νόμον ἐξέθηκαν μηδένα αὖθις δικτάτωρα γενέσθαι, ἀράς τε ποιησάμενοι καὶ θάνατον προειπόντες ἄν τέ τις ἐσηγήσηται τοῦτο ἄν θ ̓ ὑποστῇ, καὶ προσέτι καὶ χρήματα αὐτοῖς ἄντικρυς 3 ἐπικηρύξαντες. ταῦτα μὲν ἐς τὸ ἔπειτα προείδοντο, ὥσπερ ἐν τοῖς ὀνόμασι τῆς τῶν ἔργων δεινότητος οὔσης, ἀλλ ̓ οὐκ ἐκ τῶν ὅπλων καὶ ἐκ τῶν ἑκάστου τρόπων και γιγνομένων αὐτῶν καὶ τὰς τῆς ἐξουσίας, ἐν ᾗ ποτ ̓ ἂν τύχῃ δρώμενα, προσρήσεις 4 διαβαλλόντων· ἐν δὲ τῷ τότε παρόντι τούς τε κληρούχους τοὺς ὑπὸ τοῦ Καίσαρος προκεχειρισμένους ἐς τὰς ἀποικίας εὐθύς, μὴ καὶ νεοχμώσωσί τι, ἔστειλαν, καὶ τῶν σφαγέων τοὺς μὲν ἄρξαι τινῶν εἰληχόντας ἐς τὰ ἔθνη, τοὺς δὲ λοιποὺς ἄλλον ἄλλοσε ἐπὶ προφάσει τινὶ ἐξέπεμψαν· καὶ αὐτοὺς ὡς καὶ εὐ εργέτας σφῶν πολλοὶ ἐτίμησαν. 53 τότε μὲν δὴ ταῦτα πρός τε τῶν ἄλλων καὶ πρὸς τῶν ὑπά των ἐγένετο· καὶ γὰρ τὸν Δολοβέλλαν ὁ ̓Αντώνιος, καίτοι μὴ βουληθεὶς τὰ πρῶτα ἐς τὴν ἀρχὴν ὡς οὐδέπω καθήκουσαν οἱ 2 προσλαβεῖν, ὅμως προσέθετο, δείσας μὴ στασιάσῃ. ὡς μέντοι ὅ τε θόρυβος κατέστη καὶ αὐτὸς ὁ ̓Αντώνιος τό τε ἐξετάσαι τὰ διοικηθέντα ὑπὸ τοῦ Καίσαρος καὶ τὸ πάντα τὰ δόξαντα αὐτῷ ποιῆσαι ἐπετράπη, οὐκέτ ̓ ἐσωφρόνησεν, ἀλλ ̓ ἐπειδὴ τάχιστα Bandenführer festnehmen und ohne Untersuchung hinrichten. - μηδένα αὖθις δικτάτωρα γενέσθαι] Vgl. im Zusammenhang Cic. Phil. II c. 36: Quamquam bonum te timor faciebat, non diuturnus magister officii, inprobum fecit ea, quae dum timor abest a te non discedit audacia. Etsi tum cum optimum te putabant me quidem dissentiente funeri tyranni, si illud funus fuit, sceleratissime praefuisti. Tua illa pulchra laudatio, tua miseratio, tua cohortatio, tu inquam illas faces incendisti et eas, quibus semustilatus ille est, et eas, quibus incensa L. Bellieni domus deflagravit. Tu illos inpetus perditorum hominum et ex maxima parte servorum, quos nos vi manuque reppulimus, in nostras domos inmisisti. Idem tamen quasi fuligine abstersa reliquis diebus in Capitolio praeclara senatus consulta fecisti, ne qua post Idus Martias inmunitatis tabula neve cuius beneficii figeretur. Meministi ipse de exsulibus, scis de inmunitate quid dixeris. Optimum vero, quod dictaturae nomen in perpetuum de republica sustulisti, quo quidem facto tantum te cepisse odium regni videbatur ut eius omne nomen propter proximi dictatoris metum tolleres. Constituta resp. videbatur aliis, mihi vero nullo modo, qui omnia te gubernante naufragia metuebam. ὑποστῇ] sich ernennen lasse. τοὺς κληρούχους] Verwendet wurden die Leontinische Feldmark in Sicilien und Grundstücke in Campanien. Zur Vollstreckung des Gesetzes wurde eine Kommission von sieben Männern ernannt, darunter der Consul Antonius. Die lex agraria selbst hatte sein Bruder L. Antonius eingebracht. - ἐς τὰ ἔθνη] Decimus Brutus erhielt als Provinz Gallia citerior, Cassius Syrien, Trebonius Kleinasien, Tillius Cimber Bithynien, M. Brutus Macedonien. C. 53. δείσας μὴ στασιάσῃ] Mehr ἐγκρατὴς τῶν γραμμάτων αὐτοῦ ἐγένετο, πολλὰ μὲν ἀπήλειψε, πολλὰ δὲ ἀντενέγραψεν, ἄλλα τε καὶ νόμους. καὶ προσέτι καὶ 3 χρήματα καὶ ἀρχὰς τὰς μὲν ἀφείλετό τινων τὰς δὲ ἔδωκεν ἄλ λοις, ὡς καὶ ἐκ τῶν ἐκείνου διαγραμμάτων αὐτὰ ποιῶν. κἀκ τούτου συχνὰ μὲν αὐτόθεν ἥρπασε, συχνὰ δὲ καὶ παρ ̓ ἰδιωτῶν τῶν τε δήμων καὶ τῶν βασιλέων ἠργυρολόγησε, τοῖς μὲν χώραν τοῖς δὲ ἐλευθερίαν, ἄλλοις πολιτείαν, ἄλλοις ἀτέλειαν πωλῶν, 4 καίτοι τῆς βουλῆς τὸ μὲν πρῶτον ψηφισαμένης μηδεμίαν στήλην ὡς καὶ τοῦ Καίσαρος συγγεγραφότος τι ἀνατεθῆναι, ἐς γὰρ στήλας χαλκᾶς πάντα τὰ τοιαῦτα ἐσεγράφετο, ἔπειτα δέ, ὡς ἐκεῖνος ἐνέκειτο λέγων πολλὰ καὶ ἀναγκαῖα ὑπ ̓ αὐτοῦ προβεβουλεῦσθαι, κελευσάσης πάντας τοὺς πρώτους κοινῇ αὐτὰ διακρῖναι. ἀλλ ̓ οὔτε τι τούτων ἐφρόντισε, καὶ τὸ σύμπαν τοῦ 5 Οκταουίου ἅτε καὶ μειρακίου καὶ πραγμάτων ἀπείρου, τήν τε κληρονομίαν ὡς χαλεπὴν καὶ δυσμεταχείριστον οὖσαν ἀπωθουμένου, κατεφρόνησεν, αὐτὸς δὲ ὡς κληρονόμος οὐ μόνον τῆς οὐσίας ἀλλὰ καὶ τῆς δυναστείας τῆς τοῦ Καίσαρος ὢν πάντα διεχείριζε· τά τε γὰρ ἄλλα καὶ φυγάδας τινὰς κατήγαγεν. ἐπειδή 6 τε ὁ Λέπιδος ἰσχύν τε μεγάλην εἶχε καὶ φόβον αὐτῷ πολὺν ἐπήρτα, τήν τε θυγατέρα τῷ υἱεῖ αὐτοῦ συνώκισε καὶ ἀρχιερέα αὐτὸν ἀποδειχθῆναι παρεσκεύασεν, ἵνα μηδὲν ὧν ἔπραττε που λυπραγμονοίη. ὅπως γὰρ δὴ ῥᾳδίως αὐτὸ ποιήσῃ, ἔς τε τοὺς τ ἱερέας αὖθις ἀπὸ τοῦ δήμου τὴν αἵρεσιν τοῦ ἀρχιερέως ἐπανήγαγε, καν τούτοις αὐτὸν οὐδὲν ἢ ὀλίγα τῶν νενομισμένων πράξας ἐτέλεσε, δυνηθεὶς ἂν αὐτὸς ἱερώσασθαι. 6. Triumvirat des M. Antonius, C. Cäsar und M. Lepidus 43 v. Chr. (Dio 46, 50-56.) Ταῦτ ̓ οὖν πράξας ὁ Καῖσαρ ἐπί τε τὸν Λέπιδον καὶ ἐπὶ 50 τὸν ̓Αντώνιον δῆθεν ἐστράτευσεν. ὁ γὰρ ̓Αντώνιος, ὡς τότε noch in der Hoffnung, in ihm einen Kollegen zu finden, der sich durch Geld bestimmen liefs, wozu Antonius wollte. ἐγκρατὴς τῶν γεγραμμένων] Cic. Phil. I § 16. II $ 97. — ἀντενέγραψεν] Mit Hilfe von Cäsars Schreiber Faberius, cf. Cic. ad Att. XIV, 18, 1, ἠργυρολόγησε] Vgl. Cic. Phil. II § 93 sqq. διακρῖναι] Beleuchtet Cic. Phil. I § 2. ἅτε] In der Meinung, Erwartung, dafs Octavius etc. φυ γάδες] Cic. Phil. I § 24. II $ 98. C. 50. Nach der Niederlage des Antonius bei Mutina blieb Cäsar Octavianus eine Zeit lang ruhig in dieser Stadt stehen und begnügte sich, die Truppen für seine Person zu gewinnen und gegen den Senat aufzureizen bald aber zog er mit ἐκ τῆς μάχης ἔφυγε καὶ αὐτὸν οὔθ ̓ ὁ Καῖσαρ, διὰ τὸ τῷ Δεκίμῳ τὸν πόλεμον ἐγχειρισθῆναι, οὔτε ἐκεῖνος, διὰ τὸ μὴ 2 βούλεσθαι τὸν ἀντίπαλον τῷ Καίσαρι ὑπεξαιρεθῆναι, ἐπεδίωξε, συνέλεξατο ὅσους ἠδυνήθη τῶν ἐκ τῆς μάχης περισωθέντων, καὶ πρὸς τὸν Λέπιδον ἀφίκετο παρασκευασάμενον μὲν ὡς καὶ αὐτὸν ἐς τὴν Ἰταλίαν κατὰ τὸ δόγμα στρατεύσοντα, προστα3 χθέντα δὲ αὖθις κατὰ χώραν μεῖναι. οἱ γὰρ βουλευταί ἐπειδὴ ἐπύθοντο τὸν Σιλανὸν τὰ τοῦ ̓Αντωνίου πράξαντα, ἐφοβήθησαν τόν τε Λέπιδον καὶ τὸν Πλάγκον τὸν Λούκιον, μὴ καὶ ἐκεῖνοι αὐτῷ συνάρωνται, καὶ πέμψαντες πρὸς αὐτοὺς οὐδὲν ἔτι δεῖσθαι σφῶν ἔφασαν. ἵνα τε μηδὲν ὑποτοπήσωσι κἀκ τούτου 4 τι κακουργήσωσιν, ἐκέλευσαν αὐτοῖς τοὺς ἐκ Οὐιέννης τῆς = τῶ seinen Legionen nach Rom und liefs κατὰ über, der eine noch vor der Schlacht bei Forum Gallorum, Culleo bei der Besetzung der Alpenpässe während der Flucht des Antonius. Vgl. Lepidus ad Cic. X, 34: Cum audissem Antonium cum suis copiis praemisso L. Antonio cum parte equitatus in provinciam meam venire, cum exercitu meo castra movi ac contra eos venire institui. Itaque continuis itineribus ad Forum Voconii (Vidauban) veni et ultra castra ad flumen Argentum (Argens) contra Antonianos feci. P. Ventidius suas legiones tres coniunxit cum eo et ultra me castra posuit; habebat antea legionem quintam et ex reliquis legionibus magnam multitudinem, sed inermorum. Equitatum habet magnum; nam omnis ex proelio integer discessit, ita ut sint amplius equitum milia quinque. Ad me conplures milites et equites ab eo transierunt et in dies singulos eius copiae minuuntur (diese Nachricht ist falsch). Silanus et Culleo ab eo discesserunt. Nos etsi graviter ab eis laesi eramus, quod contra nostram voluntatem ad Antonium ierant, tamen nostrae humanitatis et necessitudinis causa eorum salutis rationem habuimus; nec tamen eorum opera utimur neque in castris habemus neque ulli negotio praefecimus. Quod ad bellum hoc attinet, nec senatui nec reip. deerimus. Πλάγκον τὸν Λούκιον] L. Munatius Plancus, früher Cäsars Legat, war Ναρβωνησίας ὑπὸ τῶν ̓Αλλοβρίγων ποτὲ ἐκπεσόντας καὶ ἐς τὸ μεταξὺ τοῦ τε Ροδανοῦ καὶ τοῦ ̓Αράριδος, ᾗ συμμίγνυνται ἀλλήλοις, ἱδρυθέντας συνοικίσαι. καὶ οὕτως ἐκεῖνοι ὑπομεί- 5 ναντες τὸ Λουγούδουνον μὲν ὀνομασθὲν νῦν δὲ Λούγδουνον καλούμενον ἔκτισαν, οὐχ ὅτι οὐ καὶ ἐς τὴν Ἰταλίαν σὺν τοῖς ὅπλοις ἠδυνήθησαν ἂν ἐλθεῖν, εἴπερ ἠθελήκεσαν, ἀσθενέστατα γὰρ ἤδη τὰ ψηφίσματα πρὸς τοὺς τὰς δυνάμεις ἔχοντας ἤγετο, ἀλλ ̓ ὅτι τὴν ἔκβασιν τοῦ ̓Αντωνιείου πολέμου περισκοποῦντες 6 τῇ τε βουλῇ πεπειθαρχηκέναι δόξαι καὶ τὰ σφέτερα ἅμα κρα τύνασθαι ἐβούλοντο. ἀμέλει τὸν τε Σιλανὸν ὁ Λέπιδος ἐπὶ 51 τῇ τοῦ ̓Αντωνίου συμμαχία διεμέμψατο, καὶ αὐτῷ ἐκείνῳ ἐλθόντι οὐκ εὐθὺς ἐς λόγους ἀφίκετο, ἀλλὰ καὶ τῇ γερουσία προσκατηγορῶν αὐτοῦ ἐπέστειλεν, ὥστε καὶ ἐπαίνους ἐκ τούτου καὶ τὴν ἡγεμονίαν τοῦ πρὸς αὐτὸν πολέμου λαβεῖν. τὸν μὲν 2 δὴ ἄλλον χρόνον διὰ ταῦτα οὔτε προσίετο τὸν ̓Αντώνιον οὔτε ἀπεωθεῖτο, ἀλλὰ περιεφρα μὲν ἐγγὺς ὄντα καὶ τοῖς συστρατευομένοις οἱ προσομιλοῦντα, οὐ μέντοι καὶ ἐς λόγους αὐτῷ ᾔει· ἐπειδὴ δὲ τὴν ὁμολογίαν αὐτοῦ τὴν πρὸς τὸν Καίσαρα ἐπύ θετο, τότε καὶ αὐτὸς ἀμφοτέροις σφίσι συνηνέχθη. μαθὼν δὲ τὸ γιγνόμενον Μάρκος Ιουουέντιος ὑποστράτηγος αὐτοῦ τὰ μὲν 3 πρῶτα ἀποτρέπειν αὐτὸν ἐπειρᾶτο, ὡς δ ̓ οὐκ ἔπεισεν, αὐτὸς ἑαυτὸν τῶν στρατιωτῶν ὁρώντων κατεχρήσατο. καὶ ἐκείνῳ μὲν 4 ἐπαίνους τε ἐπὶ τούτῳ ἡ βουλὴ καὶ ἀνδριάντα τήν τε ταφὴν τὴν δημοσίαν ἐψηφίσατο, τὸν δὲ δὴ Λέπιδον τήν τε εἰκόνα τὴν ἐν τῷ βήματι ἱδρυμένην ἀφείλοντο καὶ πολέμιον ἐποιήσαντο· jetzt Statthalter des transalpinischen Galliens und für das J. 42 mit D. Brutus zum Consul bestimmt. Er suchte bis zur Entscheidung des Kampfes zwischen Antonius und dem Senate parteilos zu bleiben und war im entscheidenden Augenblicke unthätig. Endlich trat er auf Antonius' Seite, später verliefs er auch diesen und schlofs sich an dessen Gegner Octavianus an. Der nicht unbedeutende Briefwechsel zwischen Plancus und Cicero findet sich im X Buch der Briefe ad Familiares. Λούγδουνον ἔκτισαν] Vgl. den schönen Brief des Seneca lib. XIV, 3, wo es § 14 heifst: huic coloniae ab origine sua centesimus annus est, aetas ne homini quidem extrema; a Planco ་ καί τινα καὶ ἡμέραν τοῖς συνοῦσιν αὐτῷ προέθεντο, πόλεμον σφίσιν ἀπειλήσαντες ἂν μὴ ἐντὸς ἐκείνης ἐγκαταλείπωσιν αὐτόν. 5 πρὸς δ ̓ ἔτι τήν τε ἐσθῆτα αὖθις μετέβαλον, ἐπὶ γὰρ τῇ τοῦ Καίσαρος ὑπατείᾳ τὴν ἀστικὴν ἀνειλήφεσαν, καὶ τὸν Βροῦτον τὸν Μάρκον τόν τε Κάσσιον καὶ τὸν Σέξτον ἐπ ̓ αὐτοὺς μετ επέμψαντο· ἐπειδή τε ἐκεῖνοι χρονιεῖν ἐδόκουν, τῷ Καίσαρι, ἀγνοίᾳ τῆς συνωμοσίας αὐτῶν, τὸν πόλεμον ἐπέτρεψαν. καὶ ὃς 52 τῷ μὲν λόγῳ ὑπεδέξατο αὐτόν, ἔργον δ ̓ οὐδὲν ἐχόμενον αὐτοῦ ἔπραξεν, οὐχ ὅτι καὶ ἐκεκοινολόγητο τῷ τε Αντωνίῳ καὶ δι' 2 ἐκείνου καὶ τῷ Λεπίδῳ, βραχὺ γάρ τι τούτου ἐφρόντιζεν, ἀλλ ̓ ὅτι ισχυρούς τε αὐτοὺς ἑώρα ὄντας καὶ συμφρονοῦντας ὑπὸ τῆς συγγενείας ᾔσθάνετο, καὶ οὔτε βιάσασθαι σφᾶς ἐδύνατο, καὶ ἐπήλπισε τόν τε Κάσσιον καὶ τὸν Βροῦτον μέγα ἤδη δυναμένους δι' αὐτῶν κατεργάσεσθαι, καὶ μετὰ τοῦτο καὶ ἐκεί3 νους δι ̓ ἀλλήλων χειρώσεσθαι. διὰ μὲν δὴ ταῦτα καὶ ἄκων τὰς συνθήκας πρὸς αὐτοὺς ἐφύλαξε, καὶ σφίσι καὶ καταλλαγὰς πρός τε τὴν βουλὴν καὶ πρὸς τὸν δῆμον ἐπρυτάνευσεν, οὐκ das letzte Schreiben das Lepidus an den Senat (ad Fam. X, 35), datiert III Kal. Jun. a Ponte Argenteo. Er schreibt: Deos hominesque testor, p. c., qua mente et quo animo semper in remp. fuerim et quam nihil antiquius communi salute_ac_libertate iudicarim, quod vobis brevi probassem, nisi mihi fortuna proprium consilium extorsisset. Nam exercitus cunctus consuetudinem suam in civibus conservandis communique pace seditione facta retinuit meque tantae multitudinis civium Romanorum salutis atque incolumitatis causam suscipere ut vere dicam coëgit. In qua re ego vos, p. c., oro atque obsecro ut privatis offensionibus omissis summae reip. consulatis neve misericordiam nostram exercitusque nostri in civili dissensione sceleris loco ponatis. Quodsi salutis omnium ac dignitatis rationem habueritis, melius et vobis et reip. consuletis. Indessen schreibt Cicero schon am 1. Juli 43 an Cassius (fam. XII, 10): Lepidus tuus adfinis (Schwager des Cassius), meus familiaris, pridie Kal. Quinctiles sententiis omnibus hostis a senatu iudi a catus est ceterique, qui una |