1 TITI LIVI AB VRBE CON! Montepus lapidibus plurisee, et mu mis tern-bat; i et in via Fornicat pun erat, aliquot homines de caelo XXXVII. Per eosdem dies : regem Hieronem, ut nulla sua p! probe sciat magnitudinem popu bella juvari soleant, misisse; 9 omnium primum ominis causa Advexisse etiam trecenta milia praeterea opus esset, quo jus auxilia etiam externa vidisse 30 itaque misisse mille sagittario: aptam manum adversus Baliare cesque alias missili telo gentes silium quoque addebant, ut pe 35 hostes in terra bellum Sicilia evenisset, clasem in Afri anti daretur iis ad aux rem Romanam gratis rei accepta na divae dare dicare (art. imarini In a are a Et propitiamque Romano. Bentum e, in Anda genus, hostem hunc isumeno locus nostris mpus adversus unum quam adpetendo gloita res se habet: una 5 annibalem est, qua ego c docet (stultorum iste », quae fuit futuraque, s, inmutabilis est. In e ac solo nostro; omnia 10 'um sunt; armis, viris, vabuntque: id jam fidei ebus nostris dederunt: stantiores nos tempus ntra in aliena, in hostili 15 ca infestaque, procul ab erra neque mari est pax; at, nulla moenia ; nihil rapto vivit; partem vix , quem Hiberum amnem 20 1 ferro absumpti; nec his itat. Dubitas ergo, quin eum, qui senescat in dies, lementum, non pecuniam Gereonii, castelli Apuliae 25 thaginis moenibus sedet! em de me gloriabor. Cn. oximi consules, vide, quem sint. Haec una salutis est ilem infestamque cives tibi 30 int. Idem enim tui quod dem Varro consul Romanus imperator cupiet. Duobus portet. Resistes autem, si sque hominum satis firmus 35 egae vana gloria neque tua Veritatem laborare nimis mquam. Gloriam qui spreSine, timidum pro cauto, tar locorum situm, naturam regionis, nosset, jam nunc togatus in urbe sciret, quae sibi agenda armato forent, et diem quoque praedicere posset, qua cum hoste signis conlatis esset dimicaturus : se, quae con5 silia magis res dent hominibus quam homines rebus, ea ante tempus inmatura non praecepturum; optare, ut, quae caute ac consulte gesta essent, satis prospere evenirent; temeritatem, praeterquam quod stulta sit, infelicem etiam ad id locorum fuisse.' Et sua sponte 10 apparebat tyta celeribus consiliis praepositurum, et, quo id constantius perseveraret, Q. Fabius Maximus sic eum proficiscentem adlocutus fertur: XXXIX. “Si aut conlegam, id quod mallem, tui similem, L. Aemili, haberes, aut tu collegae tui esses 15 similis, supervacanea esset oratio mea ; nam et duo boni consules, etiam me indicente, omnia e re publica fideque vestra faceretis, et mali nec mea verba auribus vestris nec consilia animis acciperetis. Nunc et conlegam tuum et te talem virum intuenti mihi 20 tecum omnis oratio est, quem video nequiquam et virum bonum et civem fore, si, altera parte claudente re publica, malis consiliis idem ac bonis juris et potestatis erit. Erras enim, L. Paule, si tibi minus certaminis cum C. Terentio quam cum Hannibale 25 futurum censes ; nescio an infestior hic adversarius quam ille hostis maneat te. Cum illo in acie tantum, cum hoc omnibus locis ac temporibus certaturus es ; adversus Hannibalem legionesque ejus tuis equitibus ac peditibus pugnandum tibi erit, Varro dux tuis 30 militibus te est oppugnaturus. Ominis etiam tibi causa absit C. Flamini memoria. Tamen ille consul demum et in provincia et ad exercitum coepit furere; hic, priusquam peteret consulatum, deinde in petendo [consulatu], nunc quoque consul, priusquam castra 35 videat aut hostem, insanit. Et qui tantas jam nunc procellas proelia atque acies jactando inter togatos ciet, quid inter armatam juventutem censes facturum et ubi extemplo res verba sequitur ? Atqui si hic, quod facturum se denuntiat, extemplo pugnaverit, 1 aut ego rem militarem, belli hoc genus, hostem hunc ignoro, aut nobilior alius Trasumeno locus nostris cladibus erit. Nec gloriandi tempus adversus unum est, et ego contemnendo potius quam adpetendo gloriam modum excesserim; sed ita res se habet: una 5 ratio belli gerendi adversus Hannibalem est, qua ego gessi. Nec eventus modo hoc docet (stultorum iste magister est), sed eadem ratio, quae fuit futuraque, donec res eaedem manebunt, inmutabilis est. In Italia bellum gerimus, in sede ac solo nostro; omnia 10 circa plena civium ac sociorum sunt; armis, viris, equis, commeatibus juvant juvabuntque : id jam fidei documentum in adversis rebus nostris dederunt: meliores, prudentiores, constantiores nos tempus diesque facit. Hannibal contra in aliena, in hostili 15 est terra, inter omnia inimica infestaque, procul ab domo, ab patria ; neque illi terra neque mari est pax; nullae eum urbes accipiunt, nulla moenia ; nihil usquam sui videt; in diem rapto vivit; partem vix tertiam exercitus ejus habet, quem Hiberum amnem 20 trajecit; plures fame quam ferro absumpti; nec his paucis jam victus suppeditat. Dubitas ergo, quin sedendo superaturi simus eum, qui senescat in dies, non commeatus, non supplementum, non pecuniam habeat? Quam diu pro Gereonii, castelli Apuliae 25 inopis, tamquam pro Carthaginis moenibus sedet! Sed ne adversus te quidem de me gloriabor. Cn. Servilius atque Atilius, proximi consules, vide, quem ad modum eum ludificati sint. Haec una salutis est via, L. Paule, quam difficilem infestamque cives tibi 30 magis quam hostes facient. Idem enim tui quod hostium milites volent; idem Varro consul Romanus quod Hannibal Poenus imperator cupiet. Duobus ducibus unus resistas oportet. Resistes autem, si adversus famam rumoresque hominum satis firmus 35 steteris, si te neque collegae vana gloria neque tua falsa infamia moverit. Veritatem laborare nimis saepe aiunt, extingui numquam. Gloriam qui spreverit, veram habebit. Sine, timidum pro cauto, tar dum pro considerato, inbellem pro perito belli vocent. Malo te sapiens hostis metuat, quam stulti cives laudent. Omnia audentem contemnet Hannibal, nihil temere agentem metuet. Nec ego, ut nihil agatur, 5 suadeo, sed ut agentem te ratio ducat, non fortuna; tuae potestatis semper tu tuaque omnia sint; armatus intentusque sis; neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des. Omnia non properanti clara certaque erunt; festinatio inprovida est et 10 caeca. XL. Adversus ea oratio consulis haud sane laeta fuit, magis fatentis ea quae diceret vera quam facilia factu esse. 'Dictatori magistrum equitum intolerabilem fuisse; quid consuli adversus conlegam sedi15 tiosum ac temerarium virium atque auctoritatis fore? Se populare incendium priore consulatu semustum effugisse; optare, ut omnia prospere evenirent; set si quid adversi caderet, hostium se telis potius quam suffragiis iratorum civium caput objecturum.' 20 Ab hoc sermone profectum Paulum tradunt, pro sequentibus primoribus patrum; plebeium consulem sua plebes prosecuta, turba conspectior, cum dignitates deessent. Ut in castra venerunt, permixto novo exercitu ac 25 vetere, castris bifariam factis, ut nova minora essent propius Hannibalem, in veteribus major pars et omne robur virium esset, consulum anni prioris M. Atilium, aetatem excusantem, Romam miserunt, Geminum Servilium in minoribus castris legioni Romanae et 30 sociûm peditum equitumque duobus milibus praeficiunt. Hannibal quamquam parte dimidia auctas hostium copias cernebat, tamen adventu consulum mire gau dere. Non solum enim nihil ex raptis in diem com35 meatibus superabat, sed ne unde raperet quidem quicquam reliqui erat, omni undique frumento, postquam ager parum tutus erat, in urbes munitas convecto, ut vix decem dierum, quod conpertum postea est, frumentum superesset, Hispanorumque ob inopiam |