Immagini della pagina
PDF
ePub

in locis funderentur, utque ad saga iretur diuque in eo habitu maneretur. Caput imperi sui Corfinium legerant atque appellarant Italicam. Paulatim deinde recipiendo in civitatem qui arma aut non ceperant aut deposuerant maturius, vires refectae sunt Pompeio Sullaque et Mario fluentem procumbentemque rem populi Romani restituentibus.

XVII. Finito ex maxima parte, nisi qua Nolani belli manebant reliquiae, Italico bello, suo quidem Romani victis adflictisque ipsi exanimati quam integris viribus universis civitatem dare maluerunt, consulatum inierunt Q. Pompeius et L. Cornelius Sulla, vir qui neque ad finem victoriae satis laudari, neque post victoriam abunde vituperari potest. Hic natus familia nobili, sextus a Cornelio Rufino qui bello Pyrrhi inter celeberrimos fuerat duces, cum familiae eius claritudo intermissa esset, diu ita se gessit, ut nullam petendi consulatum cogitationem habere videretur: deinde post praeturam inlustratus bello Italico et ante in Gallia legatione sub Mario, qua eminentissimos duces hostium fuderat, ex successu animos sumpsit petens que consulatum paene omnium civium suffragiis consul factus eum honorem undequinquagesimo aetatis suae anno adsecutus est.

IV. Bürgerkrieg des Marius Cinna und Sulla.

1. Revolution des P. Sulpicius Rufus (Vell. II, 18-19).

XVIII. Per ea tempora Mithridates, Ponticus rex, vir neque. silendus neque dicendus sine cura, bello acerrimus, virtute eximius, aliquando fortuna, semper animo maximus, consiliis dux, miles ma

7, 10. ad saga iretur] d. h. die Römer legten allgemein das Kriegskleid an, weil der Krieg der Stadt unmittelbar gefährlich erschien. Italicam] Auf Münzen Italiam. recipiendo in civitatem] Als auch die Etrusker u. Umbrer im Begriffe waren sich zu erheben, gab der Consul L. Julius Cäsar ein Gesetz, wodurch alle Städte das röm. Bürgerrecht erhielten, welche dem römischen Bunde treu geblieben waren (90). Bald darauf brachten M. Plautius Silvanus u. C. Papirius Carbo das Gesetz (lex Plautia Papiria) durch, dafs Alle das Bürgerrecht erhalten sollten, welche einer Bundesstadt angehörten u. sich binnen 60 Tagen beim praetor urbanus melden würden. Im J. 89 erteilte Pomp. Strabo das Bürgerrecht auch

[blocks in formation]

nu, odio in Romanos Hannibal, occupata Asia necatisque in ea omnibus civibus Romanis, quos quidem eadem die atque hora redditis civitatibus litteris iugenti cum pollicitatione praemiorum interimi iusserat, quo tempore neque fortitudine adversus Mithridatem, neque fide in Romanos quisquam Rhodiis par fuit, (horum fidem Mytilenaeorum perfidia inluminavit, qui M'. Aquilium aliosque Mithridati vinctos tradiderunt,) cum terribilis Italiae quoque videretur imminere, sorte obvenit Sullae Asia provincia. Is egressus urbe cum circa Nolam moraretur, (quippe ea urbs pertinacissime arma

denique Cn. Pompeius ita vicerit, ut maior clariorque in restaurando bello resurgeret damnisque suis terribilior redderetur. Denique ad postremum non vi hostili victus, sed voluntaria morte in avito regno senex herede filio decessit. оссиpata Asia] Justin. 37, 3 bis 38, 3 Ad regnum cum accessisset, Scythas ingenti felicitate perdomuit. Auctus igitur viribus Pontum quoque ac deinceps Cappadociam occupavit. Inde in Bithyniam transcendit. Inita deinde cum Nicomede societate Paphlagoniam invadit victamque cum socio dividit. Quam cum teneri a regibus senatui nuntiatum esset, legatos ad utrumque misit, qui gentem restitui in pristinum statum iuberent. Mithridates, cum se iam parem magnitudini Romanorum crederet, superbo responso hereditarium patri suo regnum obvenisse respondit. Nec territus minis Galatiam quoque occupat. Eodem tempore mortuo Nicomede etiam filius eius, et ipse Nicomedes, regno a Mithridate pellitur, qui cum supplex Romam venisset, decernitur in senatu, ut in regnum restituatur, in quod tum missi Aquilius et Mallius Maltinus legati. His cognitis Mithridates societatem cum Tigrane rege Armeniae bellum adversus Romanos gesturus iungit pactique inter se sunt, ut urbes agrique Mithridati, homines vero et quaecumque auferri possent Tigrani cederent (Vgl. das Bündnis der Römer u. Aetoler v. 211, Liv. 26, 34). Post haec legatos ad Cimbros, alios ad Gallograecos et Sarmatas Bastarnasque auxilium petitum mittit. Non magno igitur labore Aquilium et

[ocr errors]

Mallium Asiano exercitu instructos vincit, quibus pulsis ingenti favore civitatium excipitur: debita civitatibus publica privataque remittit et vacationem quinquennii concedit. Asia tam avide regem exspectabat, ut etiam vocibus vocaret: adeo illis odium Romanorum incusserat rapacitas proconsulum, sectio publicanorum, calumniae litium. necatisque civibus Romanis] Vgl. Cic. de inp. Cn. Pomp. § 7. Der schreckliche Befehl ward mit schonungsloser Grausamkeit vollzogen u. an dem Mordtage 80000 Menschen dem Tode preisgegeben (Val. Max. IX, 2, 3). Hierauf bemächtigte sich M. auch der Inseln im ägäischen Meere mit Ausnahme von Rhodus, wobei Delos die greulichste Verwüstung erlitt (Paus. III, 23, 2 τῆς Δήλου τότε ἐμπορίου τοῖς Ἕλλησιν οὔσης ἐφόνευσε δὲ αὐτοὺς τοὺς Δηλίους, κατασύρας δὲ πολλὰ μὲν ἐμπόρων χρήματα, πάντα δὲ ἀναθήματα, προσεξανδραποδισάμενος δὲ nai γυναῖκας καὶ τέκνα, καὶ αὐτὴν ἐς ἔδαφος κατέβαλε τὴν Δῆλον), u. schickte seinen Feldherrn Archelaos mit einem starken Heere nach Griechenland. Vgl. Halm Einl. zu Cic. de inp. Pomp. § 6—10. · Rhodiis] Cic. Verr. II. § 159. M'. Aquilium] Es ist derselbe, welcher den Sklavenkrieg in Sicilien beendigte. Die Mitylenäer lieferten ihn dem M. aus, dieser schleppte ihn gebunden auf einem Esel einher u. liefs ihm endlich in Pergamum geschmolzenes Gold in den Mund giessen (App. Mithr. 21). sorte obvenit] Nach anderer Nachricht durch Senatsbeschlufs. circa Nolam] Sulla wollte einen Teil des Heeres nach

retinebat exercituque Romano obsidebatur, velut paeniteret eius fidei, quam omnium sanctissimam bello praestiterat Punico) P. Sulpicius tribunus plebis disertus acer, opibus gratia amicitiis, vigore ingeni atque animi celeberrimus, cum antea rectissima voluntate apud populum maximam quaesisset dignitatem, quasi pigeret eum virtutum suarum et bene consulta ei male cederent, subito pravus et praeceps, C. Mario post septuagesimum annum omnia imperia et omnis provincias concupiscenti addixit legemque ad populum tulit, qua Sullae imperium abrogaretur, C. Mario bellum decerneretur Mithridaticum, aliasque leges perniciosas et exitiabilis neque tolerendas liberae civitati pertulit; quin etiam Q. Pompei consulis filium eundemque Sullae generum per emissarios factionis suae interfecit.

XIX. Tum Sulla contracto exercitu ad urbem rediit eamque armis occupavit, duodecim auctores novarum pessimarumque rerum, inter quos C. Marium cum filio et P. Sulpicium, urbe exturbavit ac lege lata exules fecit; Sulpicium autem adsecuti equites in Laurentinis paludibus iugulavere, caputque eius erectum et ostentatum pro rostris velut omen imminentis proscriptionis fuit. Marius post sextum consulatum annumque septuagesimum nudus ac limo obrutus, oculis tantummodo ac naribus eminentibus, extractus arundineto circa paludem Maricae in quam se fugiens consectantis Sullae equites abdiderat, iniecto in collum loro in carcerem Minturnensium iussu duumvirum ductus est. Ad quem interficiendum missus cum gladio servus publicus natione Germanus, qui forte ab imperatore eo bello Cimbrico captus erat, ut agnovit Marium, magno eiulatu cxprimente indignationem casus tanti viri, abiecto gladio profugit e carcere. Tum cives, ab hoste misereri paulo ante principis viri docti, instructum eum viatico conlataque veste in navem imposu

Asien führen. rectissima voluntate] Sulp. gehörte ebenso wie C. Aurelius Cotta zu der gemäfsigten Senatspartei, deren Führer Livius Drusus war. Vgl. Cic. de Or. I, 25; 30; 106; 131; III, 31; Brut. 203 grandis et tragicus orator. Vgl. Piderit, Einl. zu de Or. § 12. addixit] sc. tribunatum. Er versah Sulp. mit einer Leibwache von 3000 Bewaffneten u. hielt eine Schar von 600 Männern aus dem Ritterstande um sich, die er den Antisenat nannte. inperium abrogaretur] Sulp. fürchtete bereits, dafs Sulla das Heer gegen ihn u. Marius benützen möchte.

aliasque leges] ut exsules revocarentur et novi cives libertinique_in omnes tribus distribuerentur. Bei einem Aufstand, den Sulp. durch diese Gesetze erregte, wurde der

Sohn des Consuls Pompeius getötet, Sulla rettete sich durch die Flucht u. fand angeblich im Hause des Marius Schutz.

C. 19. duodecim auctores] a senatu hostes iudicati sunt. Liv. per. 77. Auf dem Esquilinischen Hügel war es zwischen den Truppen des Sulla u. des Marius zu einer blutigen Schlacht gekommen, wobei Sulla nur dadurch siegte, dafs er sich persönlich der Gefahr aussetzte. adsecuti equites] P. Sulp. cum in quadam villa lateret, indicio servi sui retractus et occisus est. servus ut praemium promissum indici haberet, manumissus, set ob scelus proditi domini de Saxo deiectus est. Liv. 77. iussu duumvirum] des städtischen Magistrates. instructum eum viatico] Cic. p. Plancio

erunt; at ille adsecutus circa Aenariam insulam filium cursum in Africam direxit inopemque vitam iu tugurio ruinarum Carthaginensium toleravit, cum Marius aspiciens Carthaginem, illa intuens Marium, alter alteri possent esse solacio.

2. Revolution des L. Cornelius Cinna (Vell. II, 20. 21).

XX. Hoc primum anno sanguine consulis Romani militis imbutae manus sunt; quippe Q. Pompeius, collega Sullae, ab exercitu Cn. Pompei proconsulis seditiosi quamquam dux decesserat, interfectus est. ** Non erat Mario Sulpicioque Cinna temperatior. Itaque cum ita civitas Italiae data esset, ut in octo tribus contribuerentur novi cives, ne potentia eorum et multitudo veterum civium dignitatem frangeret plusque possent recepti in beneficium quam auctores beneficii, Cinna in omnibus tribubus eos se distributurum pollicitus est. Quo nomine ingentem totius Ilaliae frequentiam in urbem acciverat. E qua pulsus collegae optimatiumque viribus cum in Campaniam tenderet, ex auctoritate senatus consulatus ei abrogatus est suffectusque in eius locum L. Cornelius Merula flamen dialis: haec iniuria homine quam exemplo dignior fuit. Tum Cinna corruptis primo centurionibus ac tribunis, mox etiam spe largitionis militibus, ab eo exercitu qui circa Nolam erat, receptus est. Is cum universus in verba eius iurasset, retinens insignia consulatus patriae bellum intulit, fretus ingenti numero novorum civium e quorum delectu trecentas amplius cohortis conscripserat ac triginta legionum instar impleverat. Opus erat partibus auctoritate, cuius augendae gratia C. Marium cum filio de exilio revocavit, quique cum iis pulsi erant.

§ 26 Minturnenses coloni, quod C. Marium e civili ferro atque ex inpiis manibus eripuerunt, quod tecto receperunt, quod fessum inedia fluctibusque recrearunt, quod viaticum congesserunt, quod navigium dederunt, quod eum linquentem eam terram, quam servarat, votis omnibus lacrimisque prosecuti sunt, aeterna in laude versantur. Cic. vergleicht sehr häufig sein Exil mit dieser Flucht des Marius. circa Aenariam] die Insel Ischia, am Golf von Neapel, vulkanischen Ursprungs mit warmen Quellen. ,,Aenariam appellavere locum, ubi Aeneas a Troia veniens classem appulit." Festus.

C. 20. Noch vor seiner Abreise

nach Griechenland liefs Sulla unter seiner Leitung die Consuln für das nächste Jahr (87) wählen: Cn. Octavius u. L. Corn. Cinna. Der Erstere war entschiedener Anhänger der Senatspartei, den Cinna verpflichtete Sulla durch einen feierlichen Eid, nichts feindseliges gegen ihn während seiner Abwesenheit zu unternehmen. Cinna erhob aber sofort wieder das Banner des Aufruhrs. Pompeius] Q. Pompeius Rufus. Cn. Pompei] dem Pomp. Strabo hatte der Senat im vorigen Jahre den Oberbefehl entzogen. quamquam dux decesserat] obwohl er als Feldherr abgetreten war, so schürte er doch unter den Soldaten den Aufruhr gegen seinen Nachfolger.

XXI. Dum bellum autem infert patriae Cinna, Cn. Pompeius, Magni pater, cuius praeclara opera bello Marsico praecipue circa Picenum agrum, ut praescripsimus, usa erat respublica, quique Asculum ceperat (circa quam urbem, cum in multis aliis regionibus exercitus dispersi forent, quinque et septuaginta milia civium Romanorum, amplius sexaginta milia Italicorum una die conflixerant), frustratus spe continuandi consulatus ita se dubium mediumque partibus praestitit, ut omnia ex proprio usu ageret temporibusque insidiari videretur et huc atque illuc, unde spes maior adfulsisset potentiae, se exercitumque deflecteret. Sed ad ultimum magno atrocique praelio cum Cinna conflixit, cuius commissi patratique sub ipsis moenibus oculisque urbis Romanae pugnantibus spectantibusque quam fuerit eventus exitiabilis, vix verbis exprimi potest. Post hoc cum utrumque exercitum velut parum bello exhaustum laceraret pestilentia, Cn. Pompeius fulmine ictus decessit, cuius interitus voluptas amissorum aut gladio aut morbo civium paene damno repensata est, populusque Romanus quam viro iracundiam debuerat, in corpus mortui contulit. Cinna et Marius haud incruentis utrimque certaminibus editis urbem occupaverunt; sed prior ingressus Cinna de recipiendo Mario legem tulit.

3. Terrorismus des C. Marius (Vell. II, 22).

XXII. Mox C. Marius pestifero civibus suis reditu intravit moenia. Nihil illa victoria fuisset crudelius, nisi mox Sullana esset secuta; neque licentia in mediocris saevitum, sed excelsissimae quoque atque eminentissimae claritatis viri variis suppliciorum generibus adfecti. In iis consul Octavius, vir lenissimi animi, iussu Cinnae interfectus est; Merula autem qui se sub adventum Cinnae consulatu abdicaverat, incisis venis superfusoque altaribus sanguine, quos saepe pro salute reipublicae flamen dialis precatus erat deos, eos in execrationem Cinnae partiumque eius tum precatus optime de republica meritum spiritum reddidit. M. Antonius, princeps civitatis atque eloquentiae, gladiis militum quos ipsos facundia sua moratus erat, iussu Mari Cinnaeque confossus est. Q. Catulus, et aliarum virtutum et belli Cimbrici gloria, quae illi cum Mario communis fuerat, celeberrimus, cum ad mortem conquireretur, conclusit

C. 21. conflixit] Am collinischen Thor. Im Heere des Cinna kommandierten auch Carbo u. Q. Sertorius.

de recipiendo Mario] Marius weigerte sich die Stadt zu betreten, bevor er förmlich zurückgerufen sei, worauf man in Rom sofort Anstalten traf, einen Volksbeschluss zu erwirken.

Histor. Quellenbuch II, 3.

C. 22. pestifero reditu] Velut captam urbem caedibus ac rapinis vastavit. Liv. moratus erat] Es wird erzählt, dafs seine Beredsamkeit auf die von Marius ausgesandten Mörder einen solchen Eindruck machte, dafs sie sich weigerten ihn zu töten u. nur ihr Führer den Mut u. die Hartherzigkeit hatte,

6

« IndietroContinua »