Immagini della pagina
PDF
ePub

ἐφεστῶσαι τούς τε φεύγοντας ἔκτεινον, αἱ μὲν ἄνδρας, αἱ δὲ ἀδελφούς, αἱ δὲ πατέρας, καὶ τὰ νήπια τῶν τέκνων ἀπάγχουσαι ταῖς χερσὶν ἐρρίπτουν ὑπὸ τοὺς τροχοὺς καὶ τοὺς πόδας τῶν ὑποζυγίων, αὑτάς δὲ ἀπέσφαττον. Μίαν δέ φασιν ἐξ ἄκρου ῥυμοῦ κρεμαμένην τὰ παιδία τῶν αὐτῆς σφυρῶν ἀφημμένα βρόχοις ἑκατέρωθεν ἠρτῆσθαι· τοὺς δὲ ἄνδρας ἀπορία δένδρων τοῖς κέρασι τῶν βοῶν, τοὺς δὲ τοῖς σκέλεσι προσδεῖν τοὺς αὑτῶν τραχήλους, εἶτα κέντρα προσφέροντας ἐξαλλομένων τῶν βοῶν ἐφελκομένους καὶ πατουμένους ἀπόλλυσθαι. Πλήν, και περ οὕτως αὐτῶν διαφθαρέντων, ἑάλωσαν ὑπὲρ ἓξ μυριάδας· αἱ δὲ τῶν πεσόντων ἐλέγοντο δὶς τοσαῦται γενέσθαι. Τὰ μὲν οὖν χρήματα διήρπασαν οἱ Μαρίου στρατιῶται, τὰ δὲ λάφυρα καὶ τὰς σημαίας καὶ τὰς σάλπιγγας εἰς τὸ Κάτλου στρατόπεδον ἀνενεχθῆναι λέγουσιν· ᾧ καὶ μάλιστα τεκμηρίω χρῆσθαι τὸν Κάτλον, ὡς κατ' αὐτὸν ἡ νίκη γένοιτο. Καὶ μέντοι καὶ τοῖς στρατιώταις, ὡς ἔοικεν, ἐμπεσούσης ἔριδος, ᾑρέθησαν οἷον διαιτηταὶ πρέσβεις Παρμιτῶν παρόντες, οὓς οἱ Κάτλου διὰ τῶν πολεμίων νεκρῶν ἄγοντες ἐπεδείκνυντο τοῖς ἑαυτῶν ὑσσοῖς διαπεπαρμένους· γνώριμοι δ ̓ ἦσαν ὑπὸ γραμμάτων, τοὔνομα τοῦ Κάτλου παρὰ τὸ ξύλον αὐτῶν ἐγχαράξαντος. Οὐ μὴν ἀλλὰ τῷ Μαρίῳ προσετίθετο σύμπαν τὸ ἔργον ἥ τε προτέρα νίκη καὶ τὸ πρόσχημα τῆς ἀρχῆς. Μάλιστα δὲ οἱ πολλοὶ κτίστην τε Ρώμης τρίτον ἐκεῖνον ἀνηγόρευον, ὡς οὐχ ἥττονα τοῦ Κελτικοῦ τοῦτον ἀπεωσμένον τὸν κίνδυνον, εὐθυμούμενοί τε μετὰ παίδων καὶ γυναικῶν ἕκαστοι κατ ̓ οἶκον ἅμα τοῖς θεοῖς καὶ Μαρίῳ δείπνου καὶ λοιβῆς ἀπήρχοντο καὶ θριαμβεύειν

0.27. ἠρτῆσθαι] habe aufgehängt gehabt. - πλήν ] = quamquam. ὑπὲρ ἓξ μυριάδας] Nach Livius (Ep. 68) felen 140,000 Cimbern; Vell. II, 12 sagt, dafs über 200,000 gefangen u. getötet worden seien. Die Tiguriner zogen sich nach Helvetien zurück, cf. Caes. b. g. I, 13.

χρήματα] Es läfst sich vielleicht daraus schliefsen, dafs die Soldaten des Marius das Lager oder die Wagenburg gesturmt hatten. - παρὰ τὸ ξύλον] am Rande. Diese Sitte war bei den Römern allgemein, z. B. auf den Schleuderbleien von Asculum findet sich der Name des Pompeius Strabo. — τὸ πρόσχημα] denn

·

Marius als Consul war Oberbefehlshaber. κτίστην τρίτον] Wer war der zweite? ἀπήρχοντο καὶ Μαρίῳ] wie den Göttern. Der Glanz des Marius in diesem u. den folgenden Jahren musste auf den jugendlichen Ehrgeiz des Cicero, der wie alle Arpinaten immer auf seinen Landsmann stolz war, für sein ganzes Leben bestimmend wirken. Er hatte ein leuchtendes Beispiel, wie es möglich war, durch Kraft u. Energie auch aus niederem Stande trotz dem Widerstreben der Nobilität sich zu den höchsten Würden des Staates emporzuschwingen u. dadurch der Retter des Vaterlandes

μόνον ἠξίουν ἀμφοτέρους τοὺς θριάμβους. Οὐ μὴν ἐθριάμ βευσεν οὕτως, ἀλλὰ μετὰ τοῦ Κάτλου, μέτριον ἐπὶ τηλικαύταις εὐτυχίαις βουλόμενος παρέχειν ἑαυτόν· ἔστι δὲ ὅτι καὶ τοὺς στρατιώτας φοβηθεὶς παρατεταγμένους, εἰ Κάτλος ἀπείργοιτο τῆς τιμῆς, μηδὲ ἐκεῖνον ἐᾶν θριαμβεύειν.

3. Das Tribunat des L. Apuleius Saturninus 100 v. Chr.
(Liv. Epitome 69).

LXIX. L. Apuleius Saturninus adiuvante C. Mario et per milites occiso A. Nunnio conpetitore, tribunus plebis per vim creatus, non minus violenter tribunatum quam petierat gessit et cum legem agrariam per vim tulisset, Metello Numidico, quod in eam non iuraverat, diem dixit; qui cum a bonis civibus defenderetur, ne causa certaminum esset, in exsilium voluntarium Rhodum profectus est, ibique legendo et audiendo magnos viros philosophiae vacabat. profecto C. Marius, seditionis auctor, qui sextum consulatum pecunia per tribus sparsa emerat, aqua et igni interdixit.. idem Apuleius

zu werden. Die feurige Phantasie u. der Ehrgeiz des Knaben wurde gewils durch die Erzählungen vieler Municipes von Arpinum, welche unter Marius dienten, bis aufs höchste gesteigert. Dieser Umstand mufs scharf ins Auge gefafst werden, wenn man das Leben u. den Charakter des Cicero erfassen u. würdigen will.

A. Nunnio] Er bewarb sich um das Tribunat, nach App. b. c. I, 28 war er bereits erwählt, als er ermordet wurde: Νώνιος μὲν οὖν ἐπιφανὴς ἀνὴρ ἐς τε τὸν Απουλήιον παρρησία χρώμενος καὶ Γλαυκίαν ἐξονειδίζων δήμαρχος ἀπεδείχθη. - per vim creatus] οἱ περὶ τὸν Γλαυ κίαν οὔπω τοῦ δήμου συνελθόντος ἅμ ̓ ἕῳ χειροτονοῦσι δήμαρχον τὸν ̓Απουλήιον. Bezeichnend für die volkstümliche Beredsamkeit des Prätors C. Servilius Glaucia ist folgende Stelle bei Cic. pro Rabirio Postumo § 14: Glaucia solebat, homo inpurus (simillimus Atheniensis Hyperboli), sed tamen acutus, populum monere, ut, cum lex aliqua recitaretur, primum versum attenderet. Si esset DICTATOR CONSVL PRAETOR MAGISTER

EQVITVM, ne laboraret, sciret nihil ad se pertinere; sin esset QVICVMQVE POST HANCLEGEM, videret ne qua nova quaestione alligaretur. - legem agrariam] νόμον ἐσέφερε διαδάσασθαι γῆν ὅσην ἐν τῇ νῦν καλουμένη Γαλατία Κιμβρο κατειλήφεσαν, καὶ αὐτοὺς ὁ Μάριος ἔναγχος ἐξελάσας τὴν γῆν ὡς οὐκέτι Γαλατῶν ἐς Ρωμαίους περιεσπάκει. προσέκειτο δέ, εἰ κυριώσειε τὸν νό μον ὁ δῆμος, τὴν βουλὴν πένθ' ἡμέραις ἐπομόσαι πεισθήσε σθαι τῷ νόμῳ ἢ τὸν οὐκ ὀμόσαντα μήτε βουλεύειν καὶ ὀφλεῖν τῷ δήμῳ τάλαντα εἴκοσιν. dem dixit] ψήφισμα φυ γῆς ἐπέγραφον (Sat. u. Glaucia) αὐτῷ καὶ τοὺς ὑπάτους ἐπικηρύξαι προσετίθεσαν μηδένα Μετέλλω κοι νωνεῖν πυρὸς ἢ ὕδατος ἢ στέγης (aqua et igni interdicere). Der Verlauf war ebenso wie bei dem Exil des Cicero: Metellus ging in die Verbannung freiwillig, aber sofort wurde die Acht über ihn ausgesprochen. Vgl. Cic. p. Sest. § 130 u. besonders § 37 u. 101. pecunia per tribus sparsa] ὡς Ρουτίλιος ἱστορεί, τὰ μὲν ἄλλα φιλαλήθης ἀνὴρ καὶ χρηστός, ἰδίᾳ δὲ τῷ Μαρίῳ προσκε

[ocr errors]

Saturninus tribunus plebis C. Memmium candidatum consulatus, quoniam adversarium eum actionibus suis timebat, occidit. quibus rebus concitato senatu, in cuius causam et C. Marius, homo varii et mutabilis ingenii consiliique semper secundum fortunam, transierat, oppressus armis cum Glaucia praetore et aliis eiusdem furoris sociis bello quodam intestino interfectus est. Q. Caecilius Metellus ab exsilio ingenti totius civitatis favore, reductus est. M'. Aquilius proconsul in Sicilia bellum servile excitatum confecit.

4. Das Tribunat des M. Livius Drusus (Vell. Pat. Il, 13. 14).

XIII. Deinde interiectis paucis annis tribunatum iniit M. Livius Drusus, vir nobilissimus, eloquentissimus, sanctissimus, meliore in omnia ingenio animoque quam fortuna usus. Qui cum senatui priscum restituere cuperet decus et iudicia ab equitibus ad eum transferre ordinem, (quippe eam potestatem nacti equites Gracchanis legibus cum in multos clarissimos atque innocentissimos viros saevissent, tum P. Rutilium, virum non saeculi sui sed omnis aevi optimum, interrogatum lege repetundarum maximo cum gemitu civitatis damnaverant) in iis ipsis quae pro senatu moliebatur, senatum habuit adversarium, non intellegentem, si qua de plebis com

κρουκώς. C. Memmium] Er war competitor des Servilius Glaucia: ὁ Γλαυκίας καὶ ὁ ̓Απουλήιος ἐπιπέμπουσί τινας αὐτῷ σὺν ξύλοις ἐν αὐτῇ τῇ χειροτονίᾳ, οἳ τὸν Μέμμιον παίοντες ἐν μέσῳ πάντων ὁρώντων συνέκοψαν. καὶ ἡ μὲν ἐκκλησία θορυβηθεῖσα διελύετο, οὔτε νόμων οὔτε δικαστηρίων οὔτε τινὸς αἰδοῦς ἔτι ὑπούσης. ὁ δὲ δῆμος ἀγανακτῶν ἐς τὴν ἐπιοῦσαν ἡμέραν μετ ̓ ὀργῆς συνέτρεχεν ὡς κτενοῦντες τὸν ̓Απουλήιον. oppressus armis] Cic. Phil. VIII. § 15: C. Mario LValerio coss. senatus remp. defendendam dedit: L. Sat. trib. pl., C. Glaucia praetor est interfectus. Omnes illo die Scauri Metelli Claudii Catuli, Scaevolae Crassi arma sumpserunt.

bello quodam intestino],,directae in foro acies" Florus. bellum servile] 104-100 v. Chr. gegen die Sklavenkönige Tryphon u. Athenion.

C. 13. tribunatum iniit] 91 v. Chr. M. Livius Drusus] Sohn jenes M. Livius Drusus, welcher sich vor 30 Jahren zum Werkzeug der Se

natspartei gegen C. Gracchus hergegeben hatte, cf. Plut. C. Gr. c. 8.

[ocr errors]

iudicia transferre] Seine lex iudiciaria bezweckte, zu den gegenwärtigen Senatoren 300 neue aus dem Ritterstande hinzuzufügen u. diesem verdoppelten Senate die Gerichte zurückzugeben. Vgl. Peter R. G. II, 79 sq., das einfachste u. klarste Werk über diese Periode. P. Rutilium] P. Rutilius, vir summae innocentiae, quoniam legatus Q. Muci proconsulis (in Asien) a publicanorum iniuriis Asiam defenderat (vgl. die Mucia, Gedächnisfest des Muc. Scaevola Pontifex in Asien Cic. Verr. II, § 51), invisus equestri ordini, penes quem iudicia erant, repetundarum damnatus in exilium missus est. Liv. ep. 70. pro senatu moliebatur] Livius gehörte zu der gemäfsigten Partei des Senats, wie die Redner M. Antonius u. L. Licinius Crassus, Q. Mucius Scaevola, Q. Lutatius Catulus, C. Julius Caesar Strabo. Vgl. besonders Cic. de Oratore I. § 24-27. senatum habuit adversarium] Vor

modis ab eo agerentur, veluti inescandi inliciendaeque multitudinis causa fieri, ut minoribus perceptis maiora permitteret. Denique ea fortuna Drusi fuit, ut male facta collegarum eius quam optime ab ipso cogitata senatus probaret magis, et honorem qui ab eo deferebatur, sperneret, iniurias quae ab illis intendebantur, aequo animo reciperet, et huius summae gloriae invideret, illorum inmodicam ferret.

XIV. Tum conversus Drusi snimus, quando bene incepta male cedebant, ad dandam civitatem Italiae; quod cum moliens revertisset e foro immensa illa et incondita quae eum semper comitabatur cinctus multitudine, in atrio domus suae cultello percussus, qui adfixus lateri eius relictus est, intra paucas horas decessit. Sed cum ultimum redderet spiritum, intuens circumstantium maerentiumque frequentiam, effudit vocem convenientissimam conscientiae suae: ecquandone, inquit, propinqui amicique, similem mei civem habebit respublica? Hunc finem clarissimus iuvenis vitae habuit. Cuius morum minime omittatur argumentum: cum aedificaret domum in Palatio promitteretque ei architectus, ita se eam aedificaturum, ut liber a conspectu immunisque ab omnibus arbitris esset neque quisquam in eam despicere posset; tu vero, inquit, si quid in te artis est, ita compone domum meam, ut quidquid agam, ab omnibus perspici possit.

5. Der Bundesgenossenkrieg 90-88 v. Chr. (Vell. II, 15-17). XV. Mors Drusi iam pridem tumescens bellum excitavit Italicum; quippe L. Caesare et P. Rutilio consulibus universa Italia,

Allen den Consul L. Marcius Philippus. Über ihn vgl. Hor. ep. I, 7. Eine Rede von ihm gegen M. Aemilius Lepidus (77 v. Chr.) ist aus den Historien des Sallust erhalten, cf. Fabri p. 408. de plebis commodis] Livius suchte nämlich das Volk durch eine lex frumentaria u. agraria (Campanien u. Sicilien) für sich zu gewinnen.

C. 14. conversus Drusi animus] die Wandlung fällt in die Zeit der ludi magni (4-12. Sept.), als Phillippus die invectio (cf. Cic. Or. I. § 24), gegen die mildere Senatspartei hielt u. Crassus bald darauf starb. Der Senat erklärte jetzt die Gesetze des Livius für ungültig: L. Marcius Philippus inimicus M. Livii Drusi obtinuit a senatu, ut leges eius omnes uno senatus consulto tollerentur.

Ascon. in Cornel. p. 68 (Orelli).

ad dandam civitatem Italiae] Es wird damit nicht gesagt, dafs Livius eine derartige lex eingebracht hat; seine Bestrebungen gingen nicht über geheime Verbindungen mit den Italikern hinaus, die Mörderhand ereilte ihn noch vor der Ausführung seines Vorhabens. Vgl. Peter II, 83.

C. 15. Mors Drusi] Nach dem Tode des Livius Drusus wurde durch die lex Varia (des Tribunen Q. Varius Hybrida) gegen alle Gönner und Anhänger desselben als Freunde der Bundesgenossen die Untersuchung eingeleitet. Dieser Umstand beschleunigte den Ausbruch des Krieges. bellum Italicum] auch Marsicum, seltner sociale oder sociorum genannt. Es verbündeten sich die Samniten, Marser, Marruciner, Paeligner,

cum id malum ab Asculanis ortum esset, (quippe praetorem Servilium Fonteiumque legatum occiderant) ac deinde a Marsis excep- · tum in omnis penetrasset regiones, arma adversus Romanos cepit. Quorum ut fortuna atrox, ita causa fuit iustissima; petebant enim eam civitatem, cuius imperium armis tuebantur; per omnis annos atque omnia bella duplici numero se militum equitumque fungi neque in eius civitatis ius recipi, quae per eos in id ipsum pervenisset fastigium, per quod homines eiusdem et gentis et sanguinis ut externos alienosque fastidire posset. Id bellum amplius trecenta milia iuventutis Italicae abstulit. Clarissimi autem imperatores fuerunt Romani eo bello Cn. Pompeius, Cn. Pompei Magni pater, C. Marius, L. Sulla, anno ante praetura functus, Q. Metellus, Numidici filius, qui meritum cognomen Pii consecutus erat: quippe expulsum civitate a L. Saturnino tribuno plebis quod solus in leges eius iurare noluerat, pietate sua, auctoritate senatus, consensu populi Romani restituit patrem.

XVI. Italicorum autem fuerunt celeberrimi duces Silo Popaedius, Herius Asinius, Insteius Cato, C. Pontidius, Telesinus Pontius, Marius Egnatius, Papius Mutilus; neque ego verecundia domestici sanguinis gloriae quicquam, dum verum refero, subtraham: quippe multum Minati Magi, atavi mei, Aeculanensis, tribuendum est memoriae; qui nepos Deci Magi, Campanorum principis, celeberrimi et fidelissimi viri, tantam hoc bello Romanis fidem praestitit, ut cum legione quam ipse in Hirpinis conscripserat, Herculaneum simul cum T. Didio caperet, Pompeios cum L. Sulla oppugnaret Compsamque occuparet; (cuius de virtutibus cum alii, tum maxime dilucide Q. Hortensius in annalibus suis rettulit; cuius illi pietati plenam populus Romanus gratiam rettulit ipsum Quiritium civitate donando, duos filios eius creando praetores, cum seni adhuc crearentur. Tam varia atque atrox fortuna Italici belli fuit, ut per biennium continuum duo Romani consules, Rutilius ac deinde Cato Porcius, ab hostibus occiderentur, exercitus populi Romani multis

[ocr errors]

=

Vestiner, Vicenter, Lucaner.
L. Caesare et P. Rutilio coss.]
90 v. Chr.
ab Asculanis] Ser-
vilius hatte in Erfahrung gebracht,
dafs von Asculum Geifseln nach
Corfinium, der Verbündeten Haupt-
stadt (Italia, oskisch Vitellia), ge-
bracht worden waren. Er eilte nun
mit Fonteius in die Stadt, um
Rechenschaft zu fordern. Als er
aber das Volk mit Vorwürfen u.
Drohungen überhäufte, wurde er
samt allen anwesenden Römern er-
mordet. Dieser Vorfall fällt noch
in den Winter 91.
atrox] hart.
Vgl. die Rede des C. Gracchus zu

[ocr errors]

Plut. c. 5. imperium] mächtige
Regierung. Cn. Pompejus]
Strabo, Consul 89, führte den Krieg
auf

dem nördlichen Schauplatz, während Sulla im Süden den Oberbefehl führte. Pomp. schlug 15000 Marser auf ihrem Zuge nach Etrurien, unterwarf die Vestiner u. Päligner u. eroberte Asculum.

C. 16. celeberrimi duces] die Bundesgenossen ernannten 2 Consuln, Q. Pompädius Silo u. C. Papius Mutilus, ferner 12 Prätoren, worunter die genannten Feldherrn gehören. Deci Magi] cf. Liv. XXIII,

« IndietroContinua »