αυτός έσηγησάμενος, ίνα μή και υποπτευθείη τι των γεγονότων, αλλ' ο μεν εξεστράτευσεν ως και πολεμήσων αύτοΐς, ο δε δή Κύιντος τήν τε άδειαν και την κάθοδον σφίσιν, ως και αφ' εαυτού γνώμης, δοθήναι συνεβούλευσεν. ου μέντοι και έλαβεν 4 αυτήν πρίν τώ τε Καίσαρι την γερουσίαν ως και αγνοούντι το γιγνόμενον κοινώσασθαι, και εκείνον άκοντα δήθεν υπό των στρατιωτών αναγκασθήναι συγκαταθέσθαι.

εν ώ δε ταύτ' επράττετο, ο Δέκιμος το μεν πρώτον ως και 53 πολεμήσων αυτούς ώρμησε, και τον γε Πλάγκον τον Λούκιον, επειδή και συνύπατός οι ες το επιόν έτος προαπεδέδεικτο, προσηταιρίσατο· μαθών δε δή τήν τε εαυτού καταψήφισιν και 2 την εκείνων συναλλαγών ηθέλησε μεν επί τον Καίσαρα επιστρατεύσαι, εγκαταλειφθείς δε υπό του Πλάγκου τά τε του Λεπίδου και τα του Αντωνίου φρονήσαντος, τήν τε Γαλατίαν εκλιπείν και ες την Μακεδονίαν προς τον Βρούτον πεζή δι' 'Ιλλυριών επειχθήναι έγνω, καί τινας στρατιώτας , εν ω δή τα εν χερσί καθίστατο, προέπεμψεν. ώς δε εκείνοι τε τα του Καίσαρος 3 ανθείλοντο, και τους λοιπούς και τε Λέπιδος και ο Αντώνιος επιδιώξαντες δι' ετέρων προσέθεντο, συνελήφθη τε μονωθείς υπ' εχθρού τινος, και μέλλων σφαγήσεσθαι εδεινοπάθει και ωδύρετο, μέχρις ου "Έλουιός τις Βλασίων, ευνοϊκώς οι εκ συστρατείας έχων, εαυτόν εκών δρώντος αυτού προαπέκτεινε.

και ο μεν ούτως επαπέθανεν, ο δε δή 'Αντώνιος ό τε Λέπι- 54 δος εν μέν τη Γαλατία υποστρατήγους κατέλιπον, αυτοί δε ες την Ιταλίαν προς τον Καίσαρα ώρμησαν, τό τε πλείστον και το κράτιστον του στρατού επαγόμενοι. ούτε γαρ ακριβώς πω 2

C. 50.

Dio 44, 53. - τον αδείαν] Vgl. zu

C. 53. Die Lage war folgende: D. Brutus vereinigte sich zwar unterdessen mit Plancus, aber beide glaubten sich zu schwach gegen Antonius und Lepidus und wollten ihre 14 Legionen, da sie meist aus Tironen bestanden, keiner Gefahr aussetzen. Sie erwarteten Hülfe von Rom, zunächst durch Octavianus, aber bald zeigte es sich, dass auch er mit Antonius und Lepidus bereits im geheimen Einverständnis war. Bald nachher rückte Asinius Pollio zwar

aus Spanien heran, schloss sich aber an Antonius an,

als er seine Übermacht sah, und vermittelte auch den Übertritt des Plancus. Vgl. Asinius Pollio an Cic. (ad Fam. X, 31) und Plancus an Cic. (ibid. X, 24). καταψήφισιν] Verurteilung durch die lex Pedia gegen die Mörder Cäsars. συνελήφθη] Vell. II, 64: D. Brutus desertus primo a Planco, postea etiam insidiis eiusdem petitus, paulatim relinquente cum exercitu fugiens, in hospitis cuiusdam nobilis viri, nomine Camilli, domo ab eis, quos miserat Antonius, iugulatus est.

C. 54. υποστρατήγους] Den Varias Cotyla mit 6 Legionen. - το πλεί

6 .

επίστευον αυτώ, ούτε ευεργεσίαν τινα οφείλειν ήθελον, ως και δι' εαυτούς τήν τε σφετέραν ισχύν, αλλ' ού δι' εκείνον και της αδείας και της καθόδου τετυχηκότες και προσέτι και ήλπιζον, πάνθ' όσα έβούλοντο, και τον Καίσαρα και τους άλλους τους

εν τώ άστει τη των στρατοπέδων σφών περιουσία εξεργάζεσθαι. 3 τοιαύτη μεν ούν γνώμη ως και διά φιλίας της χώρας ήεσαν:

εκακουργείτο δε υπό του πλήθους της τε θρασύτητος αυτών ουδενός πολέμου βραχύτερα. και αυτούς και ο Καίσαρ μετά πολλών στρατιωτών απήντησε περί Boνωνίαν, μάλα εύ παρ4 εσκευασμένος αμύνασθαι σφάς, άν τι βίαιον πάσχη. ου μέντοι και έδεήθη τότε των όπλων επ' αυτούς ουδέν εμίσουν μεν γαρ δεινώς αλλήλους, τώ δε δή τάς τε δυνάμεις αντιπάλους

πως έχειν, και τους άλλους εχθρούς προτιμωρήσασθαι δι' αλ55 λήλων βούλεσθαι, προσποίητον ομολογίαν εποιήσαντο. συνήλ

θον δε ες τους λόγους ου μόνοι, αλλά στρατιώτας Τσαρίθμους έχοντες, εν νησιδίω τινί του ποταμού του παρά την Βονωνίαν

παραρρέοντος, ώστε μηδένα άλλον μηδετέροις προσγενέσθαι" 2 και ούτω πολύ από των παρόντων σφίσιν αποστάντες αλλή

λους τε διηρεύνησαν, μή και ξιφίδιόν τις υπό μάλης έχοι, και διαλεξάμενοί τινα ήσυχη το μεν σύμπαν επί τε τη δυναστεία και κατά των εχθρών συνώμοσαν, ίνα δε δή μή και της ολι

γαρχίας άντικρυς έφίεσθαι δόξωσι, και τις αυτοίς φθόνος κάκ 3 τούτου και εναντίωσις παρά των άλλων γένηται, τάδε διωμο

λογήσαντο, κοινή μεν τους τρείς πρός τε διοίκησιν και προς καταστάσιν των πραγμάτων επιμελητάς τε τινας και διορθωτάς, και τούτο ουκ ές αεί δήθεν αλλ' ες έτη πέντε, αιρεθήναι, ώστε τα σε άλλα πάντα, κάν μηδέν υπέρ αυτών μήτε τω δήμω

μήτε τη βουλή κοινώσωσι, διοικείν, και τας αρχάς τάς τε άλλας 4 τιμάς οίς αν εθελήσωσι διδόναι, ιδία δε δή, όπως μή και

πάσαν την αρχήν σφετερίζεσθαι νομισθώσι, Καίσαρι μεν την Λιβύην εκατέρας και Σαρδώ και Σικελίαν, Λεπίδω δε την τε

στον] Mit 17 Legionen. περί Βονωνίαν] Auf einer Insel des Lavinius oder des Rhenus bei Bononia.

προσποίητον] fictam, simulatam, falsam concordiam.

C. 55. διερεύνησαν] Darchforschen. Richtiger vielleicht Appian: Λέπιδος αυτός προελθών διηρεύνα την νήσον και τη χλαμύδι κατέσειεν

ήκειν εκάτερον. - πρός διοίκησιν και προς κατάστασιν των πραγμάτων] Umschreibung des Titels: Triumviri reipublicae constituendae consulari potestate.

δηθεν] Ironisch; denn die Prorogation war selbstverständlich, da sie allein die Macht hatten. την Λιβύην εκατέραν] Africam veterem et novam (seit Cäsars Krieg

Ιβηρίαν πάσαν και την Γαλατίαν την Ναρβωνησίαν, Αντωνία δέ τήν λοιπών Γαλατίαν, τήν τε εντός των "Αλπεων και την υπέρ αυτάς ούσαν, άρχειν δοθήναι. εκαλείτο δε εκείνη μεν 5 τογάτα, ώσπερ είπον, ότι τε ειρηνικωτέρα παρά τας άλλας έδόκει είναι και ότι και τη εσθήτι τη Ρωμαϊκή τη αστική έχρώντο ήδη, αύτη δε δή κομάτα, ότι οι Γαλάται οι ταύτη ες κόμην το πλείστον τάς τρίχας ανιέντες επίσημοι κατά τούτο παρά τους άλλους ήσαν. ταύτά τε ούν ούτω διέλαχον, ίνα αυτοί τε 56 τε τα ισχυρότατα λάβωσι και τοις άλλοις δόξαν του μη και των πάντων οριγνάσθαι παράσχωσι, και προσσυνέθεντο των τε εχθρών σφών σφαγάς ποιήσασθαι, και Λέπιδον μέν ες την του Δεκίμου χώραν ύπατον αποδειχθέντα τήν τε Ρώμης και την λοιπήν Ιταλίαν δια φυλακής έχειν, εκείνους δε επί τε τον Βρούτον και επί τον Κάσσιον στρατεύσασθαι. και αυτά και όρκοις έπιστώσαντο. και μετά τούτο τους στρατιώτας, όπως 2 και επήκοοι δήθεν και μάρτυρες των ωμολογημένων σφίσι γένωνται , συγκαλέσαντες εδημηγόρησαν όσα και ευπρεπές και ασφαλές ήν αυτοίς ειπείν. κάν τούτω οι του Αντωνίου στρα- 3 τιώται την θυγατέρα της της Φουλουίας της γυναικός αυτού, ην έκ τού Κλωδίου είχε, τω Καίσαρι καίτοι ετέραν ήγγυημένω προεξένησαν, του Αντωνίου δήλον ότι τούτο κατασκευάσαντος. και ος ουκ απηρνήσατο· ουδέ γάρ εμποδισθήσεσθαι τι έκ της 4 επιγαμίας προς και κατά του Αντωνίου πράξεις ήμελλεν ενόμισε τα τε γαρ άλλα και τον πατέρα τον Καίσαρα ουδέν τι ήττον εκ της προς τον Πομπήιον συγγενείας πάνθ' όσα ήθέλησε κατ' αυτού πράξαντα ήπίστατο.

in Afrika), cf. Einl. p. 5. - ες κό

), unv] Plinius: Capillatis et intonsis Alpium ncolis etiam nomen ex eo Galli ae comatae.

C. 56. σφαγάς] Zunächst erhielt der Consul Q. Pedius Befehl, 17 der angesehensten Gegner, darunter auch Cicero, ergreifen und hinrichten zu lassen. Davon wurden 4 gefunden und getötet, den übrigen gelang es zu fliehen. Pedius selbst erlag bald darauf der Aufregung und starb. Nach dem Einzug der Triumvirn in Rom wurden im gan

zen gegen 300 Senatoren und 2000 Ritter geächtet. ευπρεπές και đogalés] d. h. man erwähnte nicht die bevorstehenden Proskriptionen.

προεξένησαν] Suet. Aug. 62: Sponsam habuerat adulescens P. Servilii Isaurici filiam, sed reconciliatus post primam discordiam M. Antonio, expostulantibus utriusque militibus ut et necessitudine aliqua iungerentur, privignam eius Claudiam, Fulviae ex P. Clodio filiam, duxit uxorem vixdum nubilem ac simultate cum Fulvia socru orta dimisit.

7. Tod des M. Tullius Cicero (T. Livius Lib. CXX bei Seneca
Rhet. Suas. VII p. 33. 35. Vell. Pat. II, 66. Plut. Cic. 49).

T. Livi. 'Marcus Cicero sub adventum triumvirum urbe cesserat, pro certo habens, id quod erat, non magis Antonio eripi ipsum quam Caesari Cassium et Brutum posse. primo in Tusculanum fugit, inde transversis itineribus in Formianum, ut ab Caieta navem conscensurus, proficiscitur. unde aliquotiens in altum provectum cum modo venti adversi rettulissent, modo ipse iactationem navis, caeco volvente fluctu, pati non posset, taedium tandem eum et fugae et vitae cepit, regressusque ad villam, quae paulo plus mille passibus a mari abest, ‘moriar' inquit 'in patria saepe servata'. satis constat servos fortiter fideliterque paratos fuisse ad dimicandum, ipsum deponi lecticam et quietos pati quod fors iniqua cogeret iussisse. prominenti ex lectica praebentique inmotam cervicem caput praecisum est. nec satis stolidae crudelitati militum fuit. manus quoque, scripsisse in Antonium Philippicas exprobrantes, praeciderunt. ita relatum caput ad Antonium iussuque eius inter duas manus in rostris positum, ubi ille consul, ubi saepe consularis, ubi eo ipso anno adversus Antonium quanta nulla umquam humana vox cum admiratione eloquentiae auditus fuerat. vix attollentes prae lacrimis oculos homines intueri trucidata membra talis civis poterant.

'Vixit tres et sexaginta annos, ut, si vis afuisset, ne inmatura quidem mors videri possit: ingenium et operibus et praemiis operum felix; ipse fortunae diu prosperae et in longo tenore felicitatis magnis interim ictus vulneribus, exsilio, ruina partium pro quibus steterat, filiae morte, exitu tam tristi atque acerbo, omnium adversorum nihil ut viro dignum erat tulit praeter mortem, quae vere aestimanti minus indigna videri potuit, quod a victore inimico nil crudelius passus erat quam quod eiusdem fortunae conpos item

T. Livius: sub adventum trium- Ρlut. : την δε κεφαλήν απέκοψεν virum] Wenige Tage nach der Zu- (Herennias) αυτού και τας χείρας, sammenkunft bei Bononia trafen die 'Αντωνίου κελεύσαντος, αίς τους ΦιTriumvirn in Rom ein, zuerst Oc- λιππικούς έγραψεν. Nach Dio 47, tavianus, dann Antonius, zuletzt 8 nur die rechte Hand.

praeLepidus, jeder mit seiner prätori- miis operum] In Bezug auf Ehrenschen Kohorte und einer Legion. stellen und Ruhm; denn beides Sie liessen sich hier durch ein be- erwarb sich Cicero durch eigne sonderes Gesetz die bereits über- Thätigkeit und eigenes Verdienst. nommene Gewalt vom Volke be- filiae morte] der Tullia, welche mit stätigen (November 43). ad vil- Piso, dann mit Marius Crassipes, lam] Formianum. caput praeci- zuletzt mit Dolabella verheiratet sum est] Plutarch: šv toūro di oi war. Aus Veranlassung ihres Todes σφαγείς επήλθον εκατοντάρχης (45) schrieb Cicero: Consolatio“Ερέννιος και Ποπίλλιος χι- nem seu de luctu minuendo liλίαρχος, ο πατροκτονίας ποτέ δί

eiusdem fortunae conpos] κην φεύγονται συνείπεν ο Κικέρων, d. h. wenn Cicero den Antonius in έχοντες υπηρέτας. scripsisse] seine Gewalt bekommen hätte.

fecisset. si quis tamen virtutibus vitia pensarit, vir magnus ac

. memorabilis fuit et in cuius laudes exsequendas Cicerone laudatore

opus fuerit.

Nihil tam indignum illo tempore fuit, quam quod aut Caesar 66 aliquem proscribere coactus est aut ab ullo Cicero proscriptus est abscisaque scelere Antoni vox publica est, cum eius salutem nemo defendisset, qui per tot annos et publicam civitatis et privatam civium defenderat. Nihil tamen egisti, M. Antoni: cogit enim excedere propositi formam operis erumpens animo ac pectore indignatio, nihil, inquam, egisti mercedem caelestissimi oris et clarissimi capitis abscisi numerando auctoramentoque funebri ad conservatoris quondam reipublicae tantique consulis inritando necem. Rapuisti tum M. Ciceroni lucem sollicitam et aetatem senilem et vitam miseriorem te principe, quam sub te triumviro mortem; famam vero gloriamque factorum atque dictorum adeo non abstulisti, ut auxeris. Vivit vivetque per omnem saeculorum memoriam; dumque hoc vel forte vel providentia vel utcumque constitutum

naturae corpus quod ille paene solus Romanorum animo vidit, ingenio complexus est, eloquentia in luminavit, manebit incolume, comitem aevi sui laudem Ciceronis trahet, omnisque posteritas illius in te scripta mirabitur, tuum in eum factum execrabitur, citiusque e mundo genus hominum quam Ciceronis nomen e memoria hominum unquam cedet.

Πυνθάνομαι δε Καίσαρα χρόνοις πολλοίς ύστερον εισελ. 49 θεϊν προς ένα των θυγατριδων" τον δε βιβλίον έχοντα Κικέρωνος εν ταϊς χερσίν έκπλαγέντα τω ιματίω περικαλύπτεις

rerum

Vell. Pat. C. 66: coactus est. dustria supervacuum est. Natura Ρlut. Cic. 46: λέγεται δε τας πρώ- autem pariter atque fortuna ei est τας ημέρας διαγωνισάμενος υπέρ obsecuta. Et quidem facies decora του Κικέρωνος ο Καίσαρ ένδούναι et vox sonora prosperaque valetudo τη τρίτη και προέσθαι τον άνδρα. permansit ad senectutem: tum pax τα δε της αντιδόσεως ούτως είχεν: diutina, cuius instructus erat artiέδει Κικέρωνος εκστήναι Καίσαρα, bus, contigit. Utinam moderatius seΠαύλου δε τάδελφού Λέπιδον, Λευ- cundas res et fortius adversas ferre ríov dè Kaloagos ’Avtáviov, os no potuisset, nam utraeque cum veneθείος αύτω προς μητρός. - mercedem rant, mutari eas non posse rebatur. numerando] Jeder Freie erhielt für Inde sunt invidiae tempestates coorden Kopf eines Geächteten 25000 tae graves in eum certiorque inimiDrachmen, jeder Sklave 10000 cis adgrediendi fiducia: maiore enim Drachmen und die Freiheit zur Be- simultates appetebet animo quam lohnung. Dieser Sold wird aucto- gerebat. Sed quoniam mortalium ramentum (Handgeld für den Sol- nulli perfecta virtus contigit, qua daten) genannt. rerum naturae maior pars vitae atque ingenii stetit, corpus] Der gesamte Organismus ea iudicandum de homine est. der Natur. Daneben vgl. ein Ur- Plutarchus 49: των θυγατριteil des Asinius Pollio (bei Seneca dāv] C. Cäsar und L. Cäsar, Söhne Suas. VII): Huius viri tot tantisque des Agrippa und der Julia. έκπλαoperibus mansuris in omne aevum yévta] Weil er wusste, dass Cicero praedicare de ingenio atque in- von Augustus geächtet, damit seine