Immagini della pagina
PDF
ePub

pellare, & cohortari, in abditam partem ædium secessit; atque ibi, omnibus arbitris procul amotis, orationem huiuscemodi habuit. "Ni virtus, fidesque vestra satis specta"ta mihi foret: nequicquam opportuna res cecidisset: spes „magna dominationis in manibus frustra fuisset: neque ego "per ignaviam, aut vana ingenia, incerta pro certis capta„per rem: sed quia multis, & magnis tempestatibus vos co"gnovi fortes, fidosque mihi; eo animus ausus est maxu"mum atque pulcerrumum facinus incipere, simul, quia vo"bis eadem, quæ mihi, bona, malaque esse intellexi. Nam, "idem velle, atque idem nolle, ea demum firma amicitia est. „Sed ego, qua mente agitavi, omnes iam antea diversi au"distis. Ceterum mihi in dies magis magisque animus ac„cenditur, cum considero que conditio vitæ futura sit, "nisi nos metipsos vindicemus in libertatem: Nam, post»quam respublica in paucorum potentium ius, atque di„tionem concessit; semper illis reges: tetrarchæ vecɩiga„les esse, populi, nationes stipendia pendere: ceteri o„mnes, strenui, boni, nobiles, atque ignobiles, vulgus fui"mus sine gratia, sine auctoritate, his obnoxii, quibus, "respublica valeret, formidini essemus: itaque omnis gra"tia, potentia, honos, divitiæ apud illos sunt, aut ubi illi "volunt: nobis reliquerunt pericula, repulsas, iudicia, "egestatem. Quæ quousque tandem patiemini, fortissimi „viri? nonne emori per virtutem præstat, quam vitam mi"seram atque inhonestam, ubi alienæ superbiæ ludibrio „fueris, per dedecus amittere?

2

Abditam partem. En lo mas oculto
de la casa.
Omnibus arbitris. Habiendo hecho
salir á todos los que podian ser
testigos, no siendo de los que es-
taban sabedores de sus pensa-
mientos.

In manibus. Estaria la cosa en nues
tro poder.
Tempestatibus. Riesgos.
Animus. sup. Meus.

Esse intellexi. Entendi que los ma→
les, y bienes eran comunes á
mi y á vosotros.

Qua mente. Lo que tengo meditado.

Diversi. Separadamente.

Conditione vita. Cual ha de ser fa

si

"XXI.

[merged small][merged small][merged small][ocr errors]
[ocr errors]

XXI. "Verum enimvero, pro Deûm atque hominum "fidem! victoria in manu nobis est. Viget ætas: animus valet contra illis, annis atque divitiis omnia consenuerunt. Tantummodo incepto opus est: cetera res expediet. Etenim, quis mortalium, cui virile ingenium est, tolerare potest, illis divitias superare, quas profundant in extruendo mari, & montibus coæquandis, nobis rem familiarem etiam ad necessaria deese? illos binas, aut amplius domos continuare; nobis larem familiarem nus"quam ullum esse? Illi cum tabulas, signa, tereumata „emunt; vetera negligunt, nova diruunt, alia ædificant; "postremo omnibus modis pecuniam trahunt, vexant; tamen summa libidine divitias suas vincere nequeunt. At nobis "est domi inopia; foris æs alienum, mala res, spes multo masperior, denique, quid reliqui habemus, præter miseram animam? Quin igitur expergiscimini? en illa, illa, quan sæpe optastis, libertas: præterea, divitiæ, decus, "gloria in oculis sita sunt. Fortuna ea omnia victoribus præ»nia posuit: res, tempus, pericula, egestas, belli spolia magnifica, magis, quam oratio mea, vos hortentur. Vel imperatore vel milite me utimi. Neque animus " neque "corpus à vobis aberit. Hæc ipsa, ut spero, vobiscum "unâ consul agam: ni forte me animus fallit, & vos ser"vire magis quam imperare, parati estis."

XXII. Postquam accepere ea homines, quibus mala omnia abunde erant, sed neque res, neque spes bona ulla, tametsi illis quieta movere, magna merces videbatur: tamen postulare plerique, ut proponeret, quæ

XXII.

Pro déum atque, &c. Asi Dios y los
hombres me asistan.
Omnia consenuerunt. Se envejecieron
en las riquezas, y años: ahora solo
es necesario empezar, empren
derlo.

Mari & montibus &c. En allanar, ó

igualar montes, y mares. Domos continuare. En edificar Palacios sobre palacios; pero nosotros en ninguna parte tenemos ni un mal hogar, ellos compran pinturas, estatuas, taraceados. Vexant tamen. Despedazan á los pobres con exacciones, y con su grau fausto aun no pueden con

[ocr errors]

sumir sus riquezas.

con

Spes multo asperior. El miedo es mucho mas cruel.

Quid reliqui. ¿Qué nos queda ya que
esperar ?

Quin igitur. ¿Como no despertais?
Vel imperatore vel &c. Ya me tomeis

por General, ya por soldado.

XXII.

Magna merces. Les parecia bastante.

premio el alborotar lo sosegado. Postulare plerique. sup. cœperunt. Y lo mismo se debe entender siempre que en este Antor y en Livio se encuentren los infinitives solos sin determinante.

conditio belli foret; quæ præmia armis peterent; quid ubique opis, aut spei haberent. Tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletum, magistratus, sacerdotia, rapinas, aliaque omnia, quæ bellum atque libido victorum fert: præterea, esse in Hispania citeriore Piin Mauritania cum exercitu P. Sirium Nucerinum, consilii sui participes: petere consulatum C. Antonium, quem sibi collegam fore speraret, hominem & familiarem, & omnibus necessitudinibus circumveutum: cum eo consule se initium agendi facturum. Ad hoc maledictis incre

[ocr errors]

pabat omnes bonos : suorum unumquemque nominans, laudare, admonere alium egestatis, alium cupiditatis suæ, complures periculi aut ignominiæ, multos victoriæ Sullanæ, quibus ea præda fuerat. Postquam omnium animos alacris videt; cohortatus, ut petitionem suam curæ haberent, conventum dimisit.

XXIII. Fuere eâ tempestate, qui dicerent, Catilinam, oratione habita, cum ad iusiurandum populares sceleris sui adigeret, humani corporis sanguinem vino perinistum in pateris circumtulisse; inde, cum post exsecrationem omnes degustavissent, sicuti in solemnibus sacris fieri consuevit, aperuisse consilium suum, atque eo dictitare fecisse, quo inter se magis fidi forent,

alius

Que præmia. Qué presas habian de

hacer con las armas. Ubique opis. Qué socorros encontrarian en los lugares adonde debian acudir.

Tabulas novas. Leyes nuevas con las que quedasen libres de deudas. Libido victorum. Y todo lo que acarrea el desenfrenado apetito del vencedor.

Citeriore. Ya se dixo en el Cesar cual era la España citerior, y la ulterior.

Participes. Sabedores.

Circumventum. Que era C. Antonio hombre muyisu amigo, y lleno de toda miseria, de deudas y trampas, y tales debian ser los méritos de los asociados de Catilina. Vease Cicerón en las Catilinarias.

Increpabat. Llenaba de injurias.
Admonere alium, &c. A unos les

acordaba sus necesidades, su pobreza, á otros sus pretensiones. Multos victoriæ. A muchos les acordaba los provechos que sacaron de la victoria de Sila.

XXIII.

Adigeret. Obligándolos á jurar, que seguirian su maldad. Circumtulisset. Les fue dando en copas vino mezclado con sangre hu

mana.

Post execrationem. Despues de las maldiciones que se echaban si faltaban al jurainento.

Fieri consuevit. Solian hacer esto en las fiestas solemnes, y pactos con la sangre de las víctimas.

Initium agendi. Daria principio á la Atque eo. Y que frecuentemente de..

guerra.

cia haberlo hecho, porque, &e.

alius alii tanti facinoris conscii. Nonnulli ficta, & hæc & multa præterea existimabant ab iis, qui Ciceronis invidiam, quæ postea orta est, leniri credebant atrocitate dederant. Nobis ea res pro maqui pœnas eorum, gnitudine parum comperta est.

sceleris

XXIV. Sed in ea coniuratione fuit Q. Curius, natus haud obscuro loco, flagitiis, atque facinoribus coopertus: quem antea censores senatu probri gratia moverant. Huic homini non minor vanitas, quam audacia, inerat, neque reticere, quæ audierat, neque suamet ipse scelera ocultare, prorsus neque dicere, neque facere, quicquam pensi habebat. Erat ei cum Fulvia, muliere nobili, vetus consuetudo; cui cum minus gratus esset, quod inopia minus largiri poterat, repente glorians, maria montesque polliceri cœpit, minari interdum ferro; postremo, ferocius agitare, quam solitus erat. At Fulvia, insolentiæ Curii causâ cognitâ, tale periculum reipublicæ haud occultum habuit; sed sublato auctore de Catilinæ coniuratio ne, quæ, quomodo audierat, compluribus narravit. Ea res in primis studia hominum accendit ad consulatum mandandum M. Tullio Ciceroni. Namque antea pleraque nobilitas invidia æstuabat, & quasi pollui consulatum credebat, si eum, quamvis egregius, homo novus adẹptus foret: sed, ubi periculum advenit, invidia, atque superbia post fuere. XXV.

Alius alii. Porque unos sabian la maldad de los otros.

Ciceronis invidiam. El odio que se

habia adquirido Ciceron de los Conjurados.

Pœnas dederant. Que se les habia quitado la vida por orden de Ci

ceron.

Pro magnitudine. Segun es execrable, ó enorme.

XXIV.

Haud obscuro loco. De esclarecido linage.

Probri gratia, &c. Le habian arro-
jado del órden Senatorio por des-
honra.

Pensi habebat. Nada se le daba.
Repente glorians. De improvise he-

cho fanfarron.

Minari interdum ferro. Algunas veces amenazaba á Fulvia con la muerte.

Sublato auctore. Callando el nombre.

Studia hominum. Se aumentó el deseo

de dar el Consulado á Ciceron. stuabat. Se abrasaba en odio, y creia mancharse la dignidad Consular, &c.

Homo novus. Hombre de obscuro linage, que no habia obtenido honores; y el mismo Ciceron se liama asi en la Oración contra Rujo.

Superbia post fuere. Se desprecio la envidia y soberbia, á vista del pengre.

XXV. Igitur, comitiis habitis, consules declarantur M. Tullius, & C. Antonius. Quod factum primo populares coniurationis concusserat. Neque tamen Catilinæ furor minuebatur; sed in dies plura agitare; arma per Italiam locis opportunis parare; pecuniam, sua, aut amicorum fide sumtam mutuam, Fæsulas ad Manlium quendam portare; qui postea princeps fuit belli faciundi. Ea tempestate plurimos cuiusque generis homines adscivisse sibi dicitur, mulieres aliquot etiam, quæ primo ingentis sumtus toleraverant: post æs alienum grande conflaverat : per eas se Catilina credebat posse servitia urbana sollicitare, urbem incendere, viros earum vel adiungere sibi, vel interfi

cere.

XXVI. Sed in his erat Sempronia, quæ multa sæpe virilis audaciæ facinora commiserat. Hæc mulier genere, atque formâ, præterea viro ac liberis satis fortunata fuit, litteris Græcis & latinis docta: psallere, & saltare elegantius, quam necesse est proba: sed ei semper cariora omnia quam decus, atque pudicitia fuit: pecuniæ an famæ minus parceret, haud facile discerneres. Sed ea sæpe antehac fidem prodiderat, creditum abiuraverat, cædis conscia fuerat, luxuria, atque inopia præceps abierat. Verum ingenium eius haud absurdum, posse versus facere, iocum movere sermone uti vel modesto, vel molli, vel procaci: prorsus multæ facetiæ, multusque lepos inerat.

[ocr errors]

XXV.

Comitiis habitis. Celebradas las jun-
tas para la creacion de Consu-
les.
Quod factum. Esta eleccion al prin-
cipio desconcertó á los fautores
de la conjuracion.

In dies. Cada dia maquinaba mas.
Sumtam mutuam. Dinero prestado,
ó bajo su crédito, ó el de sus
amigos.

Ad Manlium. Lo enviata á un cierto Manlio, á quien Catilina habia creado Centurion, que tenia la mayor parte de los sediciosos en Fesoles.

Adscivisse. Se atrajo.

As alienum grande. Habia contrai-
do grandes deudas.
Servitia urbana. Conmover los es-.
clavos de Roma.

XXVII.

Adiungere sibi. Atraer á su partido.

XXVI.

Virilis audacia. Que habia cometi-
do arrojos varoniles.
Psallere & saltare. Cantaba, y dan-
zaba con mas destreza que lo que
convenia á una muger honesta.
Pecuniæ an famæ. No era facil dis-
ceruir si despreció mas su fama,
que su dinero.
Creditum adiuraverat. Negó con ju-
ramento lo que se le habia encar-
gado, y habia sido partícipe de
matauza de hombres, y por su
luxo, y pobreza, se habia preci-
pitado en locuras.

Iocum Movere. Dar vayeta, burlar

se.

Multusque lepos. Muchos chistes, y sales.

« IndietroContinua »