61 ὁ δ ̓ οὖν Κουρίων ἐφρόνησε μὲν τὰ τοῦ Καίσαρος, οὐ μέντοι καὶ παραχρῆμα φανερῶς αὐτὰ πράττειν ἤρξατο πρόφασίν τε γὰρ εὐπρεπῆ τοῦ μὴ καὶ ἑκὼν ἀλλ ̓ ἀναγκασθεὶς δὴ μεθεστηκέναι δόξαι ἐζήτει, καὶ ἐνόμισεν, ὅσῳ ἂν ἐπὶ πλεῖον τοῖς ἐχθροῖς αὐτοῦ ὡς καὶ φίλος σφῶν συγγένηται, καὶ πλείω καὶ μείζω τῶν ἀπορρήτων αὐτῶν μαθήσεσθαι. δι ̓ οὖν ταῦτα ἐπὶ μακρότατόν τε ἐπεκρύψατο, καὶ ὅπως μηδένα τρόπον ὑποπτευθῇ μεταβεβλῆσθαί τε καὶ οὐκ ἀνὰ πρώτους καὶ πάντα τὰ ἐναντία τῷ Καίσαρι καὶ τότε ἔτι καὶ φρονεῖν καὶ λέγειν, καὶ ἐδημηγόρει κατ' αὐτοῦ ἀφ ̓ οὗ γε καὶ δημαρχεῖν ἤρξατο, καὶ ἐσηγεῖτο πολλὰ καὶ ἄτοπα. καί τινα καὶ ἐπὶ τῇ βουλῇ τοῖς τε δυνατωτάτοις σφῶν, οἵπερ που καὶ τὰ τοῦ Πομπηίου μάλιστ ̓ ἔπραττον, ἔγραφεν, οὐχ ὅτι καὶ ἤθελεν ἢ καὶ ἤλπιζέ τι αὐτῶν γνωσθήσεσθαι, ἀλλ ̓ ἵνα μὴ προσδεχομένων μήτε κατὰ τοῦ Καίσαρός τι ψηφισθείη, πολλὰ γὰρ ἐπ ̓ αὐτῷ ὑπὸ πολλῶν 62 ἐγράφετο, καὶ αὐτὸς ἐπὶ τῇ προφάσει ταύτῃ μετασταίη. συ χνὸν οὖν ἐκ τούτου χρόνον ἄλλοτε ἄλλαις σκήψεσιν, ὥστε μηδὲν αὐτῶν τὸ παράπαν κυρωθῆναι, κατατρίψας ἀγανακτεῖν τε προσεποιεῖτο, καὶ ἠξίου μῆνα ἄλλον πρὸς τὰς ἀπ' αὐτῶν δὴ νομοθεσίας ἐπεμβληθῆναι. τοῦτο δὲ ἐγίγνετο μὲν ὁσάκις γε καὶ καθῆκον ἦν, οὐ μέντοι κατ ̓ ἐκεῖνο συνέβαινεν, ὥσπερ 48 C. 61. φανερῶς] Vell. Pat. II, Hic primo pro Pompei partibus, id est, ut tunc habebatur, pro_rep., mox simulatione contra Pompeium et Caesarem, sed animo pro Caesare stetit. Curio konnte natürlich die Anschläge der Feinde Cäsars um so leichter stören, so lange er als Parteigenosse galt und in die geheimen Pläne der Pompeianischen Partei eingeweiht wurde. ἐπεκρύψατο] verbarg er, hielt er seinen Übertritt zu Cäsar geheim. · ἀνὰ πρώτους] als einer der ersten. C. 62. μῆνα ἄλλον] Auf die Einschaltung eines Monats trug Curio an als Mitglied des Kollegiums der Pontifices. Die Jahresform war so verschoben, dafs der Antrag an sich nicht befremden konnte, auch pflegten die Pontifices aus Gunst oder Hafs gegen die Statthalter und Pächter das Jabr zu verlängern oder zu verkürzen (pontificum plerique ob odium vel gratiam, quo quis magistratu citius abiret diutiusve fungeretur aut publici redemptor ex anni magnitudine in lucro damnove esset, plus minusve ex libidine intercalando rem sibi ad corrigendum mandatam ultro quod depravarunt, adeo aberratum est ut C. Caesar pontifex maximus suo III et M. Aemilii Lepidi consulatu (46 v. Chr.) duas menses intercalarios dierum LXVII in mensem Novembrem et Decembrem interponeret. Censorinus de die natali c. 20, 8). Jetzt würde Cäsar ein Monat zur Provinzialverwaltung zugelegt worden sein. Curio drang natürlich mit seinem Antrage nicht durch; aber dies war auch sein Zweck, um sich unter guten Gründen von seinen bisherigen Freunden trennen zu können. νομοθεσίας] zum Zweck der aus den Rogationen (an' avt☎v) sich er που καὶ αὐτὸς ἅτε ποντίφεξ ὢν ἐπίστατο. ὅμως δ ̓ οὖν δεῖν 2 τε αὐτὸ γενέσθαι ἔλεγε, καὶ τοὺς συνιερέας ὅσον ἀπὸ βοῆς ἐξεβιάζετο· καὶ τέλος μὴ δυνηθεὶς αὐτοὺς πεῖσαι συγκαταθέσθαι οἷ, ὥσπερ οὐδὲ ἐβούλετο, οὐδ ̓ ἄλλο τι διὰ τοῦτο ψηφισθῆναι ἐπέτρεψεν, ἀλλὰ καὶ ἐκ τοῦ φανεροῦ ἤδη τὰ τοῦ Καίσαρος διαδικαιῶν, ἐπειδὴ μηδὲν κατ ̓ αὐτοῦ δῆθεν ἠδυνήθη ποιῆσαι, 3 πᾶν ὅ,τι ποτὲ ἐνεδέχετο οὐ δεχθῆναι προίσχετο, καὶ μάλισθ' ὅτι πάντας τοὺς τὰ ὅπλα ἔχοντας ταῦτά τε καταθέσθαι καὶ τὰ στρατόπεδα διαλῦσαι χρή, ἢ μηδ' ἐκεῖνον ψιλώσαντας αὐτῶν ταῖς δυνάμεσι ταῖς τῶν ἀντιστασιωτῶν ἐκδοῦναι. ἔλεγε δὲ 4 τοῦτο οὐχ ὅτι καὶ τὸν Καίσαρα ποιῆσαι αὐτὸ ἤθελεν, ἀλλ' ὅτι τὸν Πομπήιον εὖ ἐπίστατο μὴ πειθαρχήσοντα αὐτῷ, καὶ ἐκ τούτου καὶ ἐκείνῳ πρόφασις εὔλογος τοῦ μὴ διιέναι τοὺς στρατιώτας ἐδίδοτο. ὁ οὖν Πομπήιος ἐπεὶ μηδὲν ἄλλως πράττων ἤνυτε, πρός63 τε τὸ τραχὺ ἀπαρακαλύπτως ὥρμησε, καὶ ἐκ τοῦ προφανοῦς πάντα καὶ ἔλεγε καὶ ἐποίει κατὰ τοῦ Καίσαρος. οὐ μέντοι καὶ κατέπραξε τι. ἄλλοι δὲ γὰρ ἐκείνῳ πολλοὶ καὶ Λούκιος Παῦλος 2 ὁ τοῦ Μαρκέλλου συνάρχων, ὅ τε Πίσων ὁ Λούκιος ὁ πενθερὸς αὐτοῦ τιμητὴς ὢν συνηγωνίζοντο· καὶ γὰρ τιμηταὶ τὸν χρόνον τοῦτον ὅ τε Κλαύδιος ὁ ̓Αππιος καὶ ὁ Πίσων, καίτοι μὴ βουληθείς, ἐγένοντο. καὶ οὗτος μὲν διὰ τὴν συγγένειαν 3 = ὅσον gebenden Verhandlungen. beiden hispanischen Provinzen entsagen, deren Verwaltung ihm der Senat vor zwei Jahren (52) auf fünf Jahre verlängert hatte; denn Pompeius und Cäsar befinden sich in gleichem Falle, sie haben Heere und Provinzen, man müsse sie beiden entziehen oder sie beiden auch ferner zugestehen, nur dann erhalte man das Gleichgewicht, einseitige Beschränkung werde er als Volkstribun nicht dulden. C. 63. ἀπαρακαλύπτως] ohne Maske, unverhohlen. - Λούκιος Παῦλος] dieser hatte das Consulat erlangt als Freund und Anhänger des Pompeius; Cäsar aber schenkte ihm unter dem Namen einer Anleihe zum Bau seiner Basilika 1500 Talente und brachte ihn dadurch ebenso wie Curio auf seine Seite. τοι μὴ βουληθείς] durch das Gesetz des Metellus Scipio (52) war die και ὑπῆρχε τῷ Καίσαρι, ὁ δὲ δὴ Κλαύδιος ἠναντιοῦτο μὲν αὐτῷ, τὰ γὰρ τοῦ Πομπηίου ᾑρεῖτο, οὐκ ἐλάχιστα δὲ καὶ ἄκων ὠφέλησε· πλείστους γὰρ καὶ τῶν ἱππέων καὶ τῶν βουλευτῶν διέγραψεν, ἐκβιασάμενος τὸν συνάρχοντα, κακ τούτου πάντας 4 αὐτοὺς τὰ τοῦ Καίσαρος φρονεῖν ἐποίησεν. ὁ γὰρ Πίσων οὔτ ̓ ἄλλως πράγματ ̓ ἔχειν ἐθέλων καὶ πρὸς τὴν τοῦ γαμβροῦ φιλίαν πολλοὺς θεραπεύων αὐτὸς μὲν οὐδὲν τοιοῦτον ἐποίησεν, ἐκείνῳ δὲ οὐκ ἀντέπραξε πάντας μὲν τοὺς ἐκ τῶν ἀπελευθέ ρων, συχνοὺς δὲ καὶ τῶν πάνυ γενναίων, ἄλλους τε καὶ τὸν Κρίσπον τὸν Σαλούστιον τὸν τὴν ἱστορίαν γράψαντα, ἀπελά5 σαντι ἐκ τοῦ συνεδρίου. τον μέντοι Κυυρίωνα μελλήσαντα καὶ αὐτὸν ἀπαλειφθήσεσθαι ἐξῃτήσατο μετὰ τοῦ Παύλου, οὗπερ 64 συγγενὴς ἦν καὶ ὃς οὐ διήλειψε μὲν αὐτὸν διὰ τοῦτο, τὴν μέντοι γνώμην ἣν περὶ αὐτοῦ εἶχεν ἐδημοσίευσεν ἐν τῷ βου λευτηρίῳ, ὥστε ἐκεῖνον ἀγανακτήσαντα τὴν ἐσθῆτα αὑτοῦ περιρρῆξαι. παραλαβὼν οὖν τοῦτον ὁ Μάρκελλος, καὶ νομίσας lex censoria des Clodius wieder aufgehoben. Die Censoren erhielten dadurch wieder die frühere unumschränkte Befugnis, jeden Mifsliebigen aus Senat und Ritterstand auszustofsen oder zu bestrafen, aber das Amt des Censors war eben dadurch in der Achtung des Volkes gesunken, Argwohn und Mifsgunst waren gestiegen: οὐδὲ ἐφίετο ἔτι τῆς ἀρχῆς τῶν ἐμφρόνων (bene sanus) οὐδὲ εἷς. συγγένειαν] Seine Tochter Calpurnia war Cäsars Gattin. C. 64. γνώμας περὶ αὐτοῦ] C. Marcellus referierte nicht allein über Curio, sondern auch über Cäsar. Nach Drumanns Untersuchung (III, 397 sq. 404 n. 54) gehört hierher die Verhandlung, welche Dio Cassius Lib. 41, 1 und 2 erwähnt.,,Curios Forderung, dafs nicht Cäsar allein, sondern auch Pompeius niederlegen sollte, hatte die Verhandlungen zum Stillstande gebracht. C. Marcellus nahm sie nun wieder auf und zwar gründete er seinen Antrag scheinbar auf die Erklärung des Tribuns, aber so, dafs er über jeden Proconsul besonders stimmen liefs. Die meisten waren der Meinung, dafs man Cäsar, wenige dass man Pompeius einen Nachfolger geben müsse. Durch dieses Verfahren wurde die Angelegenheit eine Parteisache und zugleich eine persönliche. Nach Curios angeblicher Absicht sollte man nur das Wohl des Staates beachten; er veranlafste daher eine Abstimmung über die Frage, ob es ratsam sei, dafs beide entsagten. Die Senatoren, welche besonnen waren oder doch den Krieg fürchteten, wagten nun sich offen auszusprechen: 370 bejahten, nur 22 verneinten. Curio ging auf den Markt, nicht als Cäsarianer, sondern als Beschützer des Rechts und der Republik; das Volk, dessen Gesinnung er kannte, sollte sich äufsern und Marcellus und dessen Anhänger schrecken. Wie gewöhnlich, wenn es einen nähern Anteil nahm, war es von dem Erfolge der Beratungen in der Kurie bereits unterrichtet. Es empfing den Tribun mit Beifallsgeschrei, streute ihm Blumen und begleitete ihn nach seiner Wohnung, nachdem er in einer Volksrede die Verkehrtheit und Anmassung des Pompeius gerügt hatte." Die Anklage gegen Curio von seiten des Consuls ging ἐπί τε τῷ Κουρίωνι καὶ δι' αὐτὸν καὶ ἐπὶ τῷ Καίσαρι δεινόν τι τὴν γερουσίαν ψηφιεῖσθαι, γνώμας περὶ αὐτοῦ προέθηκεν, ὁ οὖν Κουρίων τὸ μὲν πρῶτον ἠναντιοῦτο μηδεμίαν περὶ 2 αὑτοῦ γνώμην δοθῆναι· γνοὺς δὲ τὸ πολὺ τῶν βουλευτῶν τῶν τότε παρόντων τοὺς μὲν καὶ φρονοῦντας ὄντως τὰ τοῦ Καίσαρος τοὺς δὲ πάνυ αὐτὸν δεδιότας, ἐπέτρεψε σφίσι δια- 3 γνῶναι, τοσοῦτον ὑπειπὼν ὅτι σύνοιδα μὲν ἐμαυτῷ τά τε ἄριστα καὶ τὰ συμφορώτατα τῇ πατρίδι πράττοντι, ὑμῖν μέντοι καὶ τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχὴν παραδίδωμι χρήσασθαι ὅ,τι βούλεσθε. κατηγορήσας οὖν αὐτοῦ ὁ Μάρκελλος ὡς καὶ πάντως ἁλωσομένου, ἔπειτ ̓ ἐπειδὴ πρὸς τῶν πλειόνων ἀφείθη, δεινόν 4 τε ἐποιήσατο, καὶ ἐκπηδήσας ἐκ τοῦ συνεδρίου πρὸς τὸν Πομπήιον ἐν τῷ προαστείῳ ὄντα ἦλθε, καὶ τήν τε φυλακὴν αὐτῷ τῆς πόλεως καὶ δύο στρατόπεδα πολιτικὰ αὐτὸς καθ ̓ ἑαυτόν, μηδενὸς ἐψηφισμένου, ἔδωκεν. οἱ δὲ δὴ στρατιῶται οὗτοι ὧδέ τε καὶ ἐπὶ τῷδε συνειλεγμένοι καὶ παρόντες τότε ἦσαν. ὁ Πομ-65 πήιος πρότερον μέν, ἕως ἔτι τὸν Καίσαρα διὰ φιλίας εἶχε, στράτευμα ἓν τῶν ἐκ τοῦ καταλόγου αὐτῷ στρατευομένων ἐδεδώκει· οὔτε γὰρ οὗτος πόλεμόν τινα διεχείριζε καὶ ἐκείνῳ χρεία στρατιωτῶν ἐγένετο. ἐπεὶ δὲ διηνέχθησαν, ἐθελήσας τοῦτό τε 2 ἀπολαβεῖν παρ ̓ αὐτοῦ καὶ ἔτι καὶ ἄλλο αὐτὸν προσαφελέσθαι ἐλογοποίησεν ὡς τοῦ Βιβούλου στρατιωτῶν πρὸς τοὺς Πάρ τους δεομένου, καὶ ἵνα γε μὴ καινοὶ δή τινες κατάλογοι γένωνται, τό τε γὰρ πρᾶγμα κατεπείγειν καὶ περιουσίαν σφίσι στρατοπέδων εἶναι ἔλεγε, ψηφισθῆναι ἐποίησεν ὥστε ἑκάτερον σφῶν, ἑαυτόν τε καὶ τὸν Καίσαρα, δεῖν αὐτῷ πέμψαι. κἀκ 3 τούτου τῶν μὲν συστρατευομένων οἱ οὐδένα ἀπέστειλε, τὸ δὲ δὴ στράτευμα ἐκεῖνο ὅπερ τῷ Καίσαρι ἐδεδώκει ἐκέλευσε τοῖς ἐπὶ τοῦτο ταχθεῖσιν αἰτῆσαι. καὶ οὕτω τῷ μὲν λόγῳ ἀμφότεροι, τὸ δ ̓ ἀληθὲς ὁ Καῖσας μόνος τὰ δύο ἔπεμψεν· ᾔδει μὲν γὰρ 4 τὸ γιγνόμενον, ἐπειθάρχησε δὲ μὴ βουληθεὶς αἰτίαν ὡς καὶ ἀνηκουστηκὼς λαβεῖν, ἄλλως τε καὶ μέλλων ἐπὶ τῇ προφάσει ταύτῃ πολλῷ πλείους στρατιώτας ἀντικαταλέξειν. 66 ταῦτα οὖν τὰ στρατόπεδα παρεσκευάσθη μὲν ὡς καὶ ἐπὶ τοὺς Πάρθους πεμφθησόμενα, ἐπεὶ δ ̓ οὐδὲν αὐτῶν ἐδέησε, οὐδὲ γὰρ χρεία σφῶν ἦν, ὁ Μάρκελλος πρότερον μὲν φοβηθεὶς μὴ τῷ Καίσαρι ἀποδοθῇ, ἐν τῇ Ἰταλίᾳ δεῖν εἶναι ἔλεγε, τότε 2 δὲ τῷ Πομπηίῳ, ὥσπερ εἶπον, ἐνεχείρισε. καὶ ἦν γὰρ ἐπ ̓ ἐξόδῳ τοῦ ἔτους τὰ γιγνόμενα, καὶ ἔμελλεν οὐκ ἐπὶ πολύ, ἅτε μήτε τῇ βουλῇ μήτε τῷ δήμῳ δόξαντα, ἰσχύσειν, ἐπήγετο πρὸς τὸν Πομπήιον Κορνήλιον τε Λέντουλον καὶ Γάιον Κλαύδιον τοὺς τῷ ὑστέρῳ ἔτει ὑπατεύσειν μέλλοντας, καὶ ἐποίησε καὶ ἐκείνους 3 τὰ αὐτὰ προστάξαι· ἐπειδὴ γὰρ καὶ γράμματα τοῖς ἀποδεδειγ μένοις ἐς τὰς ἀρχὰς ἐκτιθέναι καὶ ἄλλα τινὰ τῶν τῇ ἡγεμονία σφῶν προσηκόντων, καὶ πρὶν ἐνίστασθαι αὐτήν, πράττειν ἔτι καὶ τότε ἐξῆν, καὶ τούτου κύριοι ἐνόμιζον εἶναι. καὶ ὅ γε Πομπήιος, καίπερ ἐς πάντα τἄλλα ἀκριβὴς ὤν, ὅμως οὐδὲ διὰ τὴν στρατιωτῶν χρείαν ἐπολυπραγμόνησεν, οὔτε ἀφ ̓ ὧν οὔθ ̓ ὅπως 4 αὐτοὺς λαμβάνοι, ἀλλὰ καὶ πάνυ ἄσμενος σφᾶς ἐδέξατο. οὐ μέντοι καὶ ἐπράχθη τι οἷον ἄν τις ἐπὶ τηλικούτῳ τολμήματι γενήσεσθαι προσεδόκησεν, ἀλλὰ τὴν ἔχθραν μόνον τὴν πρὸς τὸν Καίσαρα ἐνδειξάμενοι αὐτοὶ μὲν οὐδὲν ἄλλο ἰσχυρὸν παρεσκευάσαντο, ἐκείνῳ δὲ καὶ ἐκ τούτου πρόφασιν εὔλογον ἐς τὸ 5 τὰ στρατόπεδα τὰ συνόντα οἱ κατασχεῖν παρέσχον. ὁ γὰρ Κουρίων ἐπί τε ταύτοις πολλὴν ἐν τῷ πλήθει κατηγορίαν κατὰ τε τῶν ὑπάτων καὶ κατὰ τοῦ Πομπηίου ἐποιήσατο, καὶ ἐπειδὴ διῆρξε, πρὸς τὸν Καίσαρα εὐθὺς ἀφωρμήθη. C. 66. τότε δὲ . . ἐνεχείρισεν] dadurch dafs er den Pompeius zur Verteidigung der Republik aufforderte (c. 64 fin.) und ihm alle Truppen in Italien zur Verfügung stellte. Die beiden Legionen standen bei Capua. Durch die eigenmächtige Handlung des Consuls und die ebenso eigenmächtige Annahme seines Antrages von Seiten des Pompeius war der Krieg faktisch begonnen, nicht von Senat und Volk, sondern von Pompeius und dessen Faktion (ἐπὶ τηλικούτῳ τολμήματι). — γράμματα] edicta proponere (ἐκτιθέναι). ἐν τῷ πλήθει] Curio erklärte, dafs Recht und Verfassung mit Fülsen getreten werde, dafs der Staat aus dem Lager des Pompeius regiert werde, dafs niemand zum Kriegsdienst verpflichtet sei. ἀφωρμήθη] Am 10. Dez. endete sein Tribunat. |