U. C. 534. a. C. N. 218.

aut, fi fortuna dubitabit, in proelio potius, quam in fuga, mortem oppetere, Si hoc bene fixum omnibus deftinatumque in animo eft, iterum dicam, viciftis: nullum momentum ad vincendum homini ab Diis immortalibus acrius datum eft.

XLV. His adhortationibus cum utrinque ad cer tamen accenfi militum animi effent, Romani pante Ticinum jungunt, tutandique pontis caufa caftellum infuper imponunt. Poenus, opere occupatis hoftibus, Maharbalem cum ala Numidarum, equitibus quingentis, ad depopulandos fociorum populi Romani agros mittit. Gallis parci quam maxime jubet, principumque animos follicitari ad defectionem. Ponte perfecto, traductus Roinanus exercitus in agrum Infubrium, quinque millia paffum a Victumviis confedit. Ibi Hannibal caftra habebat: revocatoque propere Maharbale atque equitibus, cum inftare certamen cerneret, nihil unquam fatis dictum praemonitumque ad cohortandos milites ra tus, vocatis ad concionem certa praemia pronunciat, in quorum fpem pugnarent. Agrum fefe daturum effe in Italia, Africa, Hifpania, ubi quisque velit, immunem ipfi, qui accepiffet, liberisque: qui pecuniam, quam agrum maluiffet, ei fe argento fatisfacturum: qui fociorum cives Carthaginienfes fieri vellent, poteftatem facturum: qui domos redire mallent, daturum fe operam, ne cujus fuorum popularium mutatam fecum fortunam effe vellent. Servis quoque dominos profecutis libertatem proponit, bina que pro his mancipia dominis fe redditurum. Eaque ut rata fcirent fore, agnum laeva manu, dextera fili.. eem retinens, fi falleret, Jovem ceterosque precatus Deos, ita fe mactarent, quemadmodum ipfe agnum mactallet, fecundum precationem caput pecudis faxo elifit. Tum vero omnes, velut Diis auctoribus in fpem fuam quisque acceptis, id morae, quod nondum pugnarent, ad potienda fperata rați, proelium uno animo et voce una pofcunt.

XLVI. Apud Romanos haudquaquam tanta alaeritas erat, fuper cetera recentibus etiam territos prodigiis.

na

U. C. 534. a. C. N. 218.

et lupus intraverat caftra, laniatisque obviis, ipfe intactus evaferat; et examen apum in arbore praetorio imminente confederat. Quibus procuratis, Scipio, cum equitatu jaculatoribusque expeditis profectus ad caftra hoftium, exque propinquo copias, quantae, et cujus generis effent, fpeculandas, obvius fit Hannibali, et ipfi cum equitibus ad exploranda circa loca progresso. neutri alteros primo cernebant: denfior deinde inceffu tot hominum equorumque oriens pulvis fignum propin, quantium hoftium fuit. Conftitit utrumque agmen: et proelio fefe expediebant. Scipio jaculatores et Gallos equites in fronte locat; Romanos, fociorumque quod roboris fuit, in fubfidiis. Hannibal frenatos equites in medium accipit, cornua Numidis firmat. Vixdum clamore fublato, jaculatores fugerunt inter fubfidia ad fecundam aciem. inde equitum certamen erat aliquamdiu anceps; dein, quia turbabant equos pedites intermixti, multis labentibus ex equis, aut defilientibus, ubi fuos premi circumventos vidiffent, jam magna ex parte ad pedes pugna ierat: donec Numidae, qui in cornibus erant, circumvecti paululum, ab tergo fe oftenderunt. Is pavor perculit Romanos, auxitque pa vorem confulis vulnus, periculumque intercurfu tum primum pubefcentis filii propulfatum. Hic erit juvenis, penes quem perfecti hujusce belli laus eft, Africanus ob egregiam victoriam de Hannibale Poenisque, appellatus. Fuga tamen effufa jaculatorum maxime fuit, quos primos Numidae invaferunt. Alius confertus equitatus confulem in medium acceptum, non non armis modo, etiam corporibus fuis, protegens, in caftra, nusquam trepide neque effufe cedendo, reduxit. Servati confulis decus Coelius ad fervum natione Ligurem delegat. malim equidem de filio verum effe, quod et plures tradidere auctores, et fama obtinuit.

fed

XLVII. Hoc primum cum Hannibale proelium fuit; quo facile apparuit, et equitatu meliorem Poenum effe, et ob id campos patentes, quales funt inter Padum Alpesque, bello gerendo Romanis aptos non effe. Itaque proxima nocte, juffis militibus vafa filentio colligere,

caftra

U. C. 534. a. C. N. 218.

A

F

caftra ab Ticino mota, feftinatumque ad Padum eft; ut ratibus, quibus junxerat flumen, nondum refolutis, fine tumultu atque infectatione hoftis, copias trajiceret. Prius Placentiam pervenere, quam fatis fciret Hannibal ab Ticino profectos: tamen ad fexcentos moratorum in citeriore ripa, fegniter ratem folventes, cepit. transire non potuit pontem, ut extrema refoluta erant, tota rate in fecundam aquam labente. Coelius auctor eft, Magonem cum equitatu et Hifpanis peditibus flumen extemplo transnaffe; ipfum Hannibalem per fuperiora Padi vada exercitum traduxiffe, elephantis in ordinem ad fustinendum impetum fluminis oppofitis. Ea peritis am nis ejus vix fidem fecerint. nam neque equites, armis equisque falvis, tantam vim fluminis fuperaffe verifi mile eft, ut jam Hifpanos omnes inflati transvexerint utres: et t multorum dierum circuitu Padi vada petenda fuerant, qua exercitus gravis impedimentis traduci poffet. Potiores apud me auctores funt, qui biduo vix locum rate jungendo flumini inventum tradunt; ea cum Magone equites Hifpanorum expeditos praemiffos. dum Hannibal, circa flumen legationibus Gallorum audiendis moratus, trajicit gravius peditum agmen, interim Mago equitesque ab transitu fluminis diei unius iti nere Placentiam ad hoftes contendunt. Hannibal paucis poft diebus fex millia a Placentia caftra communivit, poftero die, in confpectu hoftium acie directa, potestatem pugnae fecit.

et

XLVIII. Infequenti nocte caedes in caftris Romanis, tumultu tamen quam re major, ab auxiliaribus Gallis facta eft. ad duo millia peditum et ducenti equites, vigilibus ad portas trucidatis, ad Hannibalem transfugiunt: quos Poenus benigne allocutus, et fpe ingentium donorum accenfos, in civitates q quemque fuas, ad follicitandos popularium animos dimifit. Scipio, caedem eam fignum defectionis omnium Gallorum effe ratus, contactosque eo fcelere, velut injecta rabie, ad arma ituros; quanquam gravis adhuc vulnere erat, tamen quarta vigilia noctis infequentis tacito agmine profectus ad Trebiam fluvium, in loca altiora collesque impeditiores

U. C. 534. *
a. C. N. 218.

equiti caftra movet. Minus, quam ad Ticinum, fefel, lit: millisque Hannibal primum Numidis, deinde omni equitatu, turbaffet utique noviffimum agmen, ni avidi. tate praedae in vacua Romana caftra Numidae devertiffent. Ibi dum, perfcrutantes loca omnia caftrorum, nulla fatis digno morae pretio tempus terunt, emiffus hoftis de manibus eft: et quum jam transgreffos Trebiam Romanos, metantesque caftra confpexiffent, paucos moratorum occiderunt, citra flumen interceptos, Scipio, nec vexationem vulneris in via jactanti ultra patiens, et collegam (jam enim et revocatum ex Sicilia audierat) ratus exfpectandum, locum, qui prope flumen tutillimus stativis eft vifus, delectum communiit. Nec procul inde Hannibal cum confediffet, quantum vic'oria equeftri elatus, tantum anxius inopia, quae per hoftium agros euntem, nusquam praeparatis commeatibus, major in dies excipiebat, ad Claftidium vicum, quo inagnum frumenti numerum congefferant Romani, mittit, ibi cum vim pararent, fpes facta proditionis: nec fane magno pretio, nummis aureis quadringentis, Dalio Brundufino praefecto praefidii corrupto, traditur Hannibali Claftidium. id horreum fuit Poenis fedentibus ad Trebiam. In captivos ex tradito praefidio, ut fama clementiae in principio rerum colligeretur, nihil faevi. tum eft.

XLIX. Cum ad Trebiam terreftre conftitiffet bellum, interim circa Siciliam infulasque Italiae imminentes, et a Sempronio confule, et ante adventum ejus, terra marique res geftae. viginti quinqueremes cum mille armatis ad depopulandam oram Italiae a Cartha ginienfibus miffae, novem Liparas, ooto infulam Vulcani tenuerunt, tres in fretum avertit aeftus. Ad eas con fpectas a Mellana duodecim naves ab Hierone rege Syracufanorum miffae, qui tum forte Meffanae erat, confnlem Romanum opperiens, nullo repugnante captas paves Messanam in portum deduxerunt. Cognitum ex captivis, praeter viginti naves, cujus ipfi claffis effent, in Italiam millas, quinque et triginta alias quinquere, mes Siciliam petere ad follicitandos veteres focios. Li..

lybaei occupandi praecipuam curam effe: credere eadem tempeftate, qua ipfi disjecti forent, eam quoque claffem ad Aegates infulas dejectam. Haec ficut audita erant, rex M. Aemilio praetori, cujus Sicilia erat provincia, perfcribit, monetque, Lilybaeum firmo teneret praefi. dio. Extemplo et circa praetorem ad civitates miffi le gati tribunique, qui fuos ad curam cuftodiae intende rent: ante omnia Lilybaeum teneri: ad apparatum belli, edicto propofito, ut focii navales decem dierum cocta cibaria ad naves deferrent; ubi fignum datum esset, ne quis moram confcendendi faceret; perque omnem oram qui erant, ex fpeculis profpicerent adventantem ho ftium claffem. Simul itaque (quanquam de industria morati curfum navium erant Carthaginienfes, ut anta lucem accederent Lilybaeum) praefenfum tamen est, quia et luna pernox erat, et fublatis armamentis venie bant; extemplo datum e fpeculis fignum, et in oppido ad arma conclamatum eft, et in naves confcenfum: pars militum in muris portarumque in ftationibus, pars in na vibus erant. Et Carthaginienfes, quia rem fore haud cum imparatis cernebant, usque ad lucem portu fe abs tinuerunt, demendis armamentis eo tempore aptandaque ad pugnam claffe abfumto. claffe abfumto. Ubi illuxit, recepere clas fem in altum, ut fpatium pugnae effet, exitumque libe rum e portu naves hoftium haberent, Nec Romani detrectavere pugnam, et memoria circa ea ipfa loca ge ftarum rerum freti, et militum multitudine ac virtute.

re.

L. Ubi in altum evecti funt, Romanus conferere pugnam, et ex propinquo vires conferre velle: contra Yeludere Poenus, et arte, non vi, rem gerere, naviumque, quam virorum aut armorum, malle certamen facenam ut fociis navalibus affatim inftructam claffem, ita inopem milite habebant: et, ficubi conferta navis effet, haudquaquam par numerus armatorum ex ea pu gnabat. Quod ubi animadverfum eft, et Romanis multitudo fua auxit animum, et paucitas illis minuit, Ex templo feptem naves Punicae cirumventae; fugam ceterae ceperunt. mille et feptingenti fuere in navibus capti, milites nautaeque; in his tres nobiles Carthaginienfium. Claffis