Immagini della pagina
PDF
ePub
[ocr errors]

έφεστώσαι τούς τε φεύγοντας έκτεινον, αι μεν άνδρας, αι δε αδελφούς, αι δε πατέρας, και τα νήπια των τέκνων απάγχονσαι ταϊς χερσίν ερρίπτουν υπό τους τροχούς και τους πόδας των υποζυγίων, αυτάς δε απέσφαττον. Μίαν δέ φασιν εξ άκρου ρυμού κρεμαμένην τα παιδία των αυτής σφυρών αφημμένα βρόχοις εκατέρωθεν ήρτήσθαι τους δε άνδρας απορία δένδρων τοϊς κέρασι των βοών, τους δε τούς σκέλεσι προσδεϊν τους αυτών τραχήλους, είτα κέντρα προσφέροντας εξαλλομένων των βοών εφελκομένους και πατουμένους απόλλυσθαι. Πλήν, καίπερ ούτως αυτών διαφθαρέντων, εάλωσαν υπέρ εξ μυριάδας: αι δε των πεσόντων ελέγoντo δις τοσαύται γενέσθαι. Τα μεν ουν χρήματα διήρπασαν οι Mαρίου στρατιώται, τα δε λάφυρα και τας σημαίας και τας σάλπιγγας εις το Κάτλου στρατόπεδον ανενεχθήναι λέγουσιν· ώ και μάλιστα τεκμηρίω χρήσθαι τον Κάτλον, ως κατ' αυτόν η νίκη γένοιτο. Και μέντοι και τοίς στρατιώταις, ως έoικεν, εμπεσούσης έριδος, ηρέθησαν οιον διαιτηταί πρέσβεις Παρμιτών παρόντες, ούς οι Κάτλου διά των πολεμίων νεκρών άγοντες επεδείκνυντο τοίς εαυτων υσσοίς διαπεπαρμένους γνώριμοι δ' ήσαν υπό γραμμάτων, τούνομα του Κάτλου παρά το ξύλον αυτών εγχαράξαντος. Ου μην αλλά τώ Μαρίω προσετίθετο σύμπαν το έργον ή τε προτέρα νίκη και το πρόσχημα της αρχής. Μάλιστα δε οι πολλοί κτίστην τε Ρώμης τρίτον εκείνον αναγόρευον, ως ουχ ήττονα του Κελτικού τούτον απεωσμένον τον κίνδυνον, εύθυμούμενοί τε μετά παίδων και γυναικών έκαστοι κατ' οίκον άμα τοϊς θεούς και Μαρία δείπνου και λοιβής απήρχοντο και θριαμβεύειν

C. 27. ήρτησθαι] habe aufgehängt gehabt. - πλήν]

.

πλήν] = quamquam. υπέρ εξ μυριάδας] Nach Living (Ep. 68) fielen 140,000 Cimbern; Vell. II, 12 sagt, dass über 200,000 gefangen u. getötet worden seien. Die Tiguriner zogen sich nach Helvetien zurück, cf. Caes. b. g. 1, 13.

xeñuata] És lässt sich vielleicht daraus schliessen, dass die Soldaten des Marius das Lager oder die Wagenburg gestürmt hatten. - mapa

παρά το ξύλον] am Rande. Diege Sitte war bei den Römern allgemein, z. B. auf den Schleuderbleien von Asculum findet sich der Name des Pompeius Strabo. - το πρόσχημα] denn

Marius als Consul war Oberbefehlshaber. κτίστην τρίτον] Wer war der Zweite? απήρχοντο και Μαρίω] wie den Göttern. Der Glanz des Marius in diesem u. den folgenden Jahren musste auf den jugendlichen Ehrgeiz des Cicero, der wie alle Arpinaten immer auf seinen Landsmann stolz war, für sein ganzes Leben bestimmend wirken. Er hatte ein leuchtendes Beispiel, wie es möglich war, durch Kraft u. Energie auch aus niederem Stande trotz dem Widerstreben der Nobilität sich zu den höchsten Würden des Staates emporzuschwingen u. dadurch der Retter des Vaterlandes

μόνον ήξίουν αμφοτέρους τους θριάμβους. Ου μην έθριάμβευσεν ούτως, αλλά μετά του Κάτλου, μέτριον επί τηλικαύταις ευτυχίαις βουλόμενος παρέχειν εαυτόν έστι δε ότι και τους στρατιώτας φοβηθείς παρατεταγμένους, ει Κάτλος απείργοιτο της τιμής, μηδε εκείνον εάν θριαμβεύειν.

3. Das Tribunat des L. Apuleius Saturninus 100 v. Chr.

(Liv. Epitome 69). LXIX. L. Apuleius Saturninus adiuvante C. Mario et per milites occiso A. Nunnio conpetitore, tribunus plebis per vim creatus, non minus violenter tribunatum quam petierat gessit et cum legem agrariam per vim tulisset, Metello Numidico, quod in eam non iuraverat, diem dixit; qui cum a bonis civibus defenderetur, ne causa certaminum esset, in exsilium voluntarium Rhodum profectus est, ibique legendo et audiendo magnos viros philosophiae vacabat. profecto C. Marius, seditionis auctor, qui sextum consulatum pecunia per tribus sparsa emerat, aqua et igni interdixit.. idem Apuleius

zu werden. Die feurige Phantasie EQVITVM, ne laboraret, sciret niu. der Ehrgeiz des Knaben wurde hil ad se pertinere; sin esset QVIgewiss durch die Erzählungen vieler CVMQVE POSTHANCLEGEM, Municipes von Arpinum, welche videret ne qua nova quaestione alliunter Marius dienten, bis aufs garetur. - legem agrariam] vouov

.

, höchste gesteigert. Dieser Umstand εσέφερε διαδάσασθαι γήν όσην εν

. muss scharf ins Auge gefasst wer- τη νυν καλουμένη Γαλατία Κιμβροι den, wenn man das Leben u. den κατειλήφεσαν, και αυτούς ο Μάριος Charakter des Cicero erfassen u. έναγχος εξελάσας την γήν ώς ούκέτι würdigen will.

Γαλατών ες Ρωμαίους περιεσπάκει. A. Nunnio] Er bewarb sich um προσέκειτο δέ, ει κυριώσειε τον νόdas Tribunat, nach App. b. c. I, 28 μον ο δήμος, την βουλήν πένθ' war er bereits erwählt, als er er- ημέραις επομόσαι πεισθήσεmordet wurde: Nώνιος μέν ούν επι- σθαι τω νόμο ή τον ουκ ομό. φανής ανήρ ές τε τον 'Απουλήιον σαντα μήτε βουλεύειν και παρρησία χρώμενος και Γλαυκίαν όφλεϊν τώ δήμω τάλαντα εί'εξονειδίζων δήμαρχος απεδείχθη.

em dioit] ψήφισμα φυ- per sim creatus] οι περί τον Γλαυ - γής επέγραφον (Sat. m. Glaucia) κίαν ούπω του δήμου συνελθόντος αυτό και τους υπάτους επικηρύξαι άμ' έω, χειροτονούσι δήμαρχος τον προσετίθεσαν μηδένα Μετέλλω κοι'Απουλήιον. Βezeichnend für die νωνείν πυρός ή ύδατος ή στέγης volkstümliche Beredsamkeit des (aqua et igni interdicere). Der VerPrätors C. Servilius Glaucia ist lauf war ebenso wie bei dem Exil folgende Stelle bei Cic. pro Rabirio des Cicero: Metellus ging in die Postumo 8 14: Glaucia solebat, Verbannung freiwillig, aber sofort homo inpurus (simillimus Athenien- wurde die Acht über ihn ausgesprosis Hyperboli), sed tamen acutus, chen. Vgl. Cic. p. Sest. § 130 u. bepopulum monere, ut, cum lex aliqua Sonders 8 37 μ. 101. pecunia per recitaretur, primum versum atten- tribus sparsa] ως Ρουτίλιος ιστορεί, deret. Si esset DICTATOR CON- τα μεν άλλα φιλαλήθης ανήρ και SVL PRAETOR MAGISTER χρηστός, ιδία δε τη Μαρία προσκε

και ο σιν.

[ocr errors]

Saturninus tribunus plebis C. Memmium candidatum consulatus, quoniam adversarium eum actionibus suis timebat, occidit. quibus rebus concitato senatu, in cuius causam et C. Marius, homo varji et mutabilis ingenii consiliique semper secundum fortunam, transierat, oppressus armis cum Glaucia praetore et aliis eiusdem furoris sociis bello quodam intestino interfectus est. Q. Caecilius Metellus ab exsilio ingenti totius civitatis favore reductus est. M'. Aquilius proconsul in Sicilia bellum servile excitatum confecit.

4. Das Tribunat des M. Livius Drusus (Vell. Pat. II, 13. 14).

XIII. Deinde interiectis paucis annis tribunatum iniit M. Livius Drusus, vir nobilissimus, eloquentissimus, sanctissimus, meliore in omnia ingenio animoque quam fortuna usus. Qui cum senatui priscum restituere cuperet decus et iudicia ab equitibus ad eum trạnsferre ordinem, (quippe eam potestatem nacti equites Gracchanis gibus cum in multos clarissimos atque innocentissimos viros saevissent, tum P. Rutilium, virum non saeculi sui sed omnis aevi optimum, interrogatum lege repetundarum maximo cum gemitu civitatis damnaverant) in iis ipsis quae pro senatu moliebatur, senatum habuit adversarium, non intellegentem, si qua de plebis com

κρουκώς.
ngovuos. C. Memmium] Er war
conpetitor des Servilius Glaucia:
ο Γλαυκίας και ο 'Απουλήιος επι-
πέμπουσί τινας αυτό συν ξύλοις εν
αυτή τη χειροτονία, οι τον Μέμμιον
παίοντες εν μέσω πάντων καιρώντων
συνέκοψαν. και η μεν εκκλησία
θορυβηθείσα διελύετο, ούτε νόμων
ούτε δικαστηρίων ούτε τινός αιδούς
έτι υπούσης. ο δε δήμος αγανακτών
ες την επιούσαν ημέραν μετ' οργής
συνέτρεχεν ως κτενούντες τον 'Απου-
Lýlov. — oppressus armis) Cic. Phil.
VIII. & 15: C. Mario L. Vale
senatus remp. defendendam
dedit: L. Sat. trib. pl., C. Glaucia
praetor est interfectus. Omnes illo
die Scauri Metelli Claudiï Catuli,
Scaevolae Crassi arma sumpserunt.

bello quodam intestino] „directae in foro acies Florus. bellum servile] 104-100 v. Chr. gegen die Sklavenkönige Tryphon u. Athenion.

COSS.

natspartei gegen C. Gracchus hergegeben hatte, 'cf. Plut. C. Gr. c. 8.

iudicia transferre] Seine lex iudiciaria bezweckte, zu den gegenwärtigen Senatoren 300 neue aus dem Ritterstande hinzuzufügen u. diesem verdoppelten Senate die Gerichte zurückzugeben. Vgl. Peter R. G. II, 79 sq., das einfachste u. klarste Werk über diese Periode.

P. Rutilium] P. Rutilius, vir summae innocentiae, quoniam legatus Q. Muci proconsulis (in Asien) a publicanorum iniuriis Asiam defenderat (vgl. die Mucia, Gedächnisfest des Muc. Scaevola Pontifex in Asien Cic. Verr. II, § 51), invisus equestri ordini, penes quem iudicia erant, repetundarum damnatus in exilium missus est. Liv. ep. 70. pro senatu moliebatur] Livius gehörte zu der gemässigten Partei des Senats, wie die Redner M. Antonius u. L. Licinius Crassus, Q. Mucius Scaevola, Q. Lutatius Catulus, C. Julius Caesar Strabo. Vgl. besonders Cic. de Oratore I. § 24–27. senatum habuit adversarium] Vor

[ocr errors]

C. 13. tribunatum iniit] 91 v. Chr.

M. Livius Drusus] Sohn jenes M. Livius Drusus, welcher sich vor 30 Jahren zum Werkzeug der Se

modis ab eo agerentur, veluti inescandi inliciendaeque multitudinis causa fieri, ut minoribus perceptis maiora permitteret. Denique ea fortuna Drusi fuit, ut male facta collegarum eius quam optime ab ipso cogitata senatus probaret magis, et honorem qui ab eo deferebatur, sperneret, iniurias quae ab illis intendebantur, aequo animo reciperet, et huius summae gloriae invideret, illorum inmodicam ferret.

XIV. Tum conversus Drusi snimus, quando bene incepta male cedebant, ad dandam civitatem Italiae; quod cum moliens revertisset e foro immensa illa et incondita quae eum semper comitabatur cinctus multitudine, in atrio domus suae cultello percussus, qui adfixus lateri eius relictus est, intra paucas horas decessit. Sed cum ultimum redderet spiritum, intuens circumstantium maerentiumque frequentiam, effudit vocem convenientissimam conscientiae suae: ecquandone, inquit, propinqui amicique, similem mei civem habebit respublica? Hunc finem clarissimus iuvenis vitae habuit. Cuius morum minime omittatur argumentum: cum aedificaret domum in Palatio promitteretque ei architectus, ita se eam aedificaturum, ut liber a conspectu immunisque ab omnibus arbitris esset neque quisquam in eam despicere posset; tu vero, inquit, si quid in te artis est, ita compone domum meam, ut quidquid agam, ab omnibus perspici possit.

5. Der Bundesgenossenkrieg 90—88 v. Chr. (Vell. II, 15–17).

XV. Mors Drusi iam pridem tumescens bellum excitavit Italicum; quippe L. Caesare et P. Rutilio consulibus universa Italia,

Allen den Consul L. Marcius Philippus.

Über ihn vgl. Hor. ep. I, 7. Eine Rede von ihm gegen M. Aemilius Lepidus (77 v. Chr.) ist aus den Historien des Sallust erhalten, cf. Fabri p. 408. de plebis commodis] Livius suchte nämlich das Volk durch eine lex frumentaria u. agraria (Campanien u. Sicilien) für sich zu gewinnen.

C. 14. conversus Drusi animus] die Wandlung fällt in die Zeit der Tudi magni (4–12. Sept.), als Phillippus die invectio (cf. Cic. Or. I. § 24), gegen die mildere Senatspartei hielt u. Crassus bald darauf starb. Der Senat erklärte jetzt die Gesetze des Livius für ungültig: L. Marcius Philippus inimicus M. Livii Drusi obtinuit a senatu, ut leges eius omnes uno senatus consulto tollerentur. Ascon, in Cornel. p. 68 (Orelli).

ad dandam civitatem Italiae] Es wird damit nicht gesagt, dass Livius eine derartige lex eingebracht hat; seine Bestrebungen gingen nicht über geheime Verbindungen mit den Italikern hinaus, die Mörderhand ereilte ihn noch vor der Ausführung seines Vorhabens. Vgl. Peter II,

83. C. 15. Mors Drusi] Nach dem Tode des Livius Drusus wurde durch die lex Varia (des Tribunen Q. Varius Hybrida) gegen alle Gönner und Anhänger desselben als Freunde der Bundesgenoss die Untersuchung eingeleitet. Dieser Umstand beschleunigte den Ausbruch des Krieges. bellum Italicum] auch Marsicum, seltner sociale oder sociorum genannt. Es verbündeten sich die Samniten, Marser, Marruciner, Paeligaer,

ssen

>

7

cum id malum ab Asculanis ortum esset, (quippe praetorem Servilium Fonteiumque legatum occiderant) ac deinde a Marsis exceptum in omnis penetrasset regiones, arma adversus Romanos cepit. Quorum ut fortuna atrox, ita causa fuit iustissima; petebant enim eam civitatem, cuius imperium armis tuebantur; per omnis annos atque omnia bella duplici numero se militum equitumque fungi neque in eius civitatis ius recipi, quae per eos in id ipsum pervenisset fastigium, per quod homines eiusdem et gentis et sanguinis ut externos alienosque fastidire posset. Id bellum amplius trecenta milia iuventutis Italicae abstulit. Clarissimi autem imperatores fuerunt Romani eo bello Cn. Pompeius, Cn. Pompei Magni pater, C. Marius, L. Sulla, anno ante praetura functus, Q. Metellus, Numidici filius, qui meritum cognomen Pii consecutus erat: quippe expulsum civitate a L. Saturnino tribuno plebis quod solus in leges eius iurare noluerat, pietate sua, auctoritate senatus, consensu populi Romani restituit patrem.

XVI. Italicorum autem fuerunt celeberrimi duces Silo Popaedius, Herius Asinius, Insteius Cato, C. Pontidius, Telesinus Pontius, Marius Egnatius, Papius Mutilus ; neque ego verecundia domestici sanguinis gloriae quicquam, dum verum refero, subtraham: quippe multum Minati Magi, atavi mei, Aeculanensis, tribuendum est memoriae; qui nepos Deci Magi, Campanorum principis, celeberrimi et fidelissimi viri, tantam hoc bello Romanis fidem praestitit, ut cum legione quam ipse in Hirpinis conscripserat, Herculaneum simul cum T. Didio caperet, Pompeios cum L. Sulla oppugnaret Compsamque occuparet; (cuius de virtutibus cum alii, tum maxime dilucide Q. Hortensius in annalibus suis rettulit; cuius illi pietati plenam populus Romanus gratiam rettulit ipsum Quiritium civitate donando, duos filios eius creando praetores, cum seni adhuc crearentur. Tam varia atque atrox fortuna Italici belli fuit, ut per biennium continuum duo Romani consules, Rutilius ac deinde Cato Porcius, ab hostibus occiderentur, exercitus populi Romani multis

Vestiner, Vicenter, Lucaner. L. Caesare et P. Rutilio coss. 90 v. Chr.

ab Asculanis] Servilius hatte in Erfahrung gebracht, dass von Asculum Geisseln nach Corfinium, der Verbündeten Haaptstadt (Italia, oskisch Vitellia), gebracht worden waren. Er eilte nun mit Fonteius in die Stadt, um Rechenschaft zu fordern. Als er aber das Volk mit Vorwürfen u. Drohungen überhäufte, wurde er samt allen anwesenden Römern ermordet. Dieser Vorfall fällt noch in den Winter 91. atrox] hart. Vgl. die Rede des C. Gracchus zu

Plut. c. 5. – imperium] mächtige Regierung. Cn. Pompejus] Strabo, Consul 89, führte den Krieg auf dem nördlichen Schauplatz, während Sulla im Süden den Oberbefehl führte. Pomp. schlug 15000 Marser auf ibrem Zuge nach Etrurien, unterwarf die Vestiner u. Päligner u. eroberte Asculum.

C. 16. celeberrimi duces] die Bundesgenossen ernannten 2 Consuln, Q. Pompädius Silo u. C. Papius Mutilus, ferner 12 Prätoren, worunter die genannten Feldherrn gehören. - Deci Magi] cf. Liv. XXIII,

« IndietroContinua »