I. 1. Mundus. Cave ne cum quibusdam de orbe terrarum intelligas: neque enim de terris duntaxat, aut iis quæ terra habet, sermonem fecit Noster, sed et de cælo, astris, etc. Et ipse, lib. I, quum argumento generali omnium rerum seriem complectitur, quæ mox tractaturus est, hæc habet: Liber II, de Mundo, et Elementis et Sideribus. Re quidem vera, in his liber secundus totus absumitur; qui sequuntur a tertio ad sextum, circa terras versantur. Ad hos Pliniana phrasis fere tota respicit; sed ad secundum, tò mundus.Ergo perperam vertit POINSINET DE SIVRY: On a vu...ce que le monde renferma de terres, de nations, de villes; et unice verus nostras P. C. B. GUEROULT, a quo quinque tan. tum de animalibus versos libros nemo non dolet Plinii amator: Tel est le tableau du monde et l'état des terres, etc. AJ. Sic indicabuntur novi Editoris notæ.

2. Gentes. Namque in libris III, IV, V, VI, non locos tantum dinumerat nominatque, at gentes; neque de Geographia solum docet, sed et de hac, quam recentiores

Èvcypapíav appellamus, scientia. Cæterum adi librorum arg. quæ e manu Plinii esse aiunt. AJ.

3. Maria, insulæ, insignes urbes. Plana omnia hic credideris. Neque sane ea sunt quæ commentatorem morentur; sed critico non parum creant incommodi. Nam vulgo olim legebatur maria insignia, insulæ, urbes; sed in quibusdam, quorum Harduinus, omisso to insulæ, maria insignia, urbes; tum in veteri codice quem quidem Rhenanus vidit, maria, insignie, insulæ, urbes. Unde non pau cis statim succurrit, non in insignes tantum necesse mutari barbarum id insignie, sed præterea loco suo demoveri, post to insulæ reponendum, nempe ut in huncce modum scriptura se habeat, quem noster textus exhibet: maria, gentes, insignes urbes. Sed Beatus, quum et páσiv totam, si ἐξ ἀσυνδέτου constaret, quæ figura brevitati inprimis apta est, elegantiæ plus sortituram pervideret (atqui hoc loco substantivam, non adjectivam τὸ ἀσύνδετον vocem flagitat), et palæographiæ memor e litterarum ultimarum vestigiis verbum subodoraretur in us

4

terminari, sinus conjecit pro insignie vel insignes. Quam in sententiam eo libentius nobis videtur eundum, quod asperius paulo est post insulæ To insignes, ob priorum litterarum consonantiam, tum quod Plinius supra, in argumentis, modo urbes, interdum oppida scripsit, omisso additamento, mox vero quum montium et amnium celeberrimos tantum a se innuit nominatum iri, claros, præclaros sæpenumero illos dicat, insignes nunquam. Quid, si reputemus expresse huic in iisdem argumentis nominatos Europæ sinus (vid. Elenchos librorum omnium,lib.III, et IV), et sinus Persicum, Arabicumque (ibid. lib. VI, c. 24), maris Rubri, Troglodyticumque, et Æthiopicum (ibid. capite. 29)? Non raro Antiqui, quum de mari et insulis loquerentur, sinuum meminere. Tacit. De Mor. Germ. cap. I : « Cætera oceanus ambit, latos sinus et insularum immensa spatia complectens. » Mox ad hunc modum; ubi hunc ad hæc referas quæ præmisit. Hic latine ea significat quæ distant.

sunt propiora; ille, quæ Porro propiora hæc visa quæ supra dicta fuerunt; remotiora, quæ nondum. Ita nos; et gallice verteretur voilà le tableau; non voici, etc. AJ.

4. Eodem. Mundo scil. vid. init. c. 5. Animantium. ...natura. Non hic indoles animantium exprimitur, sed quidquid animantibus a natura insitum est, quidquid vitæ, sensus, motus, figurarum, etc. habent; ita ut scientia hæc sit animalium

Non minus, inquit, admirabilis foret, minorisque contemplationis animantium in mundo degentium natura, quam quævis alia rerum naturæ pars, si cuncta quæ ad illam pertinent, mente complecti liceret »; quasi nempe conditionaliter Plinius loqueretur. Sed hallucinatur vir doctus: nam, remoto omni dubio, affirmat Noster animantium naturam nosse difficultatis ejusdem esse ac mundi partem quamlibet contemplari; quin etiam mox, amplificans sententiam, innuit difficultatis id forte majoris esse. Quæ vis est cũ si quidem, gallice, si toutefois; ut in Cicer. Epist. ad Div. X, 33: Robur et soboles militum interiit, si quidem quæ nuntiantur vera sunt. » AJ.

II

9. Homini cujus causa...genuisse Natura. Diu scholas pervagata opinio, nec quam ætas totam abolevit. Æschylus in Prometheo sic ait: Ïñτων ἕνων τ' ἐχεῖα, καὶ ταύρων γονὰς Δοὺς ἀντίδωρα, καὶ πόνων ἐκδέκτορα. Multi tamen irriserunt; quorum Satyrographus noster BOILEAU, Sat. VIII, his versibus:

L'homme de la nature est le chef et le roi;
Bois, prés, champs, animaux, tout est pour

son usage,

Lui seul de la nature est la base et l'appui, Et le dixième ciel ne tourne que pour lui. In hanc quoque humanæ superbiæ vanitatem jocatur acer irrisor et idem magnus poeta, VOLTAIRE,

VI Disc. en vers sur l'homme. As.

10. Magna sæva mercede. Tenebras Plinianæ evidentiæ offuderunt editores, interpolata particula et, ita ut legatur magna et sæva, auferendi casum subeunte t sæva; quod neque perfacile intelligas, neque sensus elegantior subsequitur. Inde Rhenano suspicio legi oportere magna usa mercede; perspicuum quidem, at elumbe. Nos antiquamus, et genuinæ codd. lect. adhæremus, quam sollicitare nihil opus fuit. Sunt autem qui locum explicant, ut sensus sit: Natura magna mercede sævit, i. e. sævitiam immenso pretio redimit, gall. « achète à grands frais le droit d'être cruelle. » Quod prorsus ire contra Plinii sententiam nobis videtur. Hic to merces in malam partem, pro pretio vel damno, Noster accipit, ut Cic. Tusc. III,

13

cunctorum, alienis velat

12: Istud nihil dolere, non sine magna mercede contingit immanitatis in animo. » Et Epist. ad Div. I, 9: «Gaudeo te eam fidem cogno. scere hominum non ita magna mercede, quam ego maximo dolore cognoram. »Proinde hanc unice veram esse interpretationem credimus : « mais, par une cruelle compensation, elle vend bien cher les présents qu'elle lui fait. » AJ.

11. Magna sæva....munera. E notula superiore jam sententiæ totius tenor planus est; an hæc vera existimanda sit, necne, nunc disputari posset. Quod nostri operis non videtur, nec tentamus; sat putantes ad Sallustium remisisse, Jugur. thinæ hist. init. ita proloquentem: Falso queritur, etc. » AJ.

er

12. Non sit ut satis. In libris nonnullis ut non sit satis; vulgarior, nostro quidem judicio; sed minus Pliniana scriptura. AJ.

13. An. Edit. Variorum aut : σολοικίζουσα.

14. Tristior. Acerbitatem, non mæstitiam, hac voce indicat. Sæpe enim tristis pro aspero et severo; quanquam non apud Tullium; sed tristitiam eo sensu passim ipse scripsit. De cl. Orat. XCVII: Homo ipsa tristitia et severitate popularis. » Naso, Metamorph. lib. XV, vss. 43, 44: Nunc quoque sic lata est sententia tristis; et omnis Calculus immitem demittitur ater in urnam. » Tacito sumitur pro vili, turpi, Annal. lib. XI, cap. 21: «Longa

15

tices

18

post hæc senecta, et adversus superiores tristi adulatione, adrogans minoribus, inter pares difficilis, etc.» Itali recentiores sæpe habent tristo pro pessimo, scelesto, nequam. Conf. Dizion, dell' Ac. della Crusca. AJ.

15. Alienis velat opibus. In Toletano codice, aliena velut ope. Alius liber, aliena alienis. Rejiculæ lectiones. Nam aliena alienis redundantia est vix latina, nec in alia aliis bene h. 1. mutaretur. Aliena velut ope ænigma, et sphingem sibi postulat. Quam scripturam nos habemus, hæc sponte patet. Quod ad sententiæ veritatem spectat, vera illa quidem; sed poterat Plinius suspicari tegi minime necessarium. Nam quid obstaculi homini est quin nudus incedat, nudus sub dio vitam agat? Non debilitas corporis; nam animantium patientiam patientia nostra longe superamus : non hyemis nimius rigor, aut æstivi caloris pondus; nam caloris et frigoris vices quis melius sustinet? Quid si naturæ consuetudinem adderemus? De hoc vide exactissimum LOCKE, De l'éducation des enfants, SS 6, 7, 8 ; et J. J. ROUSSEAU, Émile, lib. I, pag. 57, ed. Paris. Lequien, 1821. Vid. quoque DÉSESSART, Traité d'éducation corporelle; nec non et VERDIER-HEURTIN. Atqui gentes in Africæ et Americæ æstuosis regionibus olim nudæ divagabantur; et nunc quoque septemtrionalibus in locis prope Hudsonium, sic vocant, mare, barbari sunt quibus nullum fere vestimentum. AJ.

16. Tegum. Quidam tegimenta. 17. Testas. Ostrea, lingulæ, murices et totum conchyliorum genus,

et ut Cicero habet de Nat. Deor. lib. II, cap. 100: Belluæ ad saxa nativis testis adhærentes,» hic designantur, et præterea, ut videtur, cochleæ, ac cætera molluscorum. Testa principio vas fictile; mox ad conchyliorum tegumen transpositum est ob similitudinem. Testacea vocantur hodie a Zoologistis ani malia mollusca conchis vestita. AJ.

18. Cortices. Parum evidens vocabulum quod ad testudinem et chelonios omnes jure tuo retuleris. De cancris, astacis et sauriis cogitavimus quoque; sed nihil ausi pronunciare. As.

19. Coria. Corium nemo non novit esse proprie pellem arte certa præparatam, extenuato in pulverem cortice querneo et in terram cum pelle defosso, ita ut hæc illius principiis quadamtenus imbuatur. Non de hoc corio ibi Noster; sed pellem intelligit asperam et crassam quæ, ut in corium nondum versa, ita corio simillima est duritie et in hoc verti potest. Aliquando enim corium pro peile, etiam humana, accipitur. Plaut. Amp. prolog. 85:«Corium concidere,» h. e., verberare; et alibi: «< Corium perdidi! » Quæ exclamatio est vapulantis et ingemiscentis ob pellem fuste attritam laceramque. Recentiores Europæi, vernacula quisque lingua, secuti sunt, nos inprimis; quod vel e subjecto versiculo perspexeris, quem mala minerva fudit Clar. DESHOULIÈRES, Sonn. sur Phèd. vs. 9:

Longiores sunt villi et flexiles, ita ut magna ex parte sese tangentes molliter cadant alii in alios et effundantur. Sic in hircis, leonibus, camelis, et quadrupedum non paucis. Villus est a vellere; et quanquam de lanigeris tantum vellus accipitur, villus autem et de ove et de cæteris, cognatio et affinitas est utriusque vocis. Setæ vero in apro, v. gratia, sue, et hoc Plantigrado quem setigerum nomine gallico tenrec dicunt. Non cum spinis quibus horret herinaceus eadem est seta. Nec similis quidem, in acumen sese tenuante spina, dum eadem semper setis crassitudo est. Mox pilos: a villis hoc discrepantes quod magis aridi. Optime GUEROULT interpretatur crin. Tum plumam: quæ hoc loco lanuginem designat sub pennis ipsis avium ἐπιδέρματι af

fixam. AJ.

22. Pennas, squamas, vellera. Hæc clara, nec quæ illustrationem velint. Cæterum locus totus videtur e Cicerone desumptus, de Nat. Deor. II, 47: «Animantium vero quanta varietas est? Quarum aliæ coriis tectæ sunt, aliæ villis vestitæ, aliæ spinis hirsutæ : pluma alias, alias squama videmus obductas : alias esse cornibus arinatas, alias habere effugia pennarum, etc. » H.

23. Cortice...gemino. Duo plerumque corticis partes distinguuntur, interior nempe et exterior, rugosa hæc et aspera, et nigrescens, mollior illa et lævior, cui nomen liber,

25

26

quum prior inídappa proprie appelletur; sed Plinius videtur h. 1. de crassiore cogitasse. AJ.

24. Tutata est. Salmanticus quidam codex et unus Parisiensis cum optimo Regio: tuta est. Quod magis sapit, ait Harduinus. Nos quidem unde hæc docto viro arriserit scriptura non assequimur; immo, ne sensum quidem scripturæ attigimus: nam truncos arboresque accusativus casus sibi vindicavit, nisi pñμa in phrasi qua latitet, vel subaudiatur. E tuta possimus quidem nos extricare tuita; sed nec tuta bonum est, nec tuita elegantissimum. Omnino To tutata melius videtur. AJ.

25. Hominem... nudum. Epigramma est Palladæ πολυθρύλλητον de eodem argumento, in Antholog. lib. I, cap. xIII (εiç тòv dvoршπv βίον), epigr. 6 : Γῆς ἐπέθην γυμνός, γυμνός θ' ὑπὸ γαῖαν ἄπειμι· Καὶ τί μάτην μιχθῶ, γυμνὸν ὁρῶν τὸ τέλος.

26. Abjicit ad vagitus statim et ploratum. Respicit procul dubio Noster ad famosum morem exponendi liberos in cubiculo, quos pater de suo arbitrio tolleret relinqueretve, prout educare huic liberet, vel neci tradere. Cæterum raro infantem non levabant; unde Ethnicis Levana quædam dea excogitata est et templum habuit. Huc vox abjicit, ut jam diximus, referenda, non quod de Romanis tantum Plinius pronuntiet; ait ille quidem de tota hominum stirpe in universum, sed de Romanis cogitans, et ɛixóva apud