placamina] Adversus jam Diis Lov. 2. et Hav. adversis jam Diis Voss. ambo, Leid. 2. Lov. 1. 3. 4. 5. Harl. 2. et Port. Ita Ix. 1. Rerum humanarum maximum momentum sit, quam propitiis rem, quam adversis agant Diis.' Deos tam adversos,' quam scribere librarins inceperat, quod ibi quoque ludorum, ut hoc loco, obcurreret. Sed, iis jam exaratis, animadvertens se multa omisisse, non deletis, quæ perperam scripta erant, prætermissa addidit. Vide ad III. 56. § 11. et ad v. 29. § 2. Ut adpareret, quam ab sano initio]aversos,' recte dici, monuit BurUt appareat Leid. 2. Tum quam absono initio aberrantes dederunt librarii Lov. 4. et 5. Mox vocabulum insaniam non agnoscit Harl. 1. Deinde venit, pro venerit, Hav. et Lov. 2. De quo errore vide ad XL. 14. § 10. CAP. III. 1 Nec tamen ludorum primum initium, procurandis religionibus datum] Nec tu, pro Nec tñ, Gaertn. Vide ad xxII. 17. § 5. Nec tamen primum religionis initium Leid. 2. Nec tamen primum ludorum initium Lov. 1. Aut religione animos, aut corpora morbis levavit] Haud, pro aut, priori loco præfert Harl. 2. posteriori Port. a m. sec. Vide ad XXVIII. 2. § 11. At vocula aut posteriori loco deest in Leid. 2. Deinde corpora levavit morbis Voss. 1. Leid. 2. Harl. 2. Port. Hav. ac Lov. 1. et 5. In quorum ultimo tria priora verba deerant a m. pr. Sed a m. sec. margini adscripta sunt, verum non suo loco post voces corpora levavit morbis. At § 2 Quum medios forte ludos circus Tiberi superfuso inrigatus inpedisset] Tum medios Lov. 4. Vide ad Epit. Liv. lib. XLVIII. circa finem. Hinc vocem forte non agnoscunt Harl. 2. Port. et Hav. quæ in reliquis superest. Tum Tibri superfuso Hav. eos errare qui Tibris scribunt; Tybris autem poëtas tantum apud Latinos usurpare, auctor est Cluverius Ital. Antiq. 11. 10. p. 799. Tiberis superfuso Flor. Leid. 1. et Lov. 1. Sed ultima litera sibilans repetita est perperam ex initio vocis seq. Vide ad xxvIII. 25. § 2. Tum irrogatus Voss. 2. ac Lov. 3. et impendisset Leid. 2. mann. ad Ovid. Epist. Heroid. vII. 4. Hic igitur, ubi optimi codd. receptam lectionem tuentur, eam etiam præferendam esse, nullus dubito. Passim hæ voces in codd. scribarum errore commutantur. Vide ad II. 31. § 6. Tum copula que non conspicitur in Gaertn. $3 Itaque C. Genutio, L. Emilio Mamercino secundum consulibus] Cn. Genucio ex tabulis Capitolinis et Diodoro lib. XVI. p. 510. qui гvaîov гevýKLOV edit. Sigon. Caii prænomen priori consuli tribuunt Voss. uterque, Leid. uterque, Lov. quinqne, Flor. Port. Gaertn. Hav. fragm. Hav. et Klockian. Apud Diodor. etiam codd. scriptos Γάϊον, pro Γναίον, praferre, margo editionis Rhodomanni adfirmat. Cedendum tamen puto auctoritati marmorum Capitolinorum. Nam alibi etiam sæpe pronomen Cn. sive Cnaus, in C. sive Caius, abiit. Vide ad v. 11. § 1. hoc lib. c. 12. § 1. c. 28. § 2. VIII. 18. § 13. et alibi. Genucio autem, non Genutio, scribendum esse, Sigonius jam observavit ad 11. 52. § 3. Deinde alterius consulis nomen gentilicium exsulat ab Hearnii Oxon. C. Tum Mamerco tantum non omnes codd. mei, nisi quod Marco sit in Lov. 3. Sed, Mamercini cognomen eum habuisse, vidimus ad c. 1. hujus libri § 2. Denique duobus consulibus, pro secundum cons. Voss. 2. secundis consulibus Gaertn. Sed error natus est ex eo quod per notas scriptum fuerit II. consulibus, ut in multis codd. superest. Alia exempla vide ad Iv. 16. § 6. Epit. lib. VII, et alibi. N. consulibus Lov. 3. Vox secundum de Aversis jam Diis, adspernantibusque ficit in Lov. 2. et 4. Repetitum ex seniorum memoria dicitur] Hac de re nihil ante tradidit. Sigon. Omnia hæc verba perperam deficiebant in Voss. 2. Pestilentiam quondam clavo ab dictatore fixo sedatam] Pestil. quandum clavo a dict. fixo Gaertn. pestil. quodam claro ad dict. fixo Leid. 2. et Lov. 1. Voces quodam et quōdam, sive quondam, alibi commutarunt librarii. Vide ad xxxvII. 11. § 6. § 4 Ea religione adductus senatus] In ea religione Port. In eaque religione Lov. 2. 4. 5. Harl. 2. et Hav. Eaque religione Voss. uterque, Leid. 2. Lov. 1. 3. Gaertn. et fragm. Hav. Ea qua religione Leid. 1. Dictatorem clari figendi caussa dici jussit: dictus L. Manlius] Clavi ficendi Leid. 2. clavi fiendi Voss. 2. et Lov. 3. Hine dici male deficit in quibusdam edd. antiqq. Tum dictus Lelius Manlius Port. Vide ad xxIx. 7. § 2. Dictus L. Mallius Gaertn. et Lov. 3. § 5 Lex vetusta est, priscis literis verbisque scripta] Respiciendos hic monet Hearnius Franc. Balduinum Comm. de Legg. XII. Tabb. p. 251. ed. Basil. 1557. et Tennulii notas in Jamblichum p. 157. Ceterum Lex vetusta ex priscis literis nonnullæ edd. antiqq. pro quo Ascens. 1513. dedit est. Et ita præferunt omnes scripti, nisi quod Gronov. paullo post moneat, rò est in altero Vossianorum inter versus demum manu sequiori adscriptum esse. Ut, qui prætor maximus sit, Idibus Septembribus clavum pangat] Vide Festum in 'Maximum prætorem.' Klock. Imbribus Septembribus Klockian. Idibus Septembris Leid. 2. Lov. 1. 3. 4. 5. et fragm. Hav. a m. pr. Ambigue Idibus Septemb. Leid. 1. Vide ad Iv. 37. 3. Deinde clavum apangat Voss. 1. addita nota, liferam initialem a delendam esse. Sed clavum impungat idem margini adscriptum habet. Impungat clavum Lov. 1. impingat clarum Leid. 2. clavum figat Harl. 2. Gaertn. Hav. Klockian. et Hearnii Oxon. L. 2. et B. Et ita a m. pr. præfert Port. pro quo deinde altera interpolavit pagat. Sed pangat veram est, ex cujus interpretatione natum est alterum figat. Festus: 'Pangere, figere. Unde plantæ pangi dicuntur, cum in terram demittuntur. Inde etiam versus pangi vel figi in cera dicuntur.' Fixus fuit dextro lateri ædis Jovis optimi maximi, ea ex parte, qua Minervæ templum est] Membranæ Thuani, et Voss. Andreas, Beccarius, maximi ea qua parte. Voss. alter eaque parte. Moguntini mutarunt. Sed fuit scribendum, Fixus fuit dextro lateri ædis Jovis optimi maximi, ex qua parte Minervæ templum est. Ut c. 12. 'Fines Romanos, qua ex parte Etruriam adjacent, peragravere.' De vicissitudine elementorum A et X diximus Observ. l. 1v. c. 4. p. 52. Sed et alia hujus loci obscura et ambigua. Libri Mss. fere omnes Fixa fuit : tamquam de lege loquatur, non de clavo. Video etiam in Voss. post vetusta rò est inter versns demum manu sequiore adscriptum. Quasi fuerit: Lex ve tusta, priscis literis verbisque scripta, ut, qui prætor maximus sit, Idibus Septembribus clavum pangat, fixa fait dextro lateri.' De clavo ipso si quæras, verisimile in eodem pariete sub ea lege depactum. Et istud vi. detur confirmare, quod subnectit eoque Minervæ templo dicatam legem.' Nam si de clavo loqui voluisset, dixisset potius dicatum lege. Ne vero censeas, hoc verbi magis convenire clavo, quam legi, dicamus licet, dicatam nihil aliud esse, quam fixam, suspensam. Sic Tiberius Parrhasii tabulam, satis indecoram, 'in cubicu. lo dedicasse,' dicitur Suetonio c. 44. J. F. Gron. Fixa fuit Flor. Voss. Leid. 1. Lov. 1. et Harl. 1. cum edd. Rom. 1472. et Parm. Eam itaque lectionem, in quam conspirant certissimi codd. recepi. Proprium de le gibus verbum 'figere.' Cic. ad Attic. XIV. 12. Antonius, accepta gran. di pecunia, fixit legem, a dictatore comitiis latam, qua Siculi cives Romani.' Orat. Philipp. 1. 1. Adsentiri etiam nos Ser. Sulpicio, clarissimo viro, voluit, ne qua tabula post Idus Martias ullius decreti Cæsaris aut beneficii figeretur.' Philipp. 11. 36. Ne qua post Idus Martias inmunitatis tabula, neve cujusquam beneficii figeretur.' Eodem cap. 'Inspectantibus vobis, toto Capitolio tabulæ figebantur: neque solum singulis veniebant inmunitates, sed etiam populis universis.' Ad Famil. XII. 1. Tabulæ figuntur, inmunitates dantur.' Virgil. Æn. vi. 622. 'fixit leges pretio, atque refixit:' ubi Servius notat,Fixit autem ideo, quia incisæ in æreis tabulis adfigebantur.' Deinde ea ex parte, qua Minervæ templum est primum inveni in ed. Curionis. Neque ulli codicum meorum eam lectionem firmant. Ea parte, qua Minerva templum est est in Harl. 2. Gaertn. Port. Hav. et Hearnii Oxon. B. Atque ita Ascensius 1513. omnesque recentiores usque ad Curionem ediderunt. Ea qua parte templum Mi、 nervæ est Lov. 4. ea qua parte Minervæ templum est Flor. Voss. 1. Leid. uterque, Lov. 1. 2. 3. 5. Harl. 1. Klockian. fragm. Hav. editique usque ad Ascens. Pro quo recte Gronovius, mutata unica litera, ex qua parte Minervæ dedit. De literis au tem A et X sæpius male inter se confusis vide ad XL. 59. § 8. § 6 Quia raræ per ea tempora literæ erant] Raro Port. et Hav. Male. Supra vi. 1. Quod parvæ et raræ per ea tempora literæ fuere.' Tum erant literæ Lov. 2. Notam numeri annorum fuisse ferunt] Quomodo unicus clavus numeri nota esse potuerit, lectori expendendum: nam ego plane non intelligo. Glar. Scilicet, ut quot anni, tot clavi numerarentur; quod Glareano obscu rum videtur; cum tamen scribat Festus, Clavus annalis appellatur, qui figebatur in parietibus sacrarum ædium per annos singulos, ut per eos colligeretur numerus annorum.' Sigon. Prima vox deerat in Voss. 1. Leid. 2. et Lov. 1. secunda in Hearnii Oxon. L. 1. tertia in Lov. 2. Deinde fecerunt, pro ferunt, obfert Harl. 1. Ita fecimus, pro ferimus, in multis codd. male exaratum exstabat iv. 3. § 5. 'Ferre' et facere' commutantur 1x. 15. § 5. Ceterum apud rusticos literarum, vel memoriæ per literas servandæ, temporisque per annos ab Urbe condita aut alia ratione notandi ignaros plerumque et rudes, atque antiquæ simplicitatis ut plurimum retinentissimos, numerantem istum clavum diutissime in usu mansisse, Jac. Perizonius in Animadv. Histor. c. 5. p. 181. probat ex Petronio in Satyr. c. 135. At paries circa palea satiatus inani, Fortuitoque luto, clavis numerabat agresteis:' ad quem locum vide etiam viros doctos, et Thom. Dempster. de Etrur. Regali 1. 15. p. 63. Eoque Minerva templo dicatam legem, quia numerus Minervæ inventum sit] Vet. lib. a Minerva inventus sit. Sigon. A Minerva inventus sit placet legi Sigonio. Sed ego plus tribue consensui optimorum multorum codicum, quam libro ipsius unico, nescio quam probo; legoque, volentibus jubentibus illis, quia numerus Minervæ inventum sit. Et sic poëta, nescio qui, in persona Phoebi, Inventum medicina meum est; opiferque per orbem Dicor, et herbarum subjecta potentia nobis.' Modius. Quia numerus a Minerva inventus sit lectio nihili est, e novissimo cod. inculcata a Sigonio. Pall. duo, et prisca ed. quia numerus Minerva inventum sit. Campani vero ed. quia numerus et Minervæ inventum sit. Gebh. Numerus a Minerva inventus sit ab Sigonio est. Priores et duo Pall. Chifl. Thuan. Voss. quia nume rus Minervæ inventum sit. Vel Ovidio dandum fuit, ne mutaretur, qui Metam. 1. 521. 'Inventum medicina meum est:' quæ adduxit Modius. Gratius vs. 399. priscas artes inventaque simplicis ævi.' Cicero Tusc. v. 31. Maximisque doloribus adfectus eos ipsos inventorum suorum memoria et recordatione confutat.' Voss. alter, et Buslid. numerus Minervæ in• ventus sit. Helm. numerus Minerva inventus fuit. J. F. Gron. Numerus a Minerva inventus sit Port. Hav. Lov. 2. 4. et Hearnii Oxon. B. et C. numerus Minervæ inventus sit Leid. 2. et Lov. 1. ac 5. numerus a Minerva inventum sit Harl. 2. Reliqui Minerva inventum, quod recte viri docti alteri lectioni, cui Sigonius adhæsit, præferendum esse docuerunt. Seren. Samonic. de Medic. vs. 1. Phoebe, salutiferum, quod pangimus, adsere carmen, Inventumque tuum promto comitare favore.' Plinius Hist. Nat. VIII. 45. 'Thessalorum gentis inventum est, equo juxta quadrupedante cornu intorta cervice tauros necare.' XXV. 5. Linozostis sive parthenion Mercurii inventum est.' xxxv. 12. 'Dibutadis inventum est rubricam addere, aut ex rubrica cretam fingere:' qui ita sæpius locutus est. Quia numerus Minervæ inventum est Gaertn. quasi T quia subjunctivum addere nefas foret; qua de caussa etiam factum videtur, ut fuit, pro sit, in Helmst. apud Gronov. scriptum fuerit. At vide superius notata ad 11. 8. § 5. §7 Volsiniis quoque clavos] Vulsiniis ex veteribus lib. et Capitolinis lapidibus. Sigon. Volscinii Lov. 2. Volscius Lov.4. Volscinis Gaertn. et Hav. Volsinis Port. Volsciniis Lov. 5. et quædam ex antiqq. edd. Utroque modo hæc urbs vocatur Volsinii et Vulsinii. Vide ad v. 31. § 5. et adde Broekhus. ad Propert. IV. 2. 4. Tum quom clavos, pro quoque, Gaertn. Fixos in templo Nortiæ, Etrusca Deæ, comparere] Jo. Annius in commentario in Berosum, Propertiique Vertumnum ait, hanc Deam Horchiam' vocatam; quod, ut solet, non admodum firmis probat rationibus. Glar. Juvenalis Satyr. x. 74. idem populus, si Nortia Tusco Favisset, si oppressa foret secura senectus Principis, hac ipsa Sejanum diceret hora Augustum.' Nortia, vel potius, ut libri meliores, Nurscia, Volsiniensium peculiaris Dea. Tertullianus in Apolog. c. 24. Ascolanorum Ancaria Dea, Volsiniensium Nurscia, Ocriculanorum Valentia, Sutrinorum Nortia.' Lipsius ad Taciti Ann. Iv. 1. Lege Nurscia. Hæc Nurscia,' ut puto, Prisciano l. v. p. 643. Nurano dicitur forma Græca: sic enim ibi Angiæ vetustissimum Mstum habet, non Ruscino. Klock. Pal. 2. Noritiæ. Campanus Nuritic. Lipsins legit Nurscia. Gebh. Lipsius ad Tacit. Ann. Iv. 1. in libris melioribus Nurscia scribi ait. Scriptura variat in Juven. Sat. x. 74. et Tertull. Apolog. c. 24. Sed Nortia habent inscrip. tiones veteres. Vide quæ nuper adnotavit Gorins ad Inscript. Donii Class. 1. num. 149. e quibus patet, non Vulsiniensium tantum, sed etiam aliorum Etruscorum Deam fuisse. Nortia etiam est in Martiano Cap. lib. 1. p. 21. ubi Grotius eam distinguit a Nursia, Volsiniensium Dea, cujus meminit Livius. Sed credo idem numen fuisse, nec quidquam discriminis inter Nortiam, Nursciam, et Nursiam, præter varietatem scripturæ esse. Duk. Vortiæ Lov. 4. Noritia Lov. 5. a m. sec. Harl. 2. Port. et Hav. Norcia Gaertn. Nurscia Lov. 1. Leid. 2. et pro varia lectione Voss. 1. in margine. Sed verum hujus Deæ nomen Nortia esse, quemadmodum eam etiam reliqui codd. adpellant, ex veteri inscriptione apud Reines. class. 1. num. 131. docuit Haverk. ad land. loc. Tertull. Hearne autem auctor est, Nursiam et Mursiam a nonnullis vocari, ac respiciendos monet Gyrald. in Syntag. Deor. p. 459. et Guil. Burtoni Græcæ linguæ historiam p. 36. Adde Dempster. de Etruria Reg. 1. 15. p. 62. Fabrett. Inscript. p. 742. et quos laudat Burm. ad Sueton. Vespas. c. 1. Ceterum comparare perperam, pro comparere, Leid. 2. Lov. 4. et Hav. De hoc lapsu scribarum vide ad vI. 1. § 10. Diligens talium monimentorum auctor Cincius adfirmat] Lipsius ad Tacit. Ann. IV. 1. legit diligens talium monumentorum Cincius affirmat, deleto T auctor. Pal. 3. offirmat. Gebh. Vel. lem, libri Msti confirmarent conjecturam Lipsii, d. l. vocem auctor pro glossemate habentis. Diligens cum casu secundo a Cicerone, Plinio, et Suetonio dici, ostendunt Lexica, et Gudius ad Phædri Prolog. lib. iv. Duk. Talium munimentorum Gaertn, sollemni scribarum errore. Vide ad iv. 10. § 6. monumentorum Leid. ambo, Lov. 1. 3. 4. 5. Hav. et fragm, Hay. Vocem vero auctor, quam Lipsius expungit, constanter servant omnes scripti; quibus invitis eam relegandam non censeo. Deinde perperam Cintius Voss. 2. Cinnus Leid. 1. Circius Lov. 4. Cicius Lov. 5. Conspirant etiam, quos consului, codd. in vulgatum affirmat. §8 M. Horatius consul ex lege templum Jovis] Dedicatio templi Jovis Optimi Maximi lib. II. quid attine. bat ad solenne clavi figendi? Neque enim Livius eo in loco quicquam de clavo pangendo scripsit. Glar, Quid hujus loci interest, Pulvillus ex lege, an ex senatusconsulto, an absque et hoc et illa, jure magistratus dedicaverit? Quid igitur hic ex lege templum Jovis Optimi Maximi dedicavit? Nullius hic legis tempestiva mentio, nisi de clavo pangendo. Utrum igitur scribendum eam legem templo Jovis Optimi Maximi dedicavit? an sufficit ea lege, ut significet, dicationis quoddam caput fuisse, ut in eo clavus an nalis pangeretur. De Minerva Jovis et Junonis σvvvale Rycquius in Capitolio suo c. 13. J. F. Gron. Horatii consulis prænomen omisit scriba Flor. Inde Oratius consul præfert Voss. 2. et Lov. 3. Sed, alibi M. prænomen in in, sive inde, ob ductuum similitudinem abiisse, vidimus ad Iv. 52. § 4. At Gaertn. corruptius legit al' Marcus, Meueius Horatius consul: ubi scriba iterum duplicem lectionem Marcus et Meueius junxit. In reliquis verbis hujus loci codd. scripti nihil mutant, sed uno ore in vulgatam lectionem conspirant: quam tamen servari non posse, patet ex illis quæ Glareanus et Gronovins ad hunc locum notarunt. Et quidem Gronovius duplicem conjecturam proposuit: vel enim legendum esse existimat, eam legem templo Jovis optimi maximi dedicavit; vel ca lege templo Jovis optimi maximi dedicavit. Duplicem postea etiam Doujatius proposuit, vel ex lege, vel ea lege templo Jovis optimi maximi dedicavit. Ex his constat, posteriorem Donjatii in nullo a posteriore Gronovii dissen. tire. Quo nomine itaque adpellabimus, cujusve fidei esse dicemus, quod Doujatius principi juventutis Franci. cæ aliisque lectoribus persuadere co. natus sit, non modo Glareanum, sed ne Gronovium quidem aliquid adtu. lisse, quo locus emendatior fiat? quum tamen alteram conjecturarum, quam ipse vulgavit, Gronovio clam sublegerit. Verba autem ita a se emendata id indicare addidit, primam clavi annalis fixionem seu dedicationem una cum consulibus cœpisse anno post reges exactos, eodem quo ipsum Jovis Capitolini templum dedi. catum fuerat; idque lege aliqua tune ea de re constituta, quum antea re. gum annis numerata tempora fuissent. Verum hunc sensum inde eruere non possum. Sed potius rà ex lege, vel ea lege templo Jovis optimi maximi dedicavit, nempe clavum an |