Immagini della pagina
PDF
ePub

11 sciunt accolæ. Pudebat Macedones, tam præclaram urbem a comessabundo rege deletam esse. Itaque res in serium versa est; et imperaverunt sibi 2, ut crederent, illo potissimum modo fuisse delendam. Ipsum, ut primum gravatam ebrietate mentem quies reddidit, pœnituisse constat et dixisse, majores pœnas Persas Græcis daturos fuisse, si ipsum in solio regiâque Xerxis respicere coacti essent. Postero die Lycio, itineris, quo Persidem intraverat, duci, triginta talenta dono dedit. Hinc in regionem Mediæ transiit, ubi supplementum novorum militum a Ciliciâ occurrit. Peditum erant quinque millia, equites mille: utrisque Plato Atheniensis præerat. His copiis auctus Darium persequi statuit.

1

b

XX. Mardorum gens ad deditionem cogitur.

(Curtius 1. vi. c. 5. 11.)

с

[V.] Mardorum erat gens a confinis Hyrcaniæ, cultu vitæ aspera et latrociniis adsueta. Hæc sola nec legatos miserat, nec videbatur imperata factura. Itaque rex indignatus, si una gens posset efficere, ne invictus esset, impedimentis cum præsidio relictis, citatâ manu comitante procedit. Noctu iter fecerat, et primâ luce hostis in conspectu erat: tumultus d magis quam prælium fuit. Deturbati ex collibus, quos occupaverant, barbari profugiunt ; proximique vici ab incolis deserti capiuntur. Interiora regionis ejus haud sane adiri sine magnâ vexatione exer2 citus poterant. Juga montium præaltæ silvæ rupesque inviæ sepiunt; ea, quæ plana sunt, novo munimenti genere impedierant barbari. Arbores densæ sunt ex industriâ consitæ, quarum teneros adhuc ramos manu flectunt, quos intortos rursus inserunt terræ; inde velut ex aliâ radice lætiores virent truncie. Hos, quâ natura fert, adolescere non sinunt; quippe alium alii quasi nexu conserunt ; qui ubi multâ fronde vestiti sunt, operiunt terram. Itaque occulti nexus & ramoruin, velut laquei, perpetuâ sepe iter claudunt. Una ratio erat cædendo aperire saltum ; sed hoc quoque magni operis. Crebri namque nodi duraverant stipites, et in se implicati arborum rami, suspensis circulis similes, lento vimine frustrabantur ictus. Incolæ autem, ritu ferarum virgulta subire soliti, tum quoque intraverant saltum, occultisque telis hostem lacessebant.

f

1

Ille, venantium modo, latibula scrutatus, plerosque i con- 3 fodit ad ultimum circumire saltum milites jubet, ut, si quâ pateret, irrumperent. Sed ignotis locis plerique oberrabant. Excepti sunt quidam; inter quos equus regis, Bucephalum 1 vocabant; quem Alexander non eodem, quo ceteras pecudes, animo æstimabat. Nam ille nec in dorso insidere suo patiebatur alium, et regem, quum vellet adscendere, sponte suâ genua submittens excipiebat, credebaturque sentire, quem veheret. Majore ergo, quam decebat, irâ simul ac dolore stimulatus, equum vestigari jubet, et per interpretem pronuntiari, ni reddidissent, neminem esse victurum. Hâc denuntiatione territi cum ceteris donis equum adducunt. Sed ne sic quidem mitigatus, cædi silvas jubet, aggestâque humo e montibus planitiem ramis impeditam exaggerarim. Jam aliquantulum altitudinis opus creverat, quum barbari, desperato ", regionem, quam occupaverant, posse retineri, gentem suam dedidere. Rex, obsidibus acceptis, Phradati tradere eos jussit. Inde quinto die in stativa revertitur.

XXI. Alexander in Sogdianorum regionem penetrat.

(Curtius 1. vII. c. 5. 1.)

Bactrianorum regione Artabazo a traditâ, sarcinas et im- 1 pedimenta ibi cum præsidio reliquit. Ipse cum expedito agmine loca deserta Sogdianorum intrat, nocturno itinere exercitum ducens. Aquarum penuria prius desperatione quam desiderio bibendi sitim accendit. Per quadringenta stadia ne modicus quidem humor exsistit.

b

Arenas vapor

e

æstivi solis accendit, quæ ubi flagrare cœperunt, haud secus quam continenti incendio cuncta torrentur. Caligo d deinde, immodico terræ fervore excitata, lucem tegit, camporumque non alia quam vasti et profundi æquoris species est. Nocturnum iter tolerabile videbatur, quia rore et matutino frigore corpora levabantur. Ceterum cum ipsâ luce æstus oritur, omnemque naturalem absorbet humorem siccitas, ora visceraque penitus uruntur. Itaque primum 2 animi, deinde corpora deficere cœperunt. Pigebat et consistere et progredi. Pauci a peritis regionis admoniti præpararant aquam. Hæc paulisper repressit sitim; deinde crescente æstu rursum desiderium humoris accensum est. Ergo quidquid vini oleique erat, hominibus ingerebatur f;

tantaque dulcedo bibendi fuit, ut in posterum sitis non timeretur. Graves deinde avide hausto humore non sustinere arma, non ingredi poterant, et feliciores videbantur, quos defecerat, quum ipsi sine modo infusa vomitu 3 cogerentur egerere. Anxium regem tantis malis circumfusi amici, ut meminisset, orabant, animi sui magnitudinem unicum remedium deficientis exercitûs esse: quum ex iis, qui præcesserant ad capiendum locum castris, duo occurrunt, utribus aquam gestantes, ut filiis suis, quos in eodem agmine esse et ægre pati sitim non ignorabant, occurrerent: qui quum in regem incidissent; alter ex iis, utre resoluto, vas, quod simul ferebat, implet, porrigens regi. Ille percunctatus, quibus aquam ferrent, filiis ferre cognoscit. Tunc poculo pleno, sicut oblatum est, reddito, Nec solus, inquit, bibere sustineom; nec tam exiguum dividere omnibus possum. Vos currite, et liberis vestris, quod propter illos attulistis, date.

4

n

Tandem ad flumen Oxum " ipse pervenit primâ fere vesperâ; sed exercitûs magna pars non potuerat consequi. În edito itaque monte ignes jubet fieri, ut ii, qui ægre sequebantur, haud procul castris se abesse cognoscerent. Eos autem, qui primi agminis erant, mature cibo ac potione firmatos, implere alios utres, alios vasa, quibuscunque P aqua posset portari, jussit, ac suis opem ferre. Sed qui intemperantius hauserant, intercluso spiritu exstincti sunt ; multoque major horum numerus fuit, quam ullo amiserat 5 prœlio. At ille thoracem adhuc indutus, nec aut cibo refectus aut potu, quâ veniebat exercitus, constitit; nec ante ad curandum corpus recessit, quam præterierant, qui agmen sequebantur 9, totamque eam noctem cum magno animi motu perpetuis vigiliis egit. Nec postero die lætior erat, quia nec navigia habebat, nec pons erigi poterat, circa amnem nudo solo et materiâ maxime sterili. Consilium igitur, quod unum necessitas subjecerat, init. Utres t quam plurimos stramentis refertos dividit. His incubantes transnavere amnem ; quique primi transierant, in statione erant, dum trajicerent ceteri. Hoc modo sexto demum die in ulteriore ripâ totum exercitum exposuit.

r

XXII. Alexander leones venatur in regione Bazariá. (Curtius 1. VIII. c. 1.)

h

d

b

Sogdianis rursus subactis, Alexander Maracanda re- 1 petit, et in regionem, quæ appellatur Bazaria, pervenit. Barbaræ opulentiæ in illis locis haud ulla sunt majora indicia, quam magnis nemoribus saltibusque nobilium ferarum greges clausi. Spatiosas ad hoc eligunt silvas, crebris perennium aquarum fontibus amœnase. Muris nemora cinguntur, turresque habent venantium receptacula. Quatuor continuis ætatibus intactum saltum fuisse constabat, quem Alexander cum toto exercitu ingressus, agitari undique feras jussit. Inter quas quum leo magnitudinis raræ 2 ipsum regem in vasurus incurreret, forte Lysimachus, qui postea regnavit proximus Alexandro, venabulum objicere feræ cœperat. Quo rex repulso et abire jusso, adjecit, tam a semeti uno quam a Lysimacho leonem interfici posse. Lysimachus enim quondam, quum venaretur in Syriâ, occiderat eximiæ magnitudinis feram solus; sed lævo humero usque ad ossa laceratus ad ultimum periculi pervenerat. Id ipsum exprobrans ei rex, fortius, quam locutus est, fecit. Nam feram non excepit modo, sed etiam uno vulnere occidit. Fabulam, quæ objectum leoni a rege Lysimachum temere vulgavit, ab eo casu, quem supra diximus, ortam esse crediderim. Ceterum Macedones, quamquam prospero eventu defunctus erat Alexander, tamen scivere gentis suæ more m, ne pedes venaretur, aut sine delectis principum et amicorum. İlle quatuor millibus ferarum dejectis, in eodem saltu cum toto exercitu epulatus est.

XXIII. Alexander Clitum interficit. (Curtius 1. viii. c. 1. 19.)

с

Inde Maracanda reditum est, acceptâque ætatis excu- 1 satione ab Artabazo provinciam ejus destinat Clito. Hic erat, qui apud Granicum amnem nudo capite regem dimicantem clypeo suo texit, et Rhoesacis d manum capiti regis imminentem gladio amputavit: vetus Philippi miles multisque bellicis operibus clarus. Hellanice, quæ Alexandrum educaverat, soror ejus, haud secus quam mater a rege diligebatur. Ob has causas validissimam imperii partem e

go

fidei ejus tutelæque commisit. Jamque iter parare in posterum jussus, solenni et tempestivo adhibetur convivio. 2 In quo rex quum multo incaluisset mero, immodicus æstimator suih, celebrare, quæ gesserat, cœpit; gravis etiam eorum auribus, qui sentiebant vera memorari. Silentium tamen habuere seniores, donec Philippi res orsus obterere, nobilem apud Chæroneam1 victoriam sui operis fuisse jactavit; ademtamque sibi malignitate et invidiâ patris tantæ rei gloriam. Illum quidem, seditione inter Macedones milites et Græcos mercenarios ortâ, debilitatum vulnere, quod in illâ consternationem acceperat, jacuisse, non alias" quam similatione mortis tutiorem; se corpus ejus protexisse clypeo suo, ruentesque in illum suâ manu occisos. Quæ patrem nunquam æquo animo esse confessum, invi3 tum filio debentem salutem suam. Itaque post expeditionem, quam sine eo fecisset ipse in Illyrios °, victorem scripsisse se patri, fusos fugatosque hostes: nec adfuisse unquam Philippum P. Laude dignos esse, non qui Samothracum initia viserent, quum Asiam uri vastarique oporteret, sed eos, qui magnitudine rerum fidem antecessissent. Hæc et his similia læti audire juvenes; ingrata senioribus erant, maxime propter Philippum, sub quo diutius vixerant. Tum Clitus, ne ipse quidem satis sobrius, ad eos, qui infra ipsum cubabant, conversus, Euripidis retulit carmen, ita ut sonus magis quam sermo s exaudiri posset a rege; quo significabatur, male instituisse Græcos, quod tropæis regum duntaxat nomina inscriberentur: alieno enim sanguine 4 partam gloriam intercipit. Itaque rex, quum suspicaretur, malignius" habitum esse sermonem, percontari proximos cœpit, quid ex Clito audissent. Et illis ad silentium obstinatis, Clitus paulatim majore voce Philippi acta bellaque in Græciâ gesta commemorat, omnia præsentibus præferens. Hinc inter juniores senesque orta contentio est. Et rex, velut patienter audiret 2, quîs Clitus obterebat laudes ejus, ingentem iram conceperat a. Ceterum quum animo videretur imperaturus, si fidem procaciter orto sermoni Clitus imponeret, nihil eo remittente magis exasperabatur. Jamque Clitus etiam Parmenionem defendere audebat, et Philippi de Atheniensibus victoriam Thebarum © præferebat excidio; non vini modo, sed etiam animi pravâ 5 contentione provectus d. Ad ultimum, "si moriendum," inquit, est pro te, Clitus est primus: at quum victoriæ

66

r

« IndietroContinua »