ιδόντα δε Καίσαρα λαβείν και διελθεϊν εστώτα μέρος πολύ του βιβλίου, πάλιν δ' αποδιδόντα τώ μειρακίω φάναι ,,Λόγιος ανήρ, ώ παϊ, λόγιος και φιλόπατρις. Επεί μέντοι τάχιστα κατεπολέμησεν 'Αντώνιον υπατεύων αυτός είλετο συνάρχοντα του Κικέρωνος τον υιόν, εφ' ου τάς τ' εικόνας η βουλή ανείλεν 'Αντωνίου και τας άλλας ήκύρωσε τιμές και προσεψηφίσατο μηδενί των 'Αντωνίων όνομα Μάρκον είναι. Ούτω το δαιμόνιον εις τον Κικέρωνος οίκον επανήνεγκε το τέλος της 'Αντωνίου κολάσεως.

Untergang der Republik bei Philippi. 42 v. Chr.

(Vell. Pat. 69–70. 72.) 69 Iam et Dolabella in Asia C. Trebonium consularem, cui succe

debat, fraude deceptum Zmyrnae occiderat, virum adversus merita Caesaris ingratissimum participemque caedis eius, a quo ipse in consulare provectus fastigium fuerat; et C. Cassius, acceptis a Statio Murco et Crispo Marcio, praetoriis viris imperatoribusque, praevalidis in Syria legionibus inclusum Dolabellam, qui praeoccupata Asia in Syriam pervenerat, Laodiciae expugnata ea urbe fecerat ita amentem, ut ad ictum servi sui [Dolabella] non segniter cervicem daret, et decem legiones in eo tractu sui iuris fecerat; et M. Brutus C. Antonio, fratri M. Antoni, in Macedonia Vatinioque circa

waren,

Schriften gewissermassen verboten mendicitatis suae,

consecutus est dielteiv] überlesen. Dolabella. Nulla suspicione belli sežotāta] ohne sich dabei nieder- cutae conlocutiones familiarissimae zulassen. λόγιος] eloquentis- cum Trebonio conplexusque. Noctursimus.

nus introitus Zmyrnam quasi in C. 69. Trebonium] Cic. Phil. XI hostium urbem, oppressus Trebo§ 4: In Galliam invasit Antonius, nius, si ut ab eo, qui aperte hostis in Asiam Dolabella, in alienam uter- esset, incautus, si ut ab eo, qui civis que provinciam: alteri' se Brutus etiam tum speciem haberet, miser. obiecit inpetumque furentis atque Ex quo nimirum documentum nos omnia vexare ac diripere cupientis capere fortuna voluit, quid esset vitae suae periculo conligavit, pro- victis extimescendum. Consularem gressu arcuit,

reditu refrenavit, hominem, consulari imperio provinobsideri se passus ex utraque parte ciam Asiam obtinentem Samiario constrinxit Antonium. Alter in exsuli tradidit: interficere captum Asiam inrupit. Cur? si, ut in Sy- statim noluit. Cum verborum conturiam, patebat via et certa neque meliis optimum virum incesto ore longa, sin ut ad Trebonium, quid lacerasset, tum verberibus ac toropus fuit cum legione? Praemisso mentis quaestionem habuit pecuniae Marso nescio quo Octavio, qui po- publicae idque per biduum, post pularetur agros, vexaret urbes, non cervicibus fractis caput abscidit idad spem constituendae rei familiaris, que adfixum gestari iussit in pilo, quam tenere eum posse negant qui reliquum corpus tractum abiecit in norunt, sed ad praesentem pastum

in eo tractu] in dieser Ge

mare.

Dyrrhachium volentis legiones extorserat, sed Antonium bello lacessierat, Vatinium dignatione obruerat, cum et Brutus cuilibet ducum praeferendus videretur, et Vatinius nulli non esset postferendus, in quo deformitas corporis cum turpitudine certabat ingeni, adeo ut animus eius dignissimo domicilio inclusus videretur) eratque septem legionibus validus. At lege Pedia, quam consul Q. Pedius collega Caesaris tulerat, omnibus, qui Caesarem patrem interfecerant, aqua ignique damnatis interdictum erat. Dumque ea in Italia geruntur, acri atque prosperrimo bello Cassius Rhodum, rem inmanis operis, ceperat, Brutus Lycios devicerat, et inde in Macedoniam exercitus traiecerant, cum per omnia repugnans naturae suae Cassius etiam Bruti clementiam vinceret: neque reperias, quos aut pronior fortuna comitata sit aut veluti fatigata maturius destituerit quam Brutum et Cassium.

Tum Caesar et Antonius traiecerunt exercitus in Macedoniam 70 et apud urbem Philippos cum M. Bruto Cassioque acie concurrerunt. Cornu, cui Brutus praeerat, inpulsis hostibus castra Caesaris cepit; nam ipse Caesar, etiamsi infirmissimus valetudine erat, obibat munia ducis) id autem, in quo Cassius fuerat, fugatum ac male mulcatum in altiora se receperat loca. Tum Cassius ex sua fortuna eventum collegae aestimans cum dimisisset evocatum iussissetque nuntiare sibi, quae esset multitudo ac vis hominum, quae ad se tenderet, tardius eo nuntiante, cum in vicino esset agmen cursu ad eum tendentium neque pulvere facies aut signa denotari possent, existimans hostis esse qui inruerent, lacerna caput circumdedit extentamque cervicem interritus liberto praebuit. Deciderat Cassi caput, cum evocatus advenit nuntians Brutum esse victorem; qui cum imperatorem prostratum videret: ‘sequar, inquit, eum, quem mea occidit tarditas' et ita in gladium incubuit. Post paucos deinde dies Brutus conflixit cum hostibus et victus acie cum in tumulum nocte ex fuga se recepisset, inpetravit a Stratone Aegeate, familiari suo, ut manum morituro conmodaret sibi, reiectoque laevo super caput brachio cum mucronem gladi eius dextera tenens sinistrae admovisset mammillae ad eum ipsum locum, qua cor emicat, inpellens se in volnus uno ictu transfixus expiravit.

Hunc exitum M. Bruti (partium] septimum et tricesimum annum 72

nommen.

gend. volentis legiones] d. h. sie wurden für M. Brutus gewonnen. C. Antonius wurde in Apollonia eingeschlossen und gefangen ge

exercitus traiecerant] Nach Appian 19 Legionen und 20000 Reiter.

C. 70. exercitus] Nach Appian etwa ebenso stark als die Republika

Nachricht derer entgegen, welche erzählen, dass Octavianus wegen Krankheit am Kampfe nicht teilnahm. evocatum] einen Veteran,

· Brutus conflixit] durch den Ungestüm seines Heeres gezwungen. Nach der zweiten Niederlage ging der grösste Teil des Heeres zu den Siegern über, die Proskribirten begaben sich nach Sicilien zu Sex. Pompeius.

agentis fortuna esse voluit, incorrupto animo eius in diem, quae illi omnis virtutes unius temeritate facti abstulit. Fuit autem dux Cassius melior, quanto vír Brutus; e quibus Brutum amicum habere malles, inimicum magis 'timeres Cassium; in altero maior vis, in altero virtus; qui si vicissent, quantum reipublicae interfuit Caesarem potius habere quam Antonium principem, tantum rettulisset habere Brutum quam Cassium. Cn. Domitius, pater L. Domiti, nuper a nobis visi, eminentissimae ac nobilissimae simplicitatis viri, avus huius Cn. Domiti, clarissimi iuvenis, occupatis navibus cum magno sequentium consilia · sua comitatu fugae fortunaeque se conmisit, semet ipso contentus duce partium. Statius Murcus, qui classi et custodiae maris praefuerat, cum omni conmissa sibi parte exercitus naviumque Sex. Pompeium, Cn. Magni filium, qui ex Hispania revertens Siciliam armis occupaverat, petit. Ad quem et e Brutianis castris et ex Italia aliisque terrarum partibus, quos praesenti periculo fortuna subduxerat, proscripti confluebant: quippe nullum habentibus statum quilibet dux erat idoneus, cum fortuna non electionem daret, perfugium vero ostenderet exitialem que tempestatem fugientibus statio pro portu foret.

Anhang

1. Ein unbefangenes Urteil über Cäsars Ermordung

(Cic. ad Fam. XI, 28).

Matius Ciceroni Sal. Magnam voluptatem ex tuis litteris cepi, quod, quam speraram 1 atque optaram, habere te de me opinionem cognovi; de qua etsi non dubitabam, tamen, quia maximi aestimabam, ut incorrupta maneret, laborabam.

conscius autem mihi eram nihil a me commissum esse, quod boni cuiusquam offenderet animum: eo minus credebam plurimis atque optimis artibus ornato tibi temere quicquam persuaderi potuisse, praesertim in quem mea propensa et perpetua fuisset atque esset benevolentia; quod quoniam, ut volui, scio esse, respondebo criminibus, quibus tu pro me, ut par erat tua singulari bonitate et amicitia nostra, saepe restitisti. nota 2 enim mihi sunt, quae in me post Caesaris mortem contulerint: vitio mihi dant, quod mortem hominis necessarii graviter fero atque eum, quem dilexi, perisse indignor; aiunt enim patriam amicitiae praeponendam esse, proinde ac si iam vicerint obitum eius rei publicae fuisse utilem. sed non agam astute: fateor me ad istum gradum sapientiae non pervenisse; neque enim Caesarem in

a

dissensione civili sum secutus, sed amicum, quamquam re offendebar, tamen non deserui, neque bellum umquam civile aut etiam causam dissensionis probavi, quam etiam nascentem exstingui summe studui. itaque in victoria hominis necessarii neque honoris neque pecuniae dulcedine sum captus, quibus praemiis reliqui, minus apud eum quam ego cum possent, inmoderate sunt abusi. atque etiam res familiaris mea lege Caesaris deminuta est, cuius beneficio plerique, qui Caesaris morte laetantur, remanserunt in

civitate. civibus victis ut parceretur, aeque ac pro mea salute 3 laboravi. possum igitur, qui omnis voluerim incolumis, eum, a

quo id impetratum est, perisse non indignari? cum praesertim idem homines illi et invidiae et exitio fuerint. 'plecteris ergo,' inquiunt quoniam factum nostrum inprobare audes.' o superbiam inauditam, alios in facinore gloriari, aliis ne dolere quidem inpunite licere! at haec etiam servis semper libera fuerunt, ut timerent, gauderent, dolerent suo potius quam alterius arbitrio; quae nunc,

ut quidem isti dictitant libertatis auctores, metu nobis extorquere 4 conantur, sed nihil agunt. nullius umquam periculi terroribus

ab officio aut ab humanitate desciscam; nunquam enim honestam mortem fugiendam, saepe etiam oppetendam putavi. sed quid mihi suscensent, si .id opto, ut paeniteat eos sui facti? cupio enim Caesaris mortem omnibus esse acerbam. Cat debeo

pro

civili parte rem publicam velle salvam.' id quidem me cupere, nisi et

ante acta vita et reliqua mea spes tacente me probat, dicendo 5 vincere non postulo. qua re maiorem in modum te rogo, ut rem

potiorem oratione ducas mihique, si sentis expedire recte fieri, credas nullam communionem cum inprobis esse posse. an, quod adulescens praestiti, cum etiam errare cum excusatione possem, id nunc, aetate praecipitata, commutem ac me ipse retexam? non faciam, neque quod displiceat committam, praeterquam quod hominis mihi coniunctissimi ac viri amplissimi doleo gravem casum. quod si aliter essem animatus, numquam quod facerem negarem, ne et in peccando inprobus et in dissimulando timidus ac vanus