, eos, qui sibi Galliaeque bellum intulissent, sibi dederent, responderunt: populi Romani imperium' Rhenum finire: si se invito Germanos in Galliam transire non aequum existimaret, cur sui quidquam esse imperii aut potestatis trans Rhenum postularet? Ubii autem, qui uni ex transrhenanis ad Cae

2) consilii habendi; S. I, XVIII.

3) Quorum; sc. hostium, qui in castris erant.

CAP. XV. ad confluentem Mosae et Rheni; in der Nähe von Thiel; die Form des Substantivs confluens ist sehr ungewöhnlich.

CAP. XVI. 1) timere suis quoque rebus, der entferntere Casus des Objects. Zumpt §. 414.

2) accessit quod; durch quod wird ein neuer Umstand hinzugefügt, durch ut eine Beschaffenheit des Subjects angegeben z. B. ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam, ut caecus esset. S. Zumpt S. 621.

3) uni ex transrhenanis, S. oben VII, 6.

4) occupationibus reip.; hier verwickelte Lage der Republik, der Plur. verstärkend wie oben I, XVI, wie überhaupt dieser Numerus viel häufiger

sarem legatos miserant, amicitiam fecerant, obsides dederant, magnopere orabant, ut sibi auxilium ferret, quod graviter ab Suevis premerentur; vel si id facere occupationibus reipublicae prohiberetur, exercitum modo Rhenum transportaret: id sibi ad auxilium spemque reliqui temporis satis futurum: tantum esse nomen atque opinionem ejus exercitus, Ariovisto pulso et hoc novissimo proelio facto, etiam ad ultimas Germanorum nationes, uti opinione et amicitia populi Romani tuti esse possint. Navium magnam copiam ad transportandum exercitum pollicebantur.

CAP. XVII. Caesar his de caussis, quas commemoravi, Rhenum transire decreverat; sed navibus transire neque satis tutum esse arbitrabatur, neque suae, neque populi Romani dignitatis esse statuebat. Itaque etsi summa difficultas faciundi pontis proponebatur propter latitudinem, rapiditatem altitudinemque fluminis, tamen id sibi contendendum, aut aliter non transducendum exercitum existimabat. Rationem pontis hanc instituit. Tigna bina sesquipedalia, paullum ab imo praeacuta, dimensa ad altitudinem fluminis, intervallo pedum duorum inter se jungebat. Haec quum machinationibus immissa in flumen defixerat fistucisque adegerat, non sublicae modo derecta ad perpendiculum, sed prona ac fastigata, ut secundum naturam fluminis procumberent: iis item contraria duo, ad eumdem modum juncta, intervallo pedum quadra

als im Deutschen von abstracten Begriffen gebraucht wird, wenn etwas wiederholt stattfindet. So Cic. p. leg. Man. 5. adventus imperatorum in urbes sociorum; effusiones hominum in Pis, 22.

[ocr errors]

5) opinionem ejus exercitus; die Meinung von seinem Heere, von der Vortrefflichkeit desselben; der erste Genitiv vom zweiten abhängig. Opinione populi R. durch die hohe Meinung, in welcher das R. V. stünde. CAP. XVI. 1) arbitrabatur statuebat; das Imperfectum; er überlegte die Sache wiederholt, blieb aber fest bei der gewonnenen Ansicht. 2) bina; destributiv nicht bloss zwei, sondern je zwei in der Reihe den Fluss hindurch von einem Ufer zum andern.

[ocr errors]

3) ad altitudinem fluminis; nach der Tiefe des Flusses war die Länge der Pfähle oder Jochbalken abgemessen; an seichten Stellen brauchten sie natürlich nicht so tief eingerammt zu werden, als an tiefen, um am oberen Ende, wo sie eine gleiche Linie bildeten aus dem Wasser hervorzuragen; inter se jungebat; jedesmal zwei Pfähle in der Reihe durch den Fluss hindurch, zwei Fuss von einander entfernt, gehörten zusammen.

4) quum defixerat adegerat; der Indicativ, weil die fortdauernde Arbeit beschrieben werden soll; jedesmal wenn vermittelst Maschinerien die Pfähle in den Fluss gesenkt, befestigt und eingerammt waren, dann wurden diesen gegenüber 40' abwärts andere eingesenkt, stände der Conjunct., so würde, dadurch nur eine einmalige Handlung ausgedrückt sein,,,als 80."

5) prona ac fastigata; vorwärts geneigt nach der Strömung und schräg wie die Sparren am Dache; so fastigare vom Bau eines Daches. Bell. civ. II, 10

6) iis contraria; diesen gegenüber in eine Parrallellinie, intervallo pedum quadragenum, vierzig Fuss aus einander (so breit sollte die Brücke

genum, ab inferiore parte, contra vim atque impetum fluminis conversa statuebat. Haec utraque, insuper bipedalibus trabibus immissis, quantum eorum tignorum junctura distabat, binis utrimque fibulis ab extrema parte distinebantur: quibus disclusis atque in contrariam partem revinctis, tanta erat operis firmitudo atque ea rerum natura, ut quo major vis aquae se incitavisset, hoc artius illigata tenerentur. Haec directa materia injecta contexebantur et longuriis cratibusque consternebantur. Ac nihilo secius sublicae et ad inferiorem partem fluminis oblique agebantur, quae pro pariete subjectae et cum omni opere conjunctae, vim fluminis exciperent: et aliae item supra pontem mediocri spatio, ut, si arborum trunci sive naves dejiciendi operis essent a barbaris missae, his defensoribus earum rerum vis minueretur, neu ponti

nocerent.

werden) ab inferiore parte, weiter nach unten im Flusse, contra vim atque impetum fluminis conversa, gegen die Strömung des Flusses, also nicht secundum naturam fluminis, nicht prona, sondern gerade in umgekehrtem Verhältniss, natürlich aber auch fastigata.

7 haec utraque; diese beiden sich gegenüberstehenden Pfahlreihen; insuper bipedalibus trabibus inmissis, oben darüber wurden Querbalken gelegt von zwei Fuss Dicke, oder genauer: in dem Zwischenraume junctura beider Tragpfähle, welche eben so weit auseinander standen als die Balken dick waren, hineingesenkt. distinebantur, die beiden Pfahlreihen, indem durch Druk und Gegendruck die nöthige Festigkeit bewirkt wurde. Da der Druck stromabwärts aber stärker war, so wurden die Querbalken, welche jedesmal zwischen den zwei Pfählen hineingezwängt waren, noch ab extrema parte am äussersten Ende utrimque auf beide Seiten, innerhalb und ausserhalb durch Klammern befestigt;

8) quibus disclusis atque in contrariam partem revinctis; diese (die beiden Pfähle nämlich, welche die Querbalken trugen) wurden auseinander gehalten, dadurch, dass die Querbalken zwischen beide hineingesenkt waren, und auch wiederum von der Aussenseite zusammengehalten, durch die Klammern nämlich.

9) Haec directa materia injecta contexebantur; diese Balken wurden nun durch in gerader Richtung, nach der Brücke, darauf gelegtes Holzwerk verbunden.

10) Ac nihilo secius; und obgleich die beschriebene Befestigung schon hätte ausreichen können, so wurde dennoch eine Reihe Pfähle schräg unten in Flusse ad inferiorem partem fluminis gezogen, quae pro pariete subjectae welche als eine Lehne untergelegt und mit dem ganzen Werke verbunden die Gewalt der Strömung aufhalten sollte; wegen des supra pontem kann ad inferiorem partem fluminis nicht wohl anders erklärt werden; nur müssen die Pfähle als verbunden mit dem ganzen Werke gedacht und pro pariete nicht sowohl von einer zusammenhängenden Wand, als vielmehr von einer Lehne genommen werden.

[ocr errors]

11) mediocri spatio; in einiger Entfernung von der Brücke, also nicht wie die auf der unteren Seite mit derselben verbunden.

12) naves dejiciendi operis; Schiffe zur Zerstörung des Werks, der sogenannte Genitiv des Zwecks so Bell. civ. impediendae rei Liv. IX, 45.

ut

mitterent Romam oratores pacis petendae amicitiaeque. Cic. de in

CAP. XVIII. Diebus decem, quibus materia coepta erat comportari, omni opere effecto, exercitus transducitur. Caesar, ad utramque partem pontis firmo praesidio relicto, in fines Sigambrorum contendit. Interim a compluribus civitatibus ad eum legati veniunt, quibus pacem atque amicitiam petentibus liberaliter respondit obsidesque ad se adduci jubet. At Sigambri ex eo tempore, quo pons institui coeptus est, fuga comparata, hortantibus iis, quos ex Tenchtheris atque Usipetibus apud se habebant, finibus suis excesserant suaque omnia exportaverant, seque in solitudinem ac silvas abdiderant.

CAP. XIX. Caesar paucos dies in eorum finibus moratus, omnibus vicis aedificiisque incensis, frumentisque succisis, se in fines Ubiorum recepit; atque iis auxilium suum pollicitus, si ab Suevis premerentur, haec ab iis cognovit: Suevos, posteaquam per exploratores pontem fieri comperissent, more suo concilio habito, nuncios in omnes partes dimisisse, uti de oppidis demigrarent, liberos, uxores suaque omnia in silvas deponerent atque omnes, qui arma ferre possent, unum in locum convenirent: hunc esse delectum medium fere regionum earum, quas Suevi obtinerent; hic Romanorum adventum exspectare atque ibi decertare constituisse. Quod ubi Caesar comperit, omnibus his rebus confectis, quarum rerum caussa transducere exercitum constituerat, ut Germanis metum injiceret, ut Sigambros ulcisceretur, ut Ubios obsidione liberaret, diebus omnino X et VIII trans Rhenum consumtis, satis et ad laudem et ad utilitatem profectum arbitratus, se in Galliam recepit pontemque rescidit.

1

CAP. XX. Exigua parte aestatis reliqua, Caesar, etsi in his locis, quod omnis Gallia ad septemtriones vergit, maturae sunt hiemes, tamen in Britanniam proficisci contendit, quod om

vent. II, 47. 138. Omnia supplicia culpae ac malitiae vindicandae constituta esse. Gewöhnlich erklärt man diesen Genitiv durch ein ausgelassenes caussa, da derselbe jedoch vielmehr als ein Genetiv, welcher die Qualität bezeichnet, anzusehen ist. Beispiele bei Zumpt §. 662. Steht esse dabei, so bedeutet dies dienlich, förderlich sein.

CAP. XVIII. 1) Diebus decem; S. oben I, XXXI, 5. quibus; Zumpt S. 478.

CAP. XIX. 1) vicis aedificiisque; S. oben I, V, 2.

2) concilio; S. oben I, XVIII, 1.

3) in silvas deponerent; der Accusativ, weil die Handlung des Bringens an einen Ort hin hervorgehoben werden soll; so abdere im vorigen Capitel.

CAP. XX. 1) Exigua parte reliqua; ein Ablativus absolutus, weil nämlich von esse kein Participium gebräuchlich ist, so ersetzt öfters das Adjectiv allein die Stelle des Particips. Zumpt §. 645.

2) Gallias; der Plural, weil Gallien in mehrere Theile getheilt wurde.

« IndietroContinua »