I

neamentaque intueri. dein brevi effecit, ut pater in fe minimum momentum ad favorem conciliandum effet. Nunquam ingenium idem ad res diverfiffimas, paren. dum atque imperandum, habilius fuit. itaque haud facile decerneres, utrum imperatori, an exercitui, carior effet: neque Hasdrubal alium quemquam praeficere malle, ubi quid fortiter ac ftrenue agendum effet: neque milites alio duce plus confidere, aut audere. Plurimum audaciae ad pericula capeffenda,' plurimum confilii inter ipla pericula erat. Nullo labore aut corpus fatigari, aut animus vinci poterat. Caloris ac frigoris patientia par: cibi potionisque defiderio naturali, non voluptate, modus finitus. vigiliarum fomnique nec die, nec nocte discriminata tempora. Id, quod gerendis rebus fupereffet, quieti datum: ea neque molli ftrato, neque filentio arceffita. Multi faepe militari fagulo opertum, humi jacentem inter cuftodias ftationesque militum, confpexerunt. Vestitus nihil inter aequales excellens: arma atque equi confpiciebantur. Equitum peditumque idem longe primus erat. princeps in proelium ibat; ultimus conferto proelio excedebat. Has tantas viri virtutes ingentia vitia aequabant; inhumana crudelitas, perfidia plus quam Punica, nihil veri, nihil fancti, nullus Deûm metus, nullum jusjurandum, nulla religio. Cum hac indole virtutum atque vitiorum triennio fub Hasdrubale imperatore meruit, nulla re, quae agenda videndaque magno futuro duci effet, praetermilla.

Y

V. Ceterum ex quo die dux eft declaratus, velut Italia ei provincia decreta, bellumque Romanum mandatum effet, nihil prolatandum ratus, ne fe quoque, ut patrem Hamilcarem, deinde Hasdrubalem, cunctantem cafus aliquis opprimeret, Saguntinis inferre bellum ftatuit, quibus oppugnandis quia haud dubie Romana arma movebantur, in Olcadum fines prius (ultra Iberum ea gens in parte magis, quam in ditione Carthaginienfium erat) induxit exercitum, ut non petiffe Saguntinos, fed rerum ferie, finitimis domitis gentibus, jun. gendoque, tractus ad id-bellum videri poffet. Cartejam, urbem opulentam, caput gentis ejus, expugnat di

in fe effet.

aren.

facile

or ef

malle, mili.

nau.

inter

, aut

par:

mo.

octe per. e f. ,hu

con

arma

nque

ulti

tutes

-fidia

eûm

hac

bale

aque

-elut

manut

"

tem

fta

-ma

ea

en

ati

un. -tedi

Sit

i

.

ripitque. Quo metu perculfae minores civitates, ftipendio impofito, imperium accepere. victor exercitus, opu. lentusque praeda, Carthaginem novam in hiberna eft deductus. Ibi large partiendo praedam, ftipendio praeterito cum fide exfolvendo, cunctis civium fociorum. que animis in fe firmatis, vere primo in Vaccaeos pro. motum bellum. Hermandica et Arbocala urbes vi ca. ptae. Arbocala et virtute et multitudine oppidanorum diu defenfa. Ab Hermandica profugi exfulibus Olcadum, priore aeftate domitae gentis, cum fe junxiffent, concitant Carpetanos: adortique Hannibalem, regreffum ex Vaccaeis, haud procul Tago Aumine agmen grave praeda turbavere. Hannibal proelio abstinuit; caftrisque fuper ripam pofitis, cum prima quies filentiumque ab hoftibus fuit, amnem vado trajecit: valloque ita producto, ut locum ad transgrediendum hoftes haberent, invadere eos transeuntes ftatuit. Equitibus praecepit, ut, cum ingreffos aquam viderent, adorirentur. Peditum agmen in ripa, elephantos ante quadraginta dispofuit. Carpetanorum cum appendicibus Olcadum Vaccaeorum. que centum millia fuere: invicta acies, fi dimica. retur campo. Itaque et ingenio feroces, et multitudíne freti, et quod metu ceffiffe credebant hoftem, id morari victoriam rati, quod intereffet amnis, clamore fublato, paffim fine ullius imperio, qua cuique proximum eft, in amnem ruunt. Et ex parte altera ripae vis ingens equitum in flumen immiffa, medioque alveo haudqua. quam pari certamine concurfuin; quippe ubi pedes inftabilis, ac vix vado fidens, vel ab inermi equite, equo temere acto, perverti poffet: eques, corpore armisque liber, equo vel per medios gurgites ftabili, cominus eminusque rem gereret. Pars magna flumine abfumta: quidam, vorticolo amni delati in hoftes, ab elephantis obtriti funt: poftremi, quibus regreffus in fuam ripam tutior fuit, ex varia trepidatione quum in unum colligerentur, priusquam ex tanto pavore reciperent animos, Hannibal, agmine quadrato amnem ingreffus, fugam ex ripa fecit: vaftatisque agris, intra paucos dies Carpetanos quoque in deditionem accepit. Et jam omnia trans Ibe rum, praeter Saguntinos, Carthaginienfum erant.

aequo

A 3

VI.

*. C. 534. a. C. N. 218.

ma

VI. Cum Saguntinis bellum nondum erat: ceterum jam belli caufa certamina cum finitimis ferebantur, xime Turdetanis. quibus cum adeffet idem, qui litis erat fator nec certamen juris, fed vim quaeri appareret; legati a Saguntinis Romam miffi, auxilium ad bellum jam haud dubie imminens orantes. * Confules tunc Romae erant P. Cornelius Scipio et Ti. Sempronius Longus: qui cum, legatis in fenatum introductis, de republica retuliffent, placuiffetque mitti legatos in Hispaniam, ad res fociorum infpiciendas; quibus fi videretur digna caufa, et Hannibali denuntiarent, ut ab Saguntinis, fociis populi Romani, abstineret, et Carthaginem in Africam trajicerent, ac fociorum populi Romani querimonias deferrent. Hac legatione decreta, necdum milla, omnium fpe celerius Saguntum oppugnari allatum est. Tunc relata ex integro res ad fenatum. Alii, provincias confulibus Hifpaniam atque Africam decer nentes, terra marique rem gerendam cenfebant: alii totum in Hifpaniam Hannibalemque intendebant bellum. Erant, qui non temere movendam rem tantam, exfpectandosque ex Hifpania legatos cenferent. Haec fententia, quae tutiffima videbatur, vicit: legatique eo maturius miffi, P. Valerius Flaccus et Q. Baebius Tamphilus, Saguntum ad Hannibalem, atque inde Carthaginem, fi non abfifteretur bello, ad ducem ipfum in poenam foederis rupti depofcendum.

VII. Dum ea Romani parant confultantque, jam Saguntum fumma vi oppugnabatur. Civitas ea longe opulentiffima ultra Iberum fuit, fita paffus mille ferme a mari. Oriundi a Zacyntho infula dicuntur, mixtique etiam ab Ardea Rutulorum quidam generis. ceterum in tantas brevi creverant opes, feu maritimis, feu terrestri bus fructibus, feu multitudinis incremento, feu fanctitate disciplinae, qua fidem focialem usque ad perniciem fuam coluerunt. Hannibal, infefto exercitu ingreffus fines, pervaftatis paffim agris, urbem tripartito aggreditur. Angulus muri erat in planiorem patentioremque, quam cetera circa, vallem vergens, adverfus eum vineas agere inftituit, per quas aries moenibus admoveri poffet.

Sed

U. C. 534. a. C. N. 218.

4

Sed ut locus procul muro fatis aequus agendis vineis fuit; ita haudquaquam profpere, poftquam ad effectum operis ventum eft, coeptis fuccedebat. et turris ingens imminebat: et murus, ut in fufpecto loco, fupra ceterae modum altitudinis emunitas erat: et juventus delecta, ubi plu rimum periculi ac laboris oftendebatur, ibi vi majore obfiftebant. Ac primo miffilibus fabmovere hoftem, nec quidquam fatis tutum munientibus pati. Deinde jam non pro moenibus modo atque turri tela micare, fed ad erum pendum etiam in ftationes operaque hoftium animus, erat: quibus tumultuariis certaminibus haud ferme plures Saguntini cadebant, quam PoeniUt vero Hannibal ipfe, dum murum incautius fubit, adverfum femur tra gula graviter ictus cecidit; tanta circa fuga ae trepidatio fuit, ut non multum abeffet, quin opera, ac vineae defe J

rerentur.

it

2

so. Tearning cablul amenos dia quo 499 VIII. Obfidio deinde per paucos dies magis, quam

wil

oppugnatio, fuit, dum vulnus erato

ducisi

per ita ab apparatu

quod tempus ut quies certaminum e operum, ac munitionum nihil ceffatum. Itaque acrius 7de integro obortum eft bellum, pluribusque partibus, vix accipientibus quibusdam opera locis, vineae coeptae agi, admoverique aries. Abundabat multitudine homi num Poenus ad centum enim quinquaginta millia ha buiffe in armis exeditur, Oppidani ad omnia tuen. da atque obeunda milufariam distineri coepti funt:eet non fufficiebant (jam enim feriebantur arietibus) muri,

quaflataeque multae treant. una continentibus rui

partes

nis hudaverat urbem: tres deinceps turres, quantumque inter eas muri erat, cum fragore ingenti prociderant; ca ptumque oppidum éa ruina crediderant Poeni; quá, velut fi pariter utrosque murus texiffet, ita utrinque in pugnam procurfum eft. Nihil tumultuariae pugnae fimile erat, quales in oppugnationibus urbium per occafio nem patris alterius conferi folent: fed juftae acres, velut patenti campo, inter ruinas muri tectaque urbis modico diftantia intervallo conftiterant. hinc fpes, hinc defperatio animos irritat: Poeno cepiffe jon le urbem, fi paululum annitatur, credente; Saguntinis pro nudata moeA 4

It

Cece

nibus

Y

D

nibus patria corpora opponentibus, nec ullo pedemires ferente, ne in relictum a fe locum hoftem immittereti Itaque quo acrius et conferti magis utrinque pugnabant, eo plures vulnerabantur, nullo inter arma corpo, raque vano intercidente telo. Falarica erat Saguntinis, milfile telum haftili abiegno, et cetera tereti, praeter quam ad extremum, unde ferrum exftabat. id, ficut in pilo,quadratum ftuppa circumligabant, liniebantque pice. Ferrum autem tres longum habebat pedes, out cum armis transfigere corpus poffet. Sed id maxime, etiamfi haefiffet in fcuto, nec penetrallet in corpus, paYorem faciebat; quod, cum medium accenfum mitte retur, conceptumque ipfo motu multo majorem ignem ferret, arma omitti cogebat, nudumque militem ad ins fequentes ictus praebebat./

9

6

for 10

HOTAR

IX. Cum diu anceps fuiffet certamen, et Saguntinis, quia praeter fpem refifterent, creviffent animi; Poe. nus, quia non viciffet, pró victo effet; clamorem re pente oppidani, tollunt, hoftemque in ruinas muri expellunt; inde impeditum trepidantemque exturbant; poftrema fufum fugatumque in caftra redigunt, Inter im ab Roma legatos veniffe nuntiatum eft. quibus ob. viam ad mare miffi ab Hannibale, qui dicerent, nec,tu to eos adituros inter tot tam efferatarum gentium arma nee Hannibali, in tanto discrimine rerum; operae effe legationes audire. Apparebat, non admiffos protinus Carthaginem ituros. literas igitur nuntiosque ad princi pes factionis Barcinae praemittit, ut praepararent fuorum' animas, ne quid pars altera gratificari pro Romanis poffet.

255 163m

X. Itaque, praeterquam quod admiffi auditique funt, ea quoque vana atque irrita legatio fuit. Hanno unus adverfo fenatu caufam foederis, magna filentio propter auctoritatem fuam non affenfum audientium, egit. Per Deos, foederum arbitros ac teftes, monuisse praedixiffe fe, ne Hamilcaris progeniem ad exercitum mit terent. non manes, non ftirpem ejus conquiefcere viri: nec unquam, donec fanguinis nominisque Barcini quisquam fuperfit, quietura Romana foedera. Juvenem

fla