of Sardinia.;

Ti Sempron. cerant, obsidibus datis dediderunt sese; quibus stipendio Q.F.Max. 3 frumentoque imperato pro cujusque aut viribus aut delicto, Subjugation Carales exercitum reduxit. ibi navibus longis deductis, impositoque quem secum advexerat milite, Romam navigat, Sardiniamque perdomitam nuntiat patribus; et stipendium quæstoribus, frumentum ædilibus, captivos Q.a Fulvio prætori tradidit.

32; 30; 38;

Per idem tempus T. Otacilius prætor [quinquaginta navium ab Lilybæo classe in Africam transvectus depopulatusque agrum Carthaginiensem cum Sardiniam inde peteret, quo fama erat Hasdrubalem a Baliaribus nuper trajecisse, classi Africam repetenti occurrit, levique certamine in alto commisso septem inde naves cum sociis navalibus cepit. ceteras metus haud secus quam tempestas passim disjecit.

Per eosdem forte dies et Bomilcar cum militibus ad supplementum Carthagine missis elephantisque et commeatu Locros accessit. quem ut incautum opprimeret Ap. Claudius, per simulationem provinciæ circumeunda Messanam raptim exercitu ducto æstuque suof Locros trajecit. jam inde Bomilcar ad Hannonem in Bruttios profectus erat, et Locrenses portas Romanis clauserunt. Appius magno conatu nulla re gesta Messanam repetit.

Eadem æstate Marcellus ab Nola, quam præsidio obtinebat, crebras excursiones in agrum Hirpinum et Samnites C. ii, 244. Caudinos fecit, adeoque omnia ferro atque igni vastavit, ut Speech of antiquarum cladium Samnio memoriam renovaret. itaque 42 the Sam- extemplo legati ad Hannibalem missi simul ex utraque Hannibal. gente1 ita Pœnum allocuti sunt. "hostes populi Romani, Y. R. 412. "Hannibal, fuimus primum per nos ipsi, quoad nostra

nites to

b om. F. C. 1, 3 L. H. L. pr. D. R. dpl. Mss. pr. G. ed. D.

a RG. ed. C.-captivosque cet. Mss. ed. G. D. quatuor millibus (om. cum) conj. cf. 13. G. pr. C. adv. D. XLque elephantis ed. G. C. e exercitum duxit conj. G. f pl. Mss. And with the tide in his favour;' ventis iturus non suis, Hor. E. 9, 30; GB. RU. vento naviget usque suo, Ov. R. A. 14; G. ib. Her. 15, 72; cf. iv, 7, 6; nn, on Sil. xii, 193. D.-æstu suo B. C. HV. D. R.-æstu quæsito the tide being waited for; xxx, 16; xxv, 23; iingur. Pol. GR.-æstu secundo V? H? pl. Edd. cf. Sall. H. fr. 1; Cæs. B. G. iv, 33; Just. xii, 10; G. xxix, 7. GR. pr. C. adv. (because from gl.) D.-æstuque servato 5 L.

Q. F. Max.3

arma, nostræ vires nos tutari poterant. postquam iis Ti Sempron. "parum fidebamus, Pyrrho regi nos adjunximus; a quo "relicti pacem necessariam accepimus 2, fuimusque in ea Y. R. 480. "per annos prope quinquaginta ad id tempus quo in xxxi, 31. "Italiam venisti. tua nos non magis virtus fortunaque "quam unica comitas ac benignitas erga cives nostros, "quos captos nobis remisisti, ita conciliavit tibi, ut te "salvo atque incolumi amico non modo populum Roma"num sed ne deos quidem iratos, si dici fas est, timeremus. "at hercule non solum incolumi et victore, sed præsente "te (comploratum prope conjugum ac liberorum nostro"rum exaudire et flagrantia tecta posses conspicere) ita "sumus aliquoties hac æstate devastati, ut M. Marcellus, "non Hannibal vicisse ad Cannas videatur, glorienturque "Romani te ad unum modo ictum vigentem velut aculeo "amisso torpere 3. per centum prope annos cum populo 5. "Romano bellum gessimus, nullo externo adjuti nec duce "nec exercitu, nisi quod per biennium Pyrrhus nostro "magis milite suas auxit vires quam suis viribus nos de"fendit. non ego secundis rebus nostris gloriabor', duos "consules ac duos consulares exercitus a nobis sub jugum ix, 1. "missos, et si qua alia aut læta aut gloriosa nobis evene"runt. quæ aspera adversaque tunc acciderunt, minore "indignatione referre possumus quam quæ hodie eveniunt. "magni dictatores cum magistris equitum, bini consules "cum binis consularibus exercitibus ingrediebantur fines "nostros; ante explorato, et subsidiis positis, et sub signis

2 LX conj. (from 480 to 534 R.) as in other instances the embassadors rather exaggerate than otherwise. S. pr. D. b F. V. 2-5 L. H. B. GA. HV. cf. ii, 40, 9; iii, 47; xxvi, 29; xxx, 12; xl, 9; xxii, 55; xxv, 26. D. but then we should expect poteras for posses. R. -cum ploratum cet. Mss. c veluti FN. d em. TL. pr. cf. Curt. R.-aculeo emisso conj. (cf. ubi primum impetum effudit, velut quædam animalia, emisso [amisso Mss. R.] aculeo, torpet, Curt. iv, 14, 3.) FN. mortuus est aculco jam dimisso, Cic. for Fl. 17; xabáze κέντρον εἰς τοῦτον ἅμα πληγῇ τὸν θυμὸν ἀφεικότων τῶν πολλῶν, Plut. Per. 171. G. cf. vc, v. L. iii, 16. D.-velutaculegemisso P.-jaculo emisso pl. Mss. and Edd. ergo R. S. pr. S. f gloriabimur R. S. L. pr. S.-gloriamur GA.—gloriemur D. but as one of the delegates spoke in the name of all, it was optional with him to use either the singular or the plural number: cf. vii, 30. D. G. om. C.-in conj. GR.

2 Such as the Roman conquerors might be pleased to give.' quascumque senatus dedisset, leges pacis accepturum, xxxii, 36; 33; ii, 9; xxx, 23; xxxvii, 19. D.

3 The metaphor is taken from bees. Some thought that the bee after losing its sting, by

fixing it in a wound, died; others that it became a drone, and incapable alike of doing good or harm: Pliny xi, 18, s. 19; Arist. H. A. iii, 10; ix, 64; animasque in vulnere ponunt, Virg. G. iv, 236 sq; Sen. Clem. i, 19. R.

Ti Sempron." ad populandum ducebant. nunc proprætoris unius et Q.F.Max. 3 parvi ad tuendam Nolam præsidii præda sumus. jam ne "manipulatim quidem, sed latronum modo percursant "totis finibus nostris negligentius quam si in Romano "vagarentur agro. causa autem hæc est, quod neque tu "defendis, et nostra juventus, quæ si domi esset tutaretur, "omnis sub signis militat tuis. nec te nec exercitum tuum “nôrim, nisi a quo tot Romanas acies fusas stratasque esse "sciam, ei facile esse ducam opprimere populatores no"stros vagos sine signis, palatos, quo quemque trahit quamvis vana prædæ spes. Numidarum paucorum illi "quidem præda erunt, præsidiumque' missum3 nobis et* "Nolæ ademeris", si modo, quos ut socios haberes dignos "duxisti, haud indignos judicas quos in fidem receptos

66

"tuearis."

Hannibal's Ad ea Hannibal respondit omnia simul facere Hirpinos 43 reply. Samnitesque et indicare clades suas, et petere præsi'dium, et queri indefensos1 se neglectosque. indicandum autem fuisse primum, dein petendum præsidium; postremo, ni impetraretur, tum denique querendum frustra opem imploratam. exercitum sese non in agrum Hirpinum Samnitemve, ne et ipse oneri esset, sed in proxima loca sociorum populi Romani adducturum. iis populandis ' et militem suum repleturum se, et metu procul ab iis 'summoturum hostes. quod ad bellum Romanum atti'neret, si Trasimeni quam Trebiæ, si Cannarum quam Trasimeni pugna nobilior esset, Cannarum se quoque 'memoriam obscuram majore et clariore victoria factu'rum.' cum hoc responso muneribusque amplis legatos 37. dimisit. ipse, præsidio modico relicto in Tifatis, profectus

G. C.

i

h em. WL.-propri P.-proprii C. F. pr. cf. ii, 49; xxv, 33; xxvii, 38. GR. ed. D.—prope pl. Mss. pr. (taking it with præda) or tr. after parvi C.—propria conj. SM. præsidioque HF. HV. D 1st. j G 2d. D 2d.—immissum conj. WL.-misso HF. HV. D 1st. misul P.-simul conj. G 1st. R. pr. ED. et ad. conj. DŒE. k om. E. PH. erit, et ed. Nolam S. G 2d. med. ST. R. And of this paltry garrison (parvum ad tuendam Nolam præsidium), which has been sent from Rome, you will rid us as well as Nola.' -ademerit S. D 2d. DE. aderit conj. DE.-redemerit G 2d.-idem erit L.-ademdem eris P.-ademptum erit G 1st. 2 Und. quas clades accepissent. b indicandam cladem conj. R.

4 Ad populandum agrum sub signis milites agmine as in ii, 49; and agmine ire, xxxvii, duxit, xxix, 3. R.

5 Und. structa acie as in viii, 8; or instructo

13. R. cf. SL, on Pol. 9. DU.

1 Indefensi, inulti, iv, 28. D.

6

Q.F.Max. 3

sounds the

cetero exercitu ire Nolam pergit. eodem Hanno ex Bruttiis Ti Sempron. cum supplemento Carthagine advecto atque elephantis venit. castris haud procul positis, longe alia omnia inquirenti comperta sunt quam quæ a legatis sociorum audierat. nihil enim Marcellus ita gerebat ut aut fortunæ aut temere hosti commissum dici posset. explorato cum firmisque præsidiis, tuto receptu prædatum ierat; omniaque velut adversus præsentem Hannibalem cauta provisaque fuerunt. tum Hannibal ubi sensit hostem adventare, copias intra moenia tenuit ; citizens of 'per muros inambulare' senatores Nolanos jussit, et omnia Nola. 'circa explorare quæ apud hostes fierent.' ex iis Hanno cum ad murum successisset, Herennium Bassum et Herium 2 Pettium ad colloquium evocatos permissuque Marcelli egressos per interpretem alloquitur. Hannibalis virtutem fortunamque' extollit; populi Romani' obterit ‹ sene'scentem cum viribus majestatem. quæ si paria essent, ut 'quondam fuissent, tamen expertis quam grave Romanum 'imperium sociis, quanta indulgentia Hannibalis etiam in 'captivos omnes Italici nominis fuisset, Punicam Romanæ 'societatem atque amicitiam præoptandam esse. si ambo 'consules cum suis exercitibus ad Nolam essent, tamen 'non magis pares Hannibali futuros quam ad Cannas fuis'sent: nedum prætor unus cum paucis et novis militibus Nolam tutari possit. ipsorum quam Hannibalis interesse, 'capta an tradita Nola potiretur. potiturum enim, ut Capua Nuceriaque" potitus esset: sed quid inter Capua Nuce-7; 15. riæque fortunam interesset 5, ipsos prope in medio sitos

c fuerant conj. C. pr. D. vi, 4; xii, 7. GB.

2 Ixxiii, ep. (G.) D.

& Capuam Nuceriamque 1, 2 P. 2 L. H. GA. cf. Just.

3 Sed tamen quomodocunque, quanquam simus pauperculi, | est domi, quod edimus; ne nos tam contemptim conteras; Plaut. Poen. iii, 1, 34; minitatur mihi? meæne pugnæ præliares plurimæ obtritæ jacent? id. Cur. iv, 4, 16, τὰς τῶν προγόνων ἀνδραγαθίας ἐξυμνοῦσι καὶ τὰς ἑαυτῶν ἀρετὰς προφέρονται, καὶ τὸν ἀντιταττόμενον ἐξονειδίζουσι καὶ ταπει

the metaphor is taken from a conqueror trampling on a prostrate foe; cf. Sil. iii, 85; vi. 550; Juv. x, 86 nn; R. caicasti me, violente, jacentem, Ov. Ib. 29; see Joshua X, 24.

4 Cf. 30, a. ED. As magis or potius is often put redundantly with a comparative, so it is often omitted in comparisons (like μᾶλλον in Greek) especially before quam; i, 40; ii, 56; 45; iii, 68; (DU. D.) v, 21; (G.) vii, 8; xxviii. 44; xxix, 29; xxxiv, 4; FI, on An. xi, 11; KE, and HY, on H. I. A 117. R.

, Diod. Sic. v, p. 212; obterere laudes, Curt. viii, 1 twice; victa libertas obteritur et calcatur, xxxiv, 2; Panus mancipia Romana et ex ergastulo militem verbis obtereret, xxiv, 15; superbiter contemptim conterit legiones, Næv. B.P. v. GB. It is opposed to extollit, Cic. Ver. v, 1; Div. i, 16. In Greek Taruv: R.

5 The former having voluntarily submitted, the other having been starved into a surrender.

6

Ti Sempron. Nolanos scire. nolle ominari' quæ captæ urbi cessura Q.F.Max. 3 forent; sed potius spondere, si Marcellum cum præsidio ac Nolam tradidissent, neminem alium quam ipsos legem 'qua in societatem amicitiamque Hannibalis venirent di'cturum.' ad ea Herennius Bassus respondit multos annos 44 'jam inter Romanum Nolanumque populum amicitiam ' esse, cujus neutros ad eam diem pænitere1; et sibi si 'cum fortuna mutanda fides fuerit, serum jam esse mutare eam. dedituris se Hannibali non fuisse arcessen'dum Romanum præsidium: cum iis qui ad se tuendos ' venissent, omnia sibi et esse consociata et ad ultimum 'fore.'

He attacks the town.

2 L.

Hoc colloquium abstulit spem Hannibali per proditionem recipienda Nolæ. itaque corona1 oppidum circumdedit, ut simul ab omni parte moenia aggrederetur. quem ut successisse muris Marcellus vidit, instructa intra portam acie cum magno tumultu erupit. aliquot primo impetu perculsi cæsique sunt; dein concursu ad pugnantes facto æquatisque viribus atrox cœpit esse pugna. memorabilisque inter paucas fuisset, ni ingentibus procellis effusus imber diremisset pugnantes. eo die commisso modico certamine atque irritatis animis in urbem Romani, Pœni in castra sese receperunt. tamen Ponorum prima eruptione perculsi ceciderunt haud plus quam triginta, Romani quinquaginta. imber' continens per noctem totam usque ad horam tertiam diei insequentis tenuit: itaque quanquam utraque pars avidi certaminis erant, eo die tenuerunt se tamen munimentis. tertio die Hannibal partem copiarum prædatum in agrum Nolanum misit. quod ubi anim

d

5 L. FA. PN.-nolo pl. Mss. V. f L. B. HF. V.-minari F. pl. Mss.-mirari a pœniteret al. Edd. pr. WP. adv. D. bem. G.-fuerat sero Mss. caccipienda HV. pr. GL. but cf. 41, 3. em. G.-pugnanti P. 1 PF. ME. F.-pugnam al. Mss. с quadringenti conj. (om. quam) D.-trecenti conj. G. fem. (i.e. L. Imber) G. -liber [or linber] P.—imber F. C. one Ms. of C.—nullus. imber al. Mss. and Edd.