milites, dulcedine quadam gloriæ commoti, quasi participes eiusdem laudis, magno illud clamore approbaverunt? Itaque, credo, si civis Romanus Archias legibus non esset, ut ab aliquo imperatore civitate donaretur, perficere non potuit. Sylla, cum Hispanos & Gallos donaret, credo, hunc petentem repudiasset: quem nos in concione vidimus, cum ei libellum malus poeta de populo, subiecisset, quod epigramma in eum fecissent tantummodo alternis versibus longiusculis, statim ex his rebus, quas tunc vendebat, iubere ei præmium tribui sub ea conditione, në quid postea scriberet. Qui sedulitatem mali poetæ duxerit aliquo tamen præmio dignam, huius ingenium & virtutem in scribendo, & copiam non expetisset? Quid? à Q. Metello Pio, familiarissimo suo, qui civitate multos donavit; neque per se, neque per Lucullos impetravisset? qui præsertim usque eo de suis rebus scrisi cuperet,, ut etiam Cordubæ natis poetis, pingue quiddam sonantibus atque peregrinum, tamen aures suas dederet.

XI.

Neque enim est hoc dissimulandum, quod obscurari non potest, sed præ nobis ferendum : trahimur omnes laudis studio; & optimus quisque maxime gloriâ ducitur. Ipsi illi philosophi, etiam illis libellis, quos de contemnenda gloria inscribunt; in eo ipso, in quo prædicationem nobilitatemque despiciunt, prædicari de se, ac nominari volunt. Decimus quidem Brutus suminus ille vir & imperator, Accii, amicissimi sui, carminibus templorum, ac monumentorum aditus exornavit suorum. Iam vero ille, qui cum Ætolis, Ennio

CO

Non potuit. Esto es, lo hubiera po

como el Romano.

dido alcanzar facilmente: habla Suas dederet. Les dió oidos.

irónicamente.

Donaret. sup. civitate.

XI.

Malus poeta. Un mal poeta popu--Sed præ nobis sino que lo debe

lar.

mos tener presente. Prædicationem. La alabanza.

Brutus. Consul que fue con Scipion

año 616. de la fundacion de Roma, y viniendo á España, derro*tó sesenta mil hombres en Galicia, de donde tomó el apellido Galaico.

Accii. Que compuso muchas trage-
dias latinas.
Aditus. Las portadas.

comite, bellavit, Fulvius, non dubitabat Martis manubias Musis consecrare. Quare in qua urbe imperatores prope armati poetarum nomen & Musarum delubra coluerunt, in ea non debent togati Iudices à Musarum honore, & à poetarum salute abhorrere.

Atque ut id libentius faciatus, iam me vobis, Iudices, indicabo, & de meo quodam amore gloriæ, nimis acri fortasse, veruntamen honosto, vobis conntebor. Nam, quas res nos in consulatu nostro vobiscum simul pro salute huius urbis atque imperii, & pro vita civium, proque universa republica gessimus, attigit hic versious, atque inchoavit; quibus auditis, quod mihi magna res iucunda visa est, hunc ad perficiendum hortatus sum. Nullam enim virtus aliam mercedem laborum periculorumque desiderat, præter hanc laudis, & gloriæ: quâ quidem detractâ, Iudices, quid est, quod in hoc tam exiguo vitæ curriculo, & tam brevi, tantis nos in laboribus exerceamus? An vero tam parvi animi videamur esse omnes, qui in republica, atque in his vitæ periculis laboribusque versamur, ut cum usque ad extremum spatium nullum tranquillum, atque otiosum spiritum duxerimus; noviscum simul moritura omnia arbitremur? An cum statuas, & imagines, non animorum simulacra, sed corporum, studiose multi summi homines reliquerint; consiliorum relinquere, ac virtutum nostrarum effigiem nonne multo malle debemus, summis ingeniis expresam & poiitam? Ego vero omnia , quæ gerebam, iam tum in gerendo, spargere me ac disseminare arbitrabar in orbis terræ memoriam sempiternam. Hæc vero sive à meo sensu post mortem abfutura est, sive ut sapientissimi homines putaverunt, ad aliquam animi mei partem pertinebit: nunc qui◄ dem certe cogitatione quadam, speque delector.

Cer

Martis manubias. Los despojos de la guerra.

Attigit hic. Lo empezó á escribir en

verso.

Parvi animi. De ánimo tan vil, Spiritum duxerimus, No hemos respirado con sosiego, ó tranquilidad.

Multo malle. Debemos querer mas dexar la imagen, &c. pintada, y pulimentada por los grandes ingenios.

Hæc vero. Ya pierda yo la memoria despues de muerto, ó quede en alguna parte de mi alma, &c.

Certe, si nihil animus præsentiret in posterum, & si quibus regionibus vitæ spatium circumscriptum est, eisdem omnes cogitationes terminaret suas, nec tantis se iaboribus frangeret, neque tot curis vigiliisque argeretur, neque toties de vita ipsa dimicaret. Nunc insidet quædam in optimo quoque virtus, quæ noctes & dies animum gloriæ stimulis concitat, atque admonet, non cum vitæ tenpore esse dimittendam commemorationem nominis nostri; sed cum omni posteritate adæquandam.

· Epilogo. XII. Quare conservate, Iudices, hominem pudore eo, quem amicorum videtis comprobari tum digni-. tate, tum etiam vetustate: ingenio autem tanto, quantum id convenit existimari, quod summorum hominum ingeniis expetitum esse videatis: causa vero eiusmodi, quæ beneficio legis, auctoritate municipii, testimonio Luculli, tabulis Metelli comprobetur. Quæ cum ita sint, petimus à vobis, Iudices, si qua non modo humana, verum etiam divina in tantis negotiis commendatio debet esse, ut eum, qui vos, qui vestros imperatores, qui populi Romani res gestas semper ornavit: qui etiam his recentibus nostris, vestrisque domesticis periculis æternum se testimonium laudum daturum esse profite-,. tur: quique est ex eo hominum numero, qui semper apud omnes sancti sunt habiti, atque dicti: sic in vestram accipiatis fidem, ut humanitate vestra levatus potius, quam acerbitate violatus esse videatur. Quæ de causa pro mea consuetudine breviter, simpliciterque dixi, Iudices, ea confido probata esse omnibus: quæ non fori, neque iudiciali consuetudine, & de hominis ingenio, & communiter de ipsius studio locu

tus

Et si quibus. Esta es la construc*cion: Si animus terminaret cogirationes suas eisdem regionibus quibus, &c.

Adæquandam. Que ha de ser igual á la duracion del mundo.

ર

XII. Pudore eo. Con tal atencion, ó respeto cual veis, &c. Vetustate. Antigüedad. Quantum id. Cuanto se puede juzgar del que veis ser deseado, &c. Municipii. De Heraclea.

Si qua. Debe ser grato á los hom-
bres el que canta sus alabanzas: y
á Dios el que participa de su espí-
ritu: estas dos cosas cuadran á
nuestro poeta.
Hominum. Esta palabra se suprime
en la edicion de Olivet: y pue-
de ser una elegancia latina.
Habiti atque. Que todos tuvieron y
reputaron por santos.

Quæ de causa. Lo que hablo sobre las
matrículas de Archias.

tus sum, ea, Iudices, vobis spero esse in bonam partem acceptą; ab eo, qui iudicium exercet, certe scio.

ORATIO

PRO QUINTO LIGARIO.

ARGUMENTO.

Habiéndose originado la guerra civil entre César, y Pompeyo, habian enviado á Africa á P. Acio Varo para suceder en el gobierno á Quinto Ligario, que gobernaba aquella Provincia como Lugar Teniente. Pero habién dose Ligario detenido algo en Africa, despues de la llegada de Acio, no quiso dejar entrar en Africa á Quinto Tuberon, que junto con su padre iba á ganar aquella Provincia para el partido de Pompeyo. Por esta causa, concluida la gaerra, le acusó ante el César Quinto Tuberon; y Tulio le defendió con esta elegante Oracion, que cuasi toda es una deprecacion y una de las Oraciones mas delicadