ex Africa, maxime jaculatorum, levium armis, petiit; ut Afri in Hifpania, in Africa Hifpani, melior procul ab domo. futurus uterque miles, velut mutuis pignoribus obligati, ftipendia facerent. Tredecim millia octingentos quinquaginta pedites cetratos mifit in Afri

et funditores Baliares octingentos feptuaginta: equites mixtos ex multis gentibus mille ducentos. Has copias partim Carthagini praefidio effe, partim distribui per Africam jubet. fimul conquifitoribus in civitates miffis, quatuor millia confcripta delectae juventutis, praefidium eosdem et obfides, duci Carthaginem jubet.

XXII. Neque Hifpaniam negligendam ratus, (atque ideo haud minus, quod haud ignarus erat, circumitam ab Romanis eam legatis ad follicitandos principum animos) Hasdrubali fratri, viro impigro, eam provinciam deftinat, firmatque eum Africis maxime praefidiis, peditum Afrorum undecim millibus octingentis quinquagin ta, Liguribus trecentis, Baliaribus quingentis, ad haec peditum auxilia additi equites Libyphoenices (mixtum Punicum Afris genus) trecenti, et Numidae Maurique accolae Oceani ad mille octingentos, et parva Ilergetum manus ex Hifpania, ducenti equites: et, ne quid terreftris deeffet auxilii genus, elephanti quatuordecim. claffis praeterea data ad tuendam maritimam oram, (quia, qua parte belli vicerant, ea tum quoque rem gesturos Romanos, credi poterat) quinquaginta quinqueremes, quadriremes duae, triremes quinque: fed aptae inftructaeque remigio triginta et duae quinqueremes erant, et triremes quinque. Ab Gadibus Carthaginem ad hiberna exercitus rediit: atque inde, profectus praeter Etoviffam urbem, ad Iberum maritimamque oram ducit. Ibi, fa ma eft, in quiete vifum ab eo juvenem divina fpecie, qui fe ab Jove diceret ducem in Italiam Hannibali miffum proinde fequeretur, neque usquam a fe deflecterer oculos. Pavidum primo, nusquam circumfpicientem aut refpicientem, fecutum: deinde, cura humani ingenii, cum, quidnam id effet, quod refpicere vetitus effet, agitaret animo, temperare oculis nequiville: tum vidiffe, poft fefe ferpentem mira magnitudine cum in

B 2

genti

U. C. 534 a. C. N. 218.

genti arborum ac virgultorum ftrage ferri, ac poft infequi cum fragore coeli nimbum: tum, quae moles ea, quidve prodigii effet, quaerentem audiffe: Vaftitatem Italiae effe. pergeret porro ire, nec ultra inquireret, fine. retque fata in occulto effe.

XXIII. Hoc vifu laetus tripartito Iberum copias trajecit, praemiffis, qui Gallorum animos, qua traducendus exercitus erat, donis conciliarent, Alpiumque transitus fpecularentur. nonaginta millia peditum, duodecim millia equitum Iberum traduxit. Ilergetes inde, Barguliosque, et Aufetanos, et Lacetaniam, quae fubjecta Pyrenaeis montibus eft, fubegit: oraeque huic omni praefecit Hannonem, ut fauces, quae Hifpanias Gallis jungunt, in poteftate effent. Decem millia peditum Hannoni ad praefidium obtinendae regionis data, et mille equites. Poftquam per Pyrenaeum faltum, traduci exercitus eft coeptus, rumorque per barbaros manavit certior de bello Romano; tria millia inde Carpetanorum peditum iter averterunt. conftabat, non tam bello motos, quam longinquitate viae infuperabilique Alpium transitu. Hannibal, quia revocare aut vi retinere eos anceps erat, ne ceterorum etiam feroces animi irritarentur, fupra feptem millia; hominum domos remifit, quos et ipfe gravari militia fenferat, Carpetanos quoque ab fe dimiffos fimulans.

