αφείς: πάσαι τε γαρ αι τελωνίαι δι' αυτών εγίγνοντο, και πολλάκις της βουλής δεηθέντες όπως εκδικίας τινός τύχωσιν ουχ εύροντο, άλλων τε και του Κάτωνος αντιπραξάντων. ώς και δ' ούν και τούτο το έθνος μηδ' άντειπόντος τινός ωκειώσατο, πρώτον μεν τα πραχθέντα υπό του Πομπηίου πάντα, μήτε του Λουκούλλου μήτ' άλλου τινός αντιστάντος, έβεβαίωσεν, έπειτα δε και άλλα πολλά διενομοθέτησε μηδενός εναντιουμένου. ουδέ 6 γαρ ουδ' ο Κάτων αντεϊπέ τι, καίπερ εν τη στρατηγία, ήν μετά ταύτα ού πολλώ ύστερον έσχε, μηδαμού της των νόμων αυτού προσηγορίας, ως και Ιουλίων επικαλουμένων, επιμνησθείς τα γάρ δικαστήρια κατ' αυτούς αποκληρών το όνομα αυτών γελοιότατα απεκρύπτετο.

τα μεν ουν άλλα αυτός ο Καίσαρ και έσηγείτο και συν- 8 εβούλευε και διέταττε πάντα καθάπαξ τάν τη πόλει, ως και μόνος αυτής άρχων· όθενπερ χαριεντιζόμενοι τινες το μεν τού Βιβούλου όνομα παντάπασιν απεσιώπων, τον δε δή Καίσαρα δύο και ώνόμαζαν και έγραφον, Γάιόν τε Καίσαρα και Ιούλιος Καίσαρα υπατεύειν λέγοντες· τα δε δή καθ' εαυτόν δι' ετέρων 3 διηγε. τούτο γαρ δή και πάνυ ισχυρώς εφυλάξατο, μηδέν αυτός εαυτώ δούναι και δια τούτο και ράον πάνθ' όσων επεθύμει κατειργάσατο. αυτός μέν γάρ ουδενός προσδείσθαι έλεγεν, αλλά και σφόδρα τοίς παρούσιν αρκείσθαι έσκήπτετο έτεροι δε, ως 4 και αναγκαίου και χρησίμου τοΐς πράγμασιν αυτού όντος, και εσηγήσαντο όσα ήθέλησε και κυρωθήναι εποίησαν, ουκ εν τω πλήθει μόνον, αλλά και εν αυτή τη γερουσία. 6 τε γάρ όμιλος 5 του τε Ιλλυρικού και της Γαλατίας της εντός των'Αλπεων άρξαι αυτό μετά τριών στρατοπέδων επί έτη πέντε έδωκε, και η

εκδικίας] Entbindung von ihrer rechtlichen Verpflichtung remissio. μήτε τού Λουκούλλου] Casar drohte ihm mit einer Anklage wegen Erpressung, seine Furcht davor war so gross, dass er dem Cäsar zu Füssen fiel u. jeden Widerspruch abschwor. Suet. Caes. 20. - ουδ' ο Kάτων] cf. Cic. p. Sest. 8 61. έν τη στρατηγία] Im Jahr 54 v. Chr. Die Juliechen Gesetze kamen zur Geltung in der quaestio de repetundis, cf. Cic. p. Sest. § 135.

C. 8. τα μεν ούν άλλα] der Gegensatz folgt weiter unten tà dè dn καθ' εαυτόν, unterbrochen durch

eine Zwischenbemerkung. – πάντα

. καθάπαξ] = omnia simul.- χαριεντιζόμενοι τινες] Suet. Caes. 20 Unus ex eo tempore omnia in rep. et ad arbitrium administravit, ut nonnulli urbanorum, cum quid per iocum testandi gratia signarent, non Caesare et Bibulo, sed Iulio et Caesare consulibus actum scriberent. του Ιλλυρικού και της Γαλατίας] Suet. Caes. 22 et initio quidem Galliam Cisalpinam Illyrico adiecto lege Vatinia accepit, mox per senatum Comatam quoque, veritis patribus ne, si ipsi negassent, populus et hanc daret. στρατόπεδον έτερον]

βουλή τήν τε Γαλατίαν την επέκεινα των όρων και στρατόπεδον

έτερον προσεπέτρεψεν. 9 φοβηθείς δ' ούν και ως μή τι Πομπήιος εν τη απουσία

αυτού, επειδή ο Γαβίνιος ο Αύλος υπατεύσειν έμελλε, νεωτερίση, έκεϊνόν τε άμα και τον έτερον ύπατον Λούκιον Πίσωνα συγγενείας ανάγκη προσηταιρίσατο· τω μεν γαρ Πομπηίω την

θυγατέρα, καίπερ άλλα τινί ήγγυηκώς, συνώκισε, και αυτός 2 τήν του Πίσωνος έγημε. και ο μεν ούτω πανταχόθεν έκρα

τύνθη, Κικέρων δε και Λούκουλλος ουκ άρεσκόμενοι τούτοις αποκτεϊναι τόν τε Καίσαρα και τον Πομπήιον διά Λουκίου τινός Ούεττίου επεχείρησαν μέν, ουκ ηδυνήθησαν δέ, άλλ' ολίγου

και αυτοί προσαπώλoντo. προμηνυθείς γαρ εκείνος και συλ3 ληφθείς πρίν τι δράσαι, κατείπεν αυτών και εί γε μη και τον

Βίβουλον ως και συνεπιβουλεύοντα σφίσιν έσηγγέλκει, πάντως άν τι δεινόν επεπόνθεσαν νύν δε, ότι τούτον τώ Πομπηίω το πραττόμενον δηλώσαντα αμυνόμενος ήτιάτο, υποπτεύθη μηδε επί των λοιπών αληθεύειν, αλλ' εκ κατασκευασμού τινός προς

συκοφαντίαν των αντιστασιωτών σφών παρεσκευάσθαι. και 4 περί μεν τούτων άλλοι άλλα διεθρύλουν" ου γάρ που και διη

λέγχθη τι, αλλ' ες το πλήθος ο Ουέττιος έσαχθείς, και μόνους

ούς είπον ονομάσας, ές τε το οίκημα εσέπεσε, κάνταύθα ου 10 πολλώ ύστερον εδολοφονήθη ύποπτος δ' ουν εκ τούτων και

Κικέρων τώ τε Καίσαρι και το Πομπηίω γενόμενος έβεβαιώσατο την υπόνοιαν εν τη υπέρ του Αντωνίου απολογία. ούτος

also im ganzen 4 Legionen. Schon Cic. p. Sest. § 19 u. seine Rede geim März des vorigen Jahres (60) gen Piso, später söhnte sich Cicero waren drohende Nachrichten von wieder mit ihm aus, cf. Phil. I § 14. Gallien, insbesondere von dem Aus- Cäsar heiratete seine Tochter Calzuge der Helvetier in Rom einge- purnia, die seinen Tod überlebte. gangen, der auch auf die diesseitige την θυγατέρα] Seine Tochter Provinz nicht ohne Einfluss bleiben Julia, 23 Jahre alt, war verlobt konnte. So musste der Senat auch mit Servilius Capio, dem Pomden Schutz der provincia in Gallia pejus zur Entschädigung seine transalpina in die Hand Cäsars le- eigene Tochter versprach. δια gen. Vgl. Caes. b.g. 131,8. VI 12,5. Λουκίου τινός Ούεττίου] Vettius

C. 9. Γαβίνιος Αύλος] Gabinius hatte sich schon bei Gelegenheit (Consul 58 v. Chr.) war seit seiner der catilinarischen Verschwörung Rogation über die Übertragung als ein unzuverlässiges u. unglaubdes imperium extraordinarium im würdiges Subjekt gezeigt. Vgl. Cic. Seeräuberkrieg ein treuer Satellite p. Sest. 8 132, in Vat. $ 24. έδοdes Pompeius geblieben, der ihn λοφονήθη] veneno interceptus est, verachtete und benutzte. Vgl. Cic. wahrscheinlich durch P. Vatinius p. Sest. 8 18. εκείνόν τε άμα] i. e. selbst. Pompeium. - Λούκιον Πίσωνα] vgl. C. 10. υπέρ του Αντωνίου] C. An

γαρ πολλά μέν και δεινά και το υπήκοον το εν τη Μακεδονία, άρξας αυτής, και το ένσπονδον ειργάσατο, πολλά δε και αντέπαθε. τά τε γαρ των Δαρδάνων και τα των πλησιoχώρων 2 σφίσι πορθήσας ουκ ετόλμησεν επιόντας αυτούς υπομείναι, αλλ' ως και επ' άλλο τι μετά των ιππέων υποχωρήσας έφυγε, και ούτω τους πεζούς εκείνοι περισχόντες έκ τε της χώρας βιαίως εξήλασαν και την λείαν προσαφείλοντο. το δ' αυτό τούτο 3 και περί τους συμμάχους τους εν τη Μυσία ποιήσας ηττήθη προς τη των Ιστριανών πόλει πρός των Σκυθών των Βασταρνών, επιβοηθησάντων αυτούς, και απέδρα. ου μέντοι και επί τούτοις αιτίαν έσχεν, αλλ' εγράφη μεν επί τη τού Κατιλίνου συνωμοσία, εάλω δε δι' εκείνα, και συνέβη αυτώ, ων μεν έκρίνετο, μη ελεγχθήναι, ων δ' ουκ ήτιάζετο, κολασθήναι. και ο μέν 4 ούτως απήλλαξεν, ο δε δη Κικέρων υπέρ αυτού τότε, άτε και συνάρχοντός οι, υπερδικών πλείστην κατά του Καίσαρος ως και αιτίου της δίκης αυτώ γεγενημένου καταδρομών εποιήσατο, καί τινα αυτό και προσελοιδόρησεν. ο δ' ήχθετο μεν επ 11 αυτοίς ώσπερ είκός ήν, ου μήν ούτ' είπεν ούτ' έπραξεν υβριστικόν ες αυτόν ουδέν, καίπερ υπατεύων. τούς γαρ πολλούς έλεγε συχνά και μάταια εξεπίτηδες ές τους κρείττονας σφών ες φιλονικίαν αυτούς υπάγοντας απορρίπτειν, ίν' ίσοι σφίσι και όμοιοι, άν γέ τι ομοιότροπον αντακούσωσι, δόξωσιν είναι: και ουκ ήξίου αντίπαλον εκ τούτου αυδένα εαυτώ ποιείν. και 2 διά τούτο τοίς τε άλλοις τοίς τι προπηλακίζουσίν αυτόν ούτω προσεφέρετο, και τότε τον Κικέρωνα όρών ουχ εαυτό τοσούτον λοιδορήσασθαι εθέλοντα όσον αντακούσαι τι των ομοίων, ώς γε και παρισωθήναι οι επιθυμούντα, βραχύ τε αυτού εφρόντισε και ουδέν ων έλεγε προσεποιήσατο, αλλ' εία αυτόν άφθόνως, καθάπερ τισιν επαίνους εαυτού, ταϊς λοιδορίαις χρήσθαι. ου 3 μέντοι και παντάπασιν ολιγώρως αυτού έσχεν. θυμώ μεν γαρ 4 ουδέν έχαρίζετο, τού δε δή καιρού διεσκόπει, και τούς γε

tonius, der Kollege Ciceros im Consulat. το υπήκοον] die Macedonier. το ένσπονδον] die Nachbarvölker Macedoniens. των Δαρδαvov?' Nachbarvolk der Thraker u. Mygier. - προσελοιδόρησεν] Vgl.

. Cic. de domo 41 hora fortasse sexta diei questus sum in iudicio, cum C. Antonium collegam meum defenderem, quaedam de republica,

Histor Quellenbuch II, 3.

quae mihi visa sunt ad illius miseri causam pertinere. Haec homines inprobi ad quosdam viros fortes (i. e. an Cäsar u. Pompeius) longe aliter atque a me dicta erant detulerunt. Hora nona illo ipso die tu (Clodius) es adoptatus.

C. 11. παρισωθήναι οι επιθυμούντα] Dio wird angerecht gegen Cicero, weil er sich nicht so recht

9

πλείονς ουδε αισθανομένους μετήει. ου γαρ όπως δόξειεν αμύνεσθαί τινας έπρασσεν, αλλ' όπως ότι ανεπιφθονώτατα προς

το συμφέρον εαυτώ πάντα διοικήσειε. και διά τούτο και αδή5 λως, και εν οίς ήκιστα άν τις προσεδόκησε, τας τιμωρίας επήγε,

της τε φήμης ένεκα, του μη δοκεϊν οργίλως έχειν, και του μή τινα προαισθανόμενον προφυλάξασθαι ή και προποιήσαι το δεινόν αυτόν, πρίν παθείν, επιχειρήσαι.

5. Verbannung des Cicero (Dio 38, 12–17. 30. 39, 6-11). 12 'Εξ ουν τούτων των λογισμών και τότε αυτός μεν την

ήσυχίαν ήγε, το δε δή Κλώδιον αντιχαρίσασθαι τι αυτώ, ότι της μοιχείας αυτού ου κατηγόρησε, βουλόμενον αισθόμενος παρεσκεύασε κρύφα κατά του Κικέρωνος. και πρώτον μεν ές τα του πλήθους δικαιώματα αυθις αυτόν, όπως νομίμως εκποιηθή, συμπράττοντος. αυτό και του Πομπηίου μετέστησεν,

έπειτα δε δήμαρχος ευθύς αποδειχθήναι διεπράξατο. ούτος 3 ούν ο Κλώδιος επεστόμισε μεν και τον Βίβουλον εσελθόντα τε ες την αγοράν επ’ εξόδων της αρχής, και διανοούμενον μετά της τού όρκου πιστώσεως και περί των παρόντων δημηγορήσαι, επέθετο δε και το Κικέρωνι. και επειδή μή έδόκει οι 4 ράδιον είναι άνδρα πάμπολυ εν τη πολιτεία διά τήν τών λόγων δεινότητα δυνάμενον καταλύσαι, τρέπεται προς οικείωσιν ουχ ότι του πλήθους, αλλά και των ιππέων της τε βουλής, παρ’ οίσπερ που και ο Κικέρων πλείστος εφέρετο, ελπίσας, αν τούτους σφετερίσηται, ραδίως αυτόν, άτε και διά φόβον μάλλον ή δι' εύνοιαν ισχύοντα, καθαιρήσειν. παμπληθείς γαρ εκ των 5 λόγων έλύπει, και ουκ ές τοσούτον οϊ τι ωφελούμενοι υπ' αυτού ωκειούντο ες όσον οι βλαπτόμενοι ηλλοτριούντο. πρός γάρ τοι τώ τους πλείους των ανθρώπων προχειρότερον επί τοϊς δυσχερεστέροις αγανακτείν ή των αμεινόνων χάριν τισιν έχειν, και τοΐς μεν συναγορεύσασι σφίσιν αποδεδωκέναι τον μισθόν νομίζειν, τους δ' αντιδικήσαντας αμύνεσθαι τρόπον τινά προαιρείσθαι, πικροτάτους εχθρούς εαυτώ εσεπoίει περιείναι και τε και των κρατίστων αεί ποτε επιχειρών και τη παρρησία προς πάντας ομοίως ακράτω και κατακορει χρώμενος, άτε και την δόξαν τού δύνασθαι συνείναι τε και είπεϊν & μηδείς άλλος, και πρό τού χρηστός είναι δοκεϊν, θηρώμενος. έκ τε ουν τούτου, 7 και διότι μέγιστόν τε ανθρώπων ηύχει και ουδένα εξ ίσου

bem). επεστόμισε] Wie Calpur- der Verteidiger oder Patron für nius Bestia u. Metellus Nepos den seine Bemühung, die als ein EhrenCicero. διά φόβον μάλλον etc.) dienst angesehen wurde, keine Art diese Auffassung des Dio ist scharf von Remuneration annehmen, aber u. wie es scheint richtig. - Šx tõv

. εκ των mit der Abnahme der alten Gesinλόγων] auch durch seine Witzeleien nung wurde das Gesetz auf sehr (dicacitas), vgl. Phil. II, $ 39, Macrob. verschiedene Weise umgangen, so Sat. II, 3, 7: Pompeius Ciceronis dass die Beschäftigung bald eine facetiarum inpatiens fuit, cuius haec sehr lukrative wurde. Vgl. Tac. dicta ferebantur : Ego vero quem Ann. XI, 5—7. Walter Röm. Rechtsfugiam habeo, quem sequar gesch. II, 401. πικροτάτους έχnon habeo. Et cum ad Pompeium Špoús] Vgl. Cic. Phil. II § 1 nemo

θρούς] . 81 venisset, dicentibus sero eum venisse illorum inimicus mihi fuit volunrespondit: Minime sero veni, tarius: omnes a me reip. causa lanam nihil hic paratum video. cessiti. Vgl. p. Sulla 8 28. - ηύχει]

. . . $ . Deinde interroganti Pompeio, ubi dies bezieht sich auf seine Verdienste gener eius Dolabella esset, respon- im Consulat (cf. Phil. II § 11 sqq.), dit: Cum socero tuo etc. Vgl. die Cicero, um so mehr hervorheben unten: τη παρρησία προς πάντας zu müssen glaubte, je mehr er seine ομοίως ακράτη και κατακορει χρώ- ehrliche Absicht verkannt u. seine μενος. τον μισθόν] Nach der lea Politik angefeindet sah. In diesem Cincia (204 V. Chr.) durfte Zwar Sinne ist auch der berühmte Brief