U. C. 561. Et impe 19 · tot millibus certe Boiorum nemo ante se imperator pugnaveA. C. 191. rit: plus partem dimidiam ex quinquaginta millibus hominum cæsam, multa millia capta: senes puerosque Boiis superesse. 'Itaque id quemquam mirari posse, cur victor exercitus, quum 'hostem in provincia neminem reliquisset, Romam venerit ad 'celebrandum consulis triumphum ? Quorum militum si et in 'alia provincia opera uti senatus velit; 18utro tandem modo promtiores ad aliud periculum novumque laborem ituros cre'dat, si persoluta iis sine detrectatione prioris periculi laborisque merces sit, an si spem pro re ferentes dimittant, jam semel in prima spe deceptos? Nam, quod ad se adtineat, sibi gloriæ in omnem vitam illo die satis quæsitum esse, quo se virum optimum judicatum ad accipiendam Matrem Idæam misisset senatus. Hoc titulo, etsi nec consulatus nec triumphus adji'citur, satis honestam honoratamque 1 P. Scipionis Nasica imaginem fore.' Universus senatus non ipse modo ad decernendum triumphum consensit, sed etiam tribunum plebis auctoritate sua compulit ad remittendam intercessionem. P. Cornelius consul triumphavit de Boiis. in eo triumpho Gallicis carpentis arma signaque et spolia omnis generis transvexit, et vasa ænea Gallica: et cum captivis nobilibus equorum quoque captorum gregem traduxit. Aureos torques transtulit mille quadringentos septuaginta unum. ad hoc d 20 auri pondo ducenta quadraginta septem, 21 argenti infecti factique in Gallicis vasis, non infabre suo more factis, duo millia trecenta quadraginta pondo, 22 bigatorum nummorum ducenta triginta quatuor. militibus, qui currum secuti sunt, trecenos vicenos quinos asses divisit; duplex centurioni; triplex equiti. Postero die, concione advocata, de rebus ab se gestis, et de injuria tribuni bello alieno se inli trat. 23 baddatur Gron. Crev. c unum del. Eæd. d hac Eæd. quinque Eæd. f tria Eæd. millibus. Supra c. 34. et victoriæ tuæ 18 Utro tandem modo promptiores.. 8 trecentos Gron. centenos Rup. 19 P. Scipionis Nasica imaginem] Imaginibus clarorum virorum subscribebantur tituli honorum quos gessissent, et si quid illis ad gloriam insigne contigisset. 20 Auri pondo ducenta quadraginta quinque] Marcas nostrates 382. cum unciis sex et semuncia. 21 Argenti....duo millia trecenta quadraginta pondo] Marcas nostrates 3656. cum unciis 2. 22 Bigatorum Nummorum ducenta triginta tria] Supple millia. Denarios 233000. marcas argenti 3640. cum unciis 5. 23 Trecenos vicenos quinos asses] Denarios paulo plus 20. Semuncias argenti nostrates paulo plus 5. gantis, ut suæ victoriæ fructu se defraudaret, quum disseru- U. C. 561, isset, milites exauctoratos dimisit. A. C. 191. XLI. Dum hæc in Italia geruntur, Antiochus Ephesi se- Antiochi securus admodum de bello Romano erat, tamquam non trans-curitas. ituris in Asiam Romanis. quam securitatem ei magna pars amicorum aut per errorem, aut adsentando faciebat. Hannibal unus, 24 cujus eo tempore vel maxima apud regem auctoritas erat, Magis mirari se,' aiebat,' quod non jam in Monita 'Asia essent Romani, quam venturos dubitare. 25 Propius Hannibalis. esse, in Asiam ex Græcia, quam ex Italia in Græciam trajicere: et multo majorem caussam Antiochum, quam Ætolos, esse. neque enim mari minus, quam terra, pollere Romana arma. jampridem classem circa Maleam esse. Audire sese, nuper novas naves novumque imperatorem rei gerendæ caussa 6 ex Italia venisse. Itaque desineret Antiochus pacem sibi ipse spe vana facere. In Asia, et de ipsa Asia, brevi terra marique dimicandum ei cum Romanis esse : et aut imperium adimendum orbem terrarum adfectantibus, aut ipsi regnum amittendum.' Unus vera et providere, et fideliter prædicere visus. itaque ipse rex navibus, quæ paratæ instructæque erant, Chersonesum petit; ut ea loca, si forte terra venirent Romani, præsidiis firmaret. ceteram classem Polyxenidam parare et deducere jussit; speculatorias naves ad omnia exploranda circa insulas dimisit. mana. XLII. C. Livius præfectus Romanæ classis, cum quin- Classis Roquaginta navibus tectis profectus, ab Roma Neapolim, quo ab sociis ejus oræ convenire jusserat apertas naves, quæ ex fœdere debebantur, Siciliam inde petit: fretoque Messanam prætervectus, quum sex Punicas naves ad auxilium missas accepisset, ab Rheginis Locrisque et ejusdem juris sociis debitas exegisset naves, lustrata classe ad Lacinium, altum petit. Corcyram, quam primam Græciæ civitatium adiit, quum venisset, percunctatus de statu belli, (necdum enim omnia in Græcia perpacata erant) et ubi classis Romana esset, postquam audivit, circa Thermopylarum saltum in statione consulem ac regem esse, classem Piræei stare, maturandum ratus omnium rerum caussa, pergit protinus navigare Peloponnesum. 26 Samen Zacynthumque, quia partis Ætolorum maluerant esse, protinus depopulatus, Maleam petit et, prospera navigatione usus, paucis diebus Piraeum hut maxima Gron. Crev. 24 Cujus eo tempore ut maxima] Sic in Asiam. habent MSS. teste Gronovio. Assen- 26 Samen Zacynthumque, quia partitur noster Victor. Lege: vel maxima. tis Ætolorum maluerant esse.... depo25 Propius esse in Asiam ex Græcia] pulatus] Hæc facta sunt, antequam Recte observat Dujatius propius hic Zacynthus Achæis traderetur a præusurpari pro eo quod est promptius, fa- fecto Amynandri. Id apparebit, si concilius. Nam trajectus ipse brevior est feras tempora hic et c. 32. notata. ex Italia in Græciam, quam ex Græcia U. C. 561. A. C. 191. ad veterem classem pervenit. Ad Scyllæum Eumenes rex cum tribus navibus obcurrit; quum Æginæ diu incertus consilii fuisset, utrum ad tuendum rediret regnum, (audiebat enim Antiochum Ephesi navales terrestresque parare copias) an nusquam abscederet ab Romanis, ex quorum fortuna sua penderet. A Piræeo A. Atilius, traditis successori quinque et viginti navibus tectis, Romam est profectus. Livius una et octoginta rostratis navibus, multis præterea minoribus, quæ aut apertæ rostratæ, aut sine rostris speculatoriæ erant, Delum trajecit. XLIII. Eo fere tempore consul Acilius Naupactum obpugnabat. Livium Deli per aliquot dies (et est ventosissima regio inter Cycladas, fretis alias majoribus, alias minoribus divisas) adversi venti tenuerunt. Polyxenidas, certior per dispositas speculatorias naves factus, Deli stare Romanam classem, nuncios ad regem misit. qui, omissis, quæ in Hellesponto agebat, cum rostratis navibus, quantum adcelerare potuit, Ephesum rediit : et consilium extemplo habuit, faciendumne periculum navalis certaminis foret. Polyxenidas Antiochus negabat cessandum: et utique prius confligendum, quam cum ea pug-classis Eumenis et Rhodiæ naves conjungerentur Romanis. nandum de- 6 27 ita numero non ferme inpares futuros se, ceteris omnibus cernit. 'superiores', et celeritate navium, et varietate auxiliorum. Nam " Romanas naves, quum ipsas inscite factas inmobiles esse, tum etiam, ut quæ in terram hostium veniant, oneratas commeatu venire: suas autem, ut pacata omnia circa se relinquentes, ❝ nihil præter militem atque arma habituras. multum etiam ad'juturam notitiam maris terrarumque et ventorum: quæ omnia ignaros turbatura hostes essent.' Movit omnes auctor consilii, qui et re consilium exsecuturus erat. Biduum in adparatu morati tertio die centum navibus, quarum 28 septuaginta tectæ, ceteræ apertæ, minoris omnes formæ, erant, profecti Phocæam petierunt. inde, quum audisset, adpropinquare jam Romanam classem, rex, quia non interfuturus navali certa 1 futuros; ipsum c. o. superiorem Gron. Crev. 27 Ita numero non ferme impares futuros se; ceteris omnibus superiores] Hanc vetustam esse scripturam testatur Gelenius, quam et aliquot editiones amplexæ sunt. In Gronovianis legitur: non ferme impares futuros; ipsum ceteris omnibus superiorem. Sed quum in tota hac periodo de classe Antiochi agatur, quo pertinet vox ipsum capiti alterius membri præfixa? Vict. codex præfert: Itaque numero ferme impares futuros (Romanos;) ipsum (Antiochum) ceteris omnibus superiorem. Sed displicet TÒ itaque et ferme impares. 28 Septuaginta tecta, ceteræ aperta, minoris omnes forma erant] Distinguebant naves majoris et minoris formæ ac videntur habuisse pro navibus majoris formæ, eas quæ supra triremes essent, sive quæ pluribus quam tribus remorum ordinibus agerentur. Id colligi potest ex l. xxxvI. c. 23. infra. Significat itaque hoc loco Livius Polyxenidam habuisse septuaginta tectas naves, triginta apertas; omnes, tam tectas, quam apertas, minoris formæ : ita ut nulla esset navis in ejus classe, quæ triremi major esset. mini erat, Magnesiam, quæ ad Sipylum est, concessit, ad U. C. 561. terrestres copias comparandas. classis ad Cyssuntem portum A. C. 191. Erythræorum, tamquam ihi aptius exspectatura hostem, contendit. Romani, ubi primum aquilones (ii namque per aliquot dies tenuerant) cecidere, ab Delo Phanas, portum Chiorum in Ægæum mare versum, petunt: 29 inde ad urbem circumegere naves, commeatuque sumto, 30 Phocæam trajiciunt. Eumenes, Elæam ad suam classem profectus, paucis post inde diebus, cum quatuor et viginti navibus tectis, apertis pluribus, paullo 31 a Phocæa ad Romanos, parantes instruentesque se ad navale certamen, rediit. Inde 32 centum quinquaginta tectis navibus, apertis ferme quinquaginta, profecti, primo, aquilonibus transversis quum urguerentur in terram, cogebantur tenui agmine prope in ordinem singulæ naves ire; deinde, ut lenita paullum vis venti est, ad Corycum portum, qui super Cyssuntem est, conati sunt trajicere. 34 XLIV. Polyxenidas, ut adpropinquare hostes adlatum Pugna naest, occasione pugnandi lætus, sinistrum ipse cornu in altum valis. extendit, dextrum cornu præfectos navium ad terram explicare jubet, et æqua fronte ad pugnam procedebat. Quod ubi vidit Romanus, vela contrahit, malosque inclinat, et simul armamenta componens, opperitur insequentes naves. Jam ferme triginta in fronte erant, 33 quibus ut æquaret lævum cornu, dolonibus erectis altum petere intendit: jussis, qui sequebantur, adversus dextrum cornu prope terram proras dirigere. Eumenes agmen cogebat. ceterum, ut demendis armamentis tumultuari primum coeptum est, et ipse, quanta maxima celeritate potest, concitat naves. 35 Jam omnibus in conspectu erant: duæ Punicæ naves antecedebant Romanam classem, quibus obviæ tres fuerunt regiæ naves. et ut in numero inpari, duæ regiæ unam circumsistunt et primum ab utroque latere remos detergunt: deinde k omnes Crev. A. C. 191. U. C. 561. transcendunt armati, et, dejectis cæsisque propugnatoribus, navem capiunt. Una, quæ compari Marte concurrerat, postquam captam alteram navem vidit, priusquam a tribus simul circumveniretur, retro ad classem refugit. Livius, indignatione accensus, prætoria nave in hostes tendit. adversus quam eadem spe duæ, quæ Punicam unam navem circumvenerant, quum inferrentur, demittere in aquam remos ab utroque latere remiges stabiliendæ navis caussa jussit, et in advenientes hostium naves ferreas manus injicere, et, 36 ubi pugnam pedestri similem fecisset, meminisse Romanæ virtutis, nec pro viris ducere regia mancipia. Haud paullo facilius, quam ante duæ unam, tunc una duas naves expugnavit, cepitque. Et jam classes quoque undique concurrerant, et passim permixtis navibus pugnabatur. Eumenes, qui extremus commisso certamine advenerat, ut animadvertit lævum cornu hostium ab Livio turbatum, dextrum ipse, ubi æqua pugna erat, invadit. Vineunt XLV. Nec ita multo post primum ab lævo cornu fuga cœpit. Polyxenidas enim, ut virtute militum haud dubie superari se vidit, sublatis dolonibus effuse fugere intendit: mox idem et, qui prope terram cum Eumene contraxerant certamen, fecerunt. Romani et Eumenes, quoad subficere remiges potuerunt, et in spe erant extremi agminis vexandi, satis pertinaciter secuti sunt. postquam celeritate navium, utpote levium, suas commeatu onustas eludi frustra tendentes viderunt, tandem abstiterunt; tredecim captis navibus cum milite ac remige, decem demersis. Romanæ classis una Punica navis, in primo certamine ab duabus circumventa, periit. Polyxenidas non prius, quam in portu Ephesi, fugæ finem fecit. 37 Romani eo die, unde egressa regia classis erat, manserunt: postero die hostem persequi intenderunt. medio fere in cursu obviæ fuere iis quinque et viginti tectæ Rhodiæ naves, cum Pausistrato præfecto classis. lis adjunctis, Ephesum hostem persecuti, ante ostium portus acie instructa steterunt. Postquam confessionem victis satis expresserunt, Rhodii et Eumenes domos dimissi: Romani, Chium petentes, Phoenicuntem primum portum Erythrææ terræ prætervecti, nocte anchoris jactis, postero die in insulam ad ipsam urbem trajecerunt. ubi paucos dies remige maxime reficiendo morati, Phocæam transmittunt. Ibi relictis ad præsidium urbis quatuor quinqueremibus, ad Canas classis venit: et, quum jam hiems adpeteret, fossa val 36 Ubi pugnam pedestri similem fecisset] Gronovius jure emendat fecissent, nempe præfecti et propugnatores navium. 37 Romani eo die, unde egressa regia classis erat, manserunt] Videtur hic excidisse nomen loci, in quo manserunt Romani. Forsan legendum est Cyssunte, unde egressa. Vid. supra, c. 43. |