XXIV. Inde, ne mo mora atque otium animos follici. tarent, cum reliquis copiis Pyrenaeum transgreditur, et ad oppidum liberi caftra locat. Galli quamquam Italiae bellum inferri audiebant, tamen, quia vi fubactos trans Pyrenaeum Hifpanos fama erat, praefidiaque valida im. pofita, metu fervitutis ad arma confternati, Rufcinonem aliquot populi conveniunt. quod ubi Hannibali nuntiatum eft, moram magis, quam bellum, metuens, oratores ad regulos eorum mifit, colloqui femet ipfum velle cum his; et vel illi propius Illiberi accederent, vel fe Rufcinonem proceffurum, ut ex propinquo congreffus facilior effet: nam et accepturum eos in caftra fua fe laetum, nec cunctanter fe ipfum ad eos venturum. Hofpi

tem

tem enim fe Galliae, non hoftem, adveniffe: nec ftricturum ante, gladium, fi per Gallos liceat, quam in Italiam veniffet. Et per nuntios quidem haec.! Ut vero reguli Gallorum, caftris ad Illiberim extemplo motis, haud gravate ad Poenum venerunt; capti donis, cum bona pace exercitum per fines fuos praeter Rufcinonem oppidum transmiferunt.

XXV. In Italiam interim nihil ultra, quam Iberum transiffe Hannibalem, a Maffilienfium legatis Romam perlatum erat: cum perinde, ac fi Alpes jam transiflet, Boji, follicitatis Infubribus, defecerunt; nec tam ob veteres in populum Romanum iras, quam quod nuper circa Padum, Placentiam Cremonamque colonias in agrum Gallicum deductas aegre patiebantur. Itaque, armis repente arreptis, in eum ipfum agrum impetu facto, tantum terroris ac tumultus fecerunt, ut non agreftis modo multitudo, fed ipfi triumviri Romani, qui ad agrum venerant allignandum, diffifi Placentiae moenibus, Mutinam confugerint, C. Lutatius, C. Servilius, T. Annius. Lutatii nomen haud dubium eft. pro C. Servilio et T. Annio, Q. Acilium et C. Herennium habent quidam annales: alii P. Cornelium Afinam et C. Papirium Malonem. Id quoque dubium eft, legati, ad ex poftulandum milf, ad Bojos, violati fint, an in triumviros agrum metantes impetus fit factus. Mutinae cum obliderentur, et gens, ad oppugnandarum urbium ar tes rudis, pigerrima eadem ad militaria opera, fegnis intactis affideret muris, fimulari coeptum de pace agi. evocatique ab Gallorum principibus legati ad colloquium, non contra jus modo gentium, fed violata olata etiam, quae data in id tempus erat, fide, comprehenduntur; negantibus Gallis, nifi obfides fibi redderentur, eos dimiffu

OS.Cum haec de legatis nuntiata eflent, et Mutina praefidiumque in periculo effet, L. Manlius praetor, ira accenfus, effufum agmen ad Mutinam ducit. ucit. Silvae tunc circa viam erant, plerisque incultis. ibi, inexplo rato profectus, in infidias praecipitatus, multaque cum caede fuorum aegre in apertos campos emerfit. ibi ca. ftra communita; et, quia Gallis ad tentanda ea defuit

B 3

Ipes,

Ipes, refecti funt militum animi, quanquam accifas res fatis conftabat. Iter deinde de integro coeptum nec, dum per patentia loca ducebatur agmen, apparuit hoftis: ubi rurfus filvae intratae, tum poftremos adorti, cum magna trepidatione ac pavore omnium, octingentos milites occiderunt, fex figna ademere. Finis et Gallis territandi, et pavendi Romanis fuit, ut et faltu invio atque impedito evafere. inde, apertis locis facile tutan-` tes agmen, Romani Tanetum, vicum propinquum Pado, contendere: ibi fe munimento ad tempus commea. tibusque fluminis et Brixianorum Gallorum auxilio, adverfus, crefcentem in dies multitudinem hoftium, tutabantur.

XXVI. Qui tumultus repens poftquam eft Romam perlatus, et Punicum infuper Gallico belló auctum Pa tres acceperunt; C. Atilium praetorem cum una legione Romana et quinque millibus fociorum, delectu novo a confule confcriptis, auxilium ferre Manlio jubent: qui fine ullo certamine (abscefferant enim metu hoftes) Ta netum pervenit. Et P. Cornelius, in locum ejus, quae milla cum praetore fuerat, tranfcripta legione nova, pro. fectus ab urbe fexaginta longis navibus, praeter oram Etruriae Ligurumque, et inde Salyum montes, pervenit Maffiliam, et ad proximum oftium Rhodani (pluribus enim divifus amnis in mare decurrit) caftra locat: vixdum fatis credens, Hannibalem fuperaffe Pyrenaeos montes. quem ut de Rhodani quoque transitu agitare animadvertit; incertus, quonam ei loco occurreret, necdum fatis refectis ab jactatione maritima militibus, trecentos interim delectos équites, ducibus Maffilienfi bus et auxiliaribus Gallis, ad exploranda omnia visen. dosque ex tuto hoftes praemittit. Hannibal, ceteris. metu aut pretio pacatis, jam in Volcarum pervenerat agrum, gentis validae. Colunt autem circa utramque ripam Rhodani: fed, diffifi citeriori agro arceri Poenum poffe, ut flumen pro munimento haberent, omnibus ferme fuis trans Rhodanum trajectis, ulteriorem ripam amnis armis obtinebant. Ceteros accolas fluminis Han-" nibal, et eorum ipforum quos fedes tenuerant, fimul

ま

per.

hazraft Elm U. C. 534.

a. C. N. 218.

perlicit donis ad naves undique contrahendas fabricandasque: fimul et ipfi trajici exercitum, levarique quamprimum regionem fuam tanta urgente hominum turba

taque ingens coacta vis navium eft lin- freak! temere ad vicinalem ufum paratarum: novas que alias primum Galli inchoantes cavabant ex fingulis arboribus: deinde et ipfi milites, fimul copia materiae, mul facilitate operis inducti, alveos informes, (nihil, dummodo innare aquae et capere onera poffent, curantes) quibus le fuaque transveherent, raptim faciebant.

Ad id dati e

XXVI. Jamque omnibus fatis comparatis ad trajieiendum, terrebant ex adverfo hoftes, omnem ripam equites virique obtinentes: quos ut averteret, Hannonem, Bomilcaris filium, vigilia prima noctis, cum par. te copiarum, maxime Hifpanis, adverfo flumine ire iter unius diei jubet; et, ubi primum poffit, quam occul. tiffime trajecto amni, circumducere agmen, ut, cum opus facto fit, adoriatur ab tergo hoftem. Ad id dati duces Galli edocent, inde millia quinque et viginti fer. me fupra, parvae infulae circumfufum amnem, latiorem, ubi dividebatur, eoque minus alto alveo, transitum oftendere. ibi raptim caefa materia, ratesque fabricatae, in quibus equi virique et alia onera trajicerentur. HiIpani fine ulla mole, in utres vestimentis conjectis, ipf Jeet cetris fuppofitis incubantes, flumen tranavere. Et alius exercitus, ratibus junctis trajectus, caftris prope flumen politis, nocturno itinere atque operis labore feffus, quiete unius diei reficitur, intento duce ad confilium opportune exfequendum. Poftero die, profecti ex loco, prodito fumo fignificant, fe tranfiffe, et haud procul abelle. quod ubi accepit Hannibal, ne tempori deellet, dat fignum ad trajiciendum. Jam paratas aptatasque habebat pedes lintres, equites fere propter equos nantes navium agmen, ad excipiendum adverfi impetum fluminis parte fuperiore transmittens, tranquillitatem infra trajicientibus lintribus praebebat. Equorum pars magna mantes loris a puppibus trahebantur, praeter eos, quos inftructos frenatosque, ut extemplo egreffo in ripam equiti ufui effent, impofuerant in naves.

B 4

XXVIII.