τηρουμένην, τόν τε καιρὸν τοῦ πολέμου ἥρπασε καὶ τῷ ἀνειμένῳ αὐτοῦ ἐπέθετο. μεσοῦντος γοῦν τοῦ χειμώνος μέρει τοῦ στρατοῦ ἀπῆρεν, οὐ γὰρ ἦσαν ἱκαναὶ νῆες ὥστε πάντας 3 ἅμα αὐτοὺς περᾶσαι, καὶ λαθὼν τὸν Βίβουλον τὸν Μάρκον, ᾧ ἡ θάλασσα φρουρεῖσθαι προσετέτακτο, ἐπεραιώθη πρὸς τὰ ἄκρα τὰ Κεραύνια ὠνομασμένα· ἔστι δὲ ἔσχατα τῆς Ἠπείρου, πρὸς τῷ στόματι τοῦ Ἰονίου κόλπου. καὶ ἐλθὼν ἐνταῦθα πρὶν ἔκπυστος ὅτι καὶ πλεύσεται γενέσθαι, τὰς ναῦς ἐς τὸ 4 Βρεντέσιον ἐπὶ τοὺς λοιποὺς ἔστειλε· καὶ αὐτὰς ὁ Βίβουλος ἀνακομιζομένας ἐκάκωσε, καί τινας καὶ ἀνεδήσατο, ὥστε τὸν Καίσαρα ἔργῳ μαθεῖν ὅτι εὐτυχέστερον τὸν πλοῦν ἢ εὐβουλότερον ἐπεποίητο. 45 46 ἐν δ ̓ οὖν τῇ διατριβῇ ταύτῃ τό τε Ὠρικὸν καὶ τὴν ̓Απολλωνίαν ἄλλα τε τῶν ἐκείνῃ χωρίων ἐκλειφθέντα ὑπὸ τῶν τοῖ Πομπηίου φρουρῶν παρεστήσατο. ἡ δὲ ̓Απολλωνία αὕτη ἡ Κορινθία ἐν καλῷ μὲν τῆς γῆς, ἐν καλῷ δὲ καὶ τῆς θαλάσσης, ποταμῶν τε ἄριστα κεῖται. ὁ δὲ δὴ Καῖσαρ βραδύνοντος τοῦ ̓Αντωνίου, ᾧ τοὺς ὑπομείναντας ἐν τῷ Βρεντεσίῳ κομίσαι ἐπετέτακτο, καὶ οὐδὲ ἀγ γελίας τινὸς περὶ αὐτῶν διά τε τὸν χειμῶνα καὶ διὰ τὸν Βίβουλου φοιτώσης, ὑπώπτευσε σφᾶς μεσεύειν τε καὶ ἐφεδρεύειν = διαπερᾶν. ἤρπασε] = belli tempora rapere. τῷ ἀνειμένῳ] er benützte rasch (ἐπέθετο) die Sorglosigkeit des Gegners (avtov i. e. πολέμου). μεσοῦντος χειμῶνος] Nach dem unberichtigten Kalender am 4. Januar, in der That aber im Spätherbst. Vgl. Caes. III, 6.μέρει τοῦ στρατοῦ] mit 15000 Mann zu Fufs und 600 Reitern. Βίβουλον] Er stand mit 110 Schiffen zu Corcyra, cf. Caes. III, 7. τὰ Κεραύνια] Das zu Epirus gehörige Vorgebirg an der Grenze von Illyrien, cf. Hor. I, 3, 20. πρὶν ἔκπυστος γενέσθαι] Caes. III, 7 neque Bibulus satis mature occurrit, quod prius ad continentem visus est Caesar, quam de eius adventu fama omnino in eas regiones perferretur. — ἐκάκωσε] beschädigte. - ανεδήσατο] Caes. III, 8 Bibulus inanibus navibus occurrit et nanctus circiter triginta in eas indiligentiae suae ac doloris iracundia erupit omnesque incendit. eodemque igne nautas dominosque navium interfecit. ἢ εὐβουλότερον] Cäsar bewährte sich eben dadurch als Meister, dass er die Unthätigkeit des Bibulus durch Schnelligkeit des Handelns zu benützen verstand. Dies ist nicht felicitas, sondern consilium. C. 45. Ὠρικόν] Etwas südlich von dem Landungsplatz Cäsars, Apollonia dagegen weiter nördlich. παρεστήσατο] der Ausdruck deutet an, wie es auch in Wahrheit war, dafs die Einwohner Cäsar bereitwillig aufnahmen. Vgl. Caes. III, 8 u. 12. Κορινθία] Kolonie der Korinther, Thucyd. I, 26. C. 46. τοῦ ̓Αντωνίου] In Brundisium befehligte allerdings M. Antonius, aber die Aufgabe, den Rest der Truppen überzusetzen, hatte der Legat Fufius Calenus, cf. Caes. III, 14. 24. 25. μεσεύειν] neutral bleiben und den Verlauf des Krieges abwarten (εφεδρεύειν τοῖς πράγμα τοῖς πράγμασιν, οἷά που ἐν ταῖς στάσεσι φιλεῖ γίγνεσθαι. 2 καὶ διὰ τοῦτο βουληθεὶς αὐτὸς καὶ μόνος γε ἐς τὴν Ἰταλίαν πλεῦσαι, ἐπέβη μὲν ἀκατίου τινὸς ὥς τις ἄλλος, λέγων ὑπὸ τοῦ Καίσαρος πεπέμφθαι, καὶ τὸν κυβερνήτην αὐτοῦ καίπερ πνεύματος ὄντος ἐξεβιάσατο ἀναχθῆναι· ὡς μέντοι ἀπὸ τῆς 3 γῆς ἐγένοντο καὶ ὅ τε ἄνεμος ἰσχυρῶς κατέσπερχε καὶ ὁ κλύδων δεινῶς σφᾶς ἐξετάραττεν, ὥστε τὸν κυβερνήτην μηδ' ἀναγκαζόμενον ἔτι τολμῆσαι περαιτέρω πλεῦσαι, ἀλλὰ καὶ ἄκοντος αὐτοῦ ἐπανιέναι ἐπιχειρῆσαι, ἐξέφηνεν ἑαυτὸν καθάπερ ἐκ τούτου καὶ τὸν χειμῶνα παύσων, καὶ ἔφη “θάρσει· Καίσαρα γὰρ ἄγεις. τοιοῦτον μὲν δὴ φρόνημα καὶ τοιαύτην ἐλπίδα 4 ἤτοι τὴν ἄλλως ἢ καὶ ἐκ μαντείας τινὸς εἶχεν ὥστε καὶ παρὰ τὰ φαινόμενα πίστιν τῆς σωτηρίας ἐχέγγυον ποιεῖσθαι· οὐ μέντοι καὶ ἐπεραιώθη, ἀλλ' ἐπὶ πολὺ μάτην πονήσας ἀνέπλευσεν. 66 καὶ μετὰ τοῦτο τῷ Πομπηίῳ περὶ τὸν ̓́Αψον ἀντεστρατο- 47 πεδεύσατο. ἐκεῖνος γὰρ ἐπειδὴ πρῶτον τῆς ἀφίξεως αὐτοῦ ᾔσθετο, οὐκ ἀνεβάλετο, ἀλλ ̓ ἐλπίσας ῥᾳδίως αὐτόν, πρὶν καὶ τοὺς ἄλλους τοὺς μετὰ τοῦ ̓Αντωνίου ὄντας προσλαβεῖν, κατεργάσεσθαι, σπουδῇ πρὸς τὴν ̓Απολλωνίαν δυνάμει τινὶ ἤλασεν. ὁ οὖν Καίσαρ μέχρι μὲν τοῦ ποταμοῦ ἀπήντησεν οἱ, 2 νομίσας ἀξιόμαχος καὶ ὡς τοῖς τότε προσιοῦσι γενήσεσθαι· ἐπεὶ δὲ ἔμαθεν ὅτι πολὺ τῷ πλήθει ἠλαττοῦτο, ἡσύχασε. καὶ ὅπως γε μήθ' ὑπὸ δέους τοῦτο ποιεῖν μήτ' ἐξάρχειν τοῦ πολέμου νομισθείη, λόγους τέ τινας συμβατηρίους σφίσι καθίει και κατ' αὐτὸ διῆγε. γνοὺς δὲ ταῦθ ̓ ὁ Πομπήιος συμβαλεῖν μὲν αὐτῷ ὅτι τάχιστα ἠθέλησε, καὶ διὰ τοῦτο καὶ τὸν ποταμὸν ἐπιδιαβῆναι ἐπεχείρησεν· ὡς δὲ ἡ γέφυρα βάρος λαβοῦσα 3 διελύθη καί τινες τῶν προδιαβεβηκότων μονωθέντες ἀπώλοντο, σιν). Vgl. Caes. III, 25 ac non nullae eius rei (Uberfahrt) praetermissae occasiones Caesari videbantur. Ubrigens beachte σφᾶς, worunter nicht Antonius oder Calenus zu verstehen ist, sondern die Soldaten, welche leicht sich weigern konnten, ihren Führern zu folgen. - ἀκατίου τινὸς] Suet. 58 : ipse clam noctu parvolum navigium solus obvoluto capite conscendit. Cäsar selbst erwähnt dieses Wagnis nicht, dagegen stimmen Dio Plutarch Appian Sueton und Lucan überein. Histor. Quellenbuch II, 3. ἐπέσχεν ἀθυμήσας ὅτι πρῶτον τῶν τοῦ πολέμου ἔργων ἁπτόμενος ἐπταίκει. κἀν τούτῳ καὶ τοῦ ̓Αντωνίου ἐπελθόντος 48 φοβηθεὶς ἀπεχώρησε πρὸς τὸ Δυρράχιον. ἕως μὲν γὰρ ὁ Βίβουλος ἔξη, οὐδ ̓ ἀπᾶραι ἐκεῖνος ἐκ τοῦ Βρεντεσίου ἐτόλ μησε· τοσαύτη που φυλακὴ αὐτοῦ ἐγίγνετο· ἐπεὶ δὲ αὐτός τε ἐκκαμὼν ὑπὸ τῆς ταλαιπωρίας ἐτελεύτησε καὶ τὴν ναυαρχίαν ὁ Λίβων διεδέξατο, κατεφρόνησεν αὐτοῦ καὶ ἀνηγάγετο ὡς 2 καὶ βιασόμενος τὸν ἔκπλουν. καταχθείς τε ἐς τὴν γῆν ἠμυνατό τε αὐτὸν ἰσχυρῶς προσβαλόντα οἱ, καὶ μετὰ τοῦτο ἐπεκβῆναί ποι βουληθέντα οὐδαμῇ τῆς ταύτῃ ἠπείρου προσορμισθῆναι 3 εἴασεν. ἀπορήσας οὖν ὁ Λίβων καὶ ὅρμου καὶ ὕδατος, τὸ γὰρ νησίδιον τὸ πρὸ τοῦ λιμένος ὄν, ἐς ὅπερ μόνον προσέχειν ἐδύνατο, καὶ ἄνυδρον καὶ ἀλίμενόν ἐστιν, ἀπέπλευσε πόρρω 4 ποι, ὅπου ἀμφοτέρων ευπορήσειν ἔμελλε. καὶ οὕτως ὁ ̓Αντώνιος ἐξαναχθεὶς ὕστερον πρὸς μὲν ἐκείνου, καίπερ μετεώροις σφίσιν ἐπιχειρῆσαι ἐθελήσαντος, οὐδὲν ἔπαθε χειμὼν γὰρ σφοδρὸς ἐπιγενόμενος ἐκώλυσε τὴν ἐπίθεσιν· πρὸς δὲ δὴ αὐτοῦ τούτου ἀμφότεροι ἐκακοπάθησαν. 49 διασωθέντων δ ̓ οὖν τῶν στρατιωτῶν ὅ τε Πομπήιος ἐς τὸ Δυρράχιον, ὥσπερ εἶπον, ἀνεχώρησε, καὶ ὁ Καῖσαρ ἐπηκολούθη σεν αὐτῷ θαρσήσας, ὅτι τῷ πλήθει τῶν τότε συνόντων οἱ περιῆν ἐκ τῶν προσγεγενημένων. 50 πρὸς οὖν τὸ Δυρράχιον ὁ Πομπήιος καταφυγών στρατόπεδόν τε ἔξω τῆς πόλεως ἐποιήσατο, καὶ τάφρους βαθείας σταυρώματά τε ἰσχυρὰ περιεβάλετο. καὶ αὐτῷ ὁ Καῖσαρ ἐπιστρατοπεδεύσας βατηρίους] mandata ad Cn. Pompeium mittere de pace, cf. Caes. III, 10. 11. 16-19. ἐπελθόντος] Caes. III, 26 sq. ἀπεχώρησε] Caes. III, 30 Antonius missis ad Caesarem nuntiis unum diem sese castris tenuit, altero die ad eum pervenit Caesar. Cuius adventu cognito Pompeius, ne duobus circumcluderetur exercitibus, ex eo loco discedit, omnibusque copiis ad Asparagium Dyrrhachinorum pervenit atque ibi idoneo loco_castra ponit (= er bezog ein festes Lager). C. 48. ὁ Βίβουλος] Bib. multos dies terra prohibitus (von Cäsar) et graviore morbo ex frigore ac labore inplicitus cum neque curari posset neque susceptum officium (Antonius und Calenus vom Übergang zurückzuhalten) deserere vellet, vim morbi sustinere non potuit. Eo mortuo ad neminem unum summa inperii (zur See) rediit. sed separatim suam quisque classem ad arbitrium suum administrabat. Caes. III, 18. · ὁ Λίβων διεδέξατο] Caes. III, 23 L. Scribonius Libo profectus ab Orico cum classe, cui praeerat, navium L, Brundisium venit insulamque, quae contra Brundisinum portum est, occupavit, quod praestare arbitrabatur (setzt Casar ironisch hinzu) unum locum, qua necessarius nostris erat egressus, quam omnium litora ac portus custodia clausos tueri. C. 50. ἐπιστρατοπεδεύσας] = iuxta προσέμιξε μὲν ὡς καὶ δι ̓ ὀλίγου το χαράκωμα τῷ πλήθει τῶν στρατιωτῶν αἱρήσων, ἐπεὶ δὲ ἀπεκρούσθη, ἐπεχείρησεν αὐτὸ ἀποτειχίσαι. καὶ ἐκεῖνός τε ἅμα τοῦτ ̓ εἰργάζετο καὶ ὁ Πομπήιος 2 τὰ μὲν διεσταύρου, τὰ δὲ ἀπετείχιζε καὶ διετάφρευε, πύργους τε ἐπὶ τῶν μετεώρων και φυλακὰς ἐπικαθίστη, ὡς τήν τε περίοδον τοῦ περιτειχίσματος ἀπέραντον καὶ τὴν ἔφοδον καὶ κρατοῦσι τοῖς ἐναντίοις ἄπορον ποιῆσαι. πολλαὶ μὲν οὖν καὶ ἐν τούτῳ μάχαι αὐτῶν, βραχεῖαι δ ̓ οὖν ἐγίγνοντο καὶ ἐν 3 ταύταις τοτὲ μὲν οὗτοι, τοτὲ δὲ ἐκεῖνοι καὶ ἐνίκων καὶ ἐνικῶντο, ὥστε καὶ θνήσκειν τινὰς ἀμφοτέρων ὁμοίως. αὐτοῦ δὲ δὴ τοῦ Δυρραχίου ὁ Καίσαρ μεταξὺ τῶν τε ἑλῶν καὶ τῆς θαλάσσης νυκτός, ὡς καὶ προδοθησομένου ὑπὸ τῶν ἀμυνομένων, πειράσας ἔσω μὲν τῶν στενῶν παρῆλθε, προσπεσόντων 4 δέ οἱ ἐνταῦθα πολλῶν μὲν κατὰ πρόσωπον, πολλῶν δὲ καὶ κατόπιν, οἳ πλοίοις παρακομισθέντες ἐξαίφνης αὐτῷ ἐπέθεντο, καὶ συχνοὺς ἀπέβαλε καὶ ὀλίγου καὶ αὐτὸς ἐφθάρη. γενομένου δὲ τούτου ὁ Πομπήιος ἐπιθαρσήσας επεβούλευσε νυκτὸς τῷ περιτειχίσματι, καὶ ἐκείνου τέ τι ἀπροσδόκητος προσπεσών εἷλε, καὶ φόνον τῶν αὐλιζομένων πρὸς αὐτῷ πολὺν εἰργάσατο. ὁ οὖν Καίσαρ, ὡς ταῦτά τε συνεβεβήκει καὶ ὁ σῖτος αὐτὸν 51 ἐπελελοίπει, ἥ τε γὰρ θάλασσα καὶ ἡ γῆ πᾶσα ἡ πλησία ἀλλοτρία αὐτῷ ἦν, καί τινες διὰ ταῦτα καὶ ἀπηυτομολήκεσαν, δείσας μὴ ἤτοι προσεδρεύων καταπολεμηθῇ ἢ καὶ ὑπὸ τῶν ἄλλων ἐγ καταλειφθῇ, πάντα μὲν τὰ ᾠκοδομημένα κατέστρεψε, πάντα δὲ τὰ παραβεβλημένα προσδιέφθειρε, καὶ μετὰ τοῦτο ἐξαίφνης ἄρας ἐς Θεσσαλίαν ὥρμησεν. ἐν γὰρ τῷ αὐτῷ τούτῳ χρόνῳ ᾧ 2 τὸ Δυρράχιον ἐπολιορκεῖτο, Λούκιός τε Κάσσιος Λογγίνος καὶ Γναῖος Δομίτιος Καλουῖνος ἔς τε τὴν Μακεδονίαν καὶ ἐς τὴν Θεσσαλίαν ὑπ ̓ αὐτοῦ πεμφθέντες, Λογγίνος μὲν ἐνταῦθα ὑπό 3 τε τοῦ Σκιπίωνος καὶ ὑπὸ Σαδάλου Θρακὸς ἰσχυρῶς ἐσφάλη, Καλουῖνος δὲ τῆς μὲν Μακεδονίας ὑπὸ τοῦ Φαύστου ἀπεώσθη, Λοκρῶν δὲ δὴ καὶ Αἰτωλῶν προσχωρησάντων οἱ ἔς τε τὴν Θεσσαλίαν μετ ̓ αὐτῶν ἐσέβαλε, καὶ τὸν Σκιπίωνα μάχαις, τῇ μὲν λοχισθείς, τῇ δ ̓ ἀντενεδρεύσας, ἐνέδρευσε, καὶ ἀπ ̓ αὐτοῦ καὶ 4 πόλεις τινὰς προσεποιήσατο. ἐνταῦθα οὖν ὁ Καῖσαρ, ὡς καὶ ῥᾷον σὺν ἐκείνοις τῆς τε τροφῆς εὐπορήσων καὶ τὸν πόλεμον διοίσων, ἠπείχθη. καὶ ἐπειδὴ οὐδεὶς αὐτὸν ἅτε κακῶς πεπραγότα ἐδέχετο, τῶν μὲν ἄλλων καὶ ἄκων ἀπείχετο, Γόμφοις δὲ δὴ πολίχνῃ τινὶ Θεσσαλικῇ προσπεσὼν καὶ κρατήσας πολλούς 5 τε ἔκτεινε καὶ πάντας διήρπασεν, ὅπως καὶ τοὺς ἄλλους ἐκ τούτου καταφοβήσῃ. αὐτίκα γοῦν Μητρόπολις, ἕτερόν τι πόλισμα, οὐδὲ ἐς χεῖρας αὐτῷ ἦλθεν, ἀλλ ̓ ἀμαχὶ ὡμολόγησε· καὶ σφᾶς κακὸν οὐδὲν δράσας ῥᾷον καὶ ἄλλους τινὰς ἀφ ̓ ἑκατέρου προσεποιήσατο. 52 καὶ ὁ μὲν ἰσχυρὸς αὖθις ἐγίγνετο, Πομπήιος δὲ οὐκ ἐπεδίωξε μὲν αὐτόν, νυκτός τε γὰρ ἐξαπιναίως ἀπανέστη, καὶ τὸν ποταμὸν τὸν Γενουσὸν σπουδῇ διέβη, οὕτω μέντοι τὴν γνώμην εἶχεν ὡς καὶ διαπεπολεμηκώς. κἀκ τούτου τὸ μὲν τοῦ αὐτοκρά τορος ὄνομα ἔλαβεν, οὐ μέντοι καὶ ἐμεγαληγόρει τι ἢ καὶ δάφνην τινὰ ταῖς ῥάβδοις περιῆψε, δυσχεραίνων ἐπὶ πολίταις 2 τοιοῦτό τι ποιῆσαι. ἐκ δὲ δὴ τῆς αὐτῆς ταύτης διανοίας οὐδὲ ἐς τὴν Ἰταλίαν οὔτ ̓ αὐτὸς ἔπλευσεν οὔτ ̓ ἄλλους τινὰς ἔπεμψε, III, 80 Gomphos pervenit, quod est και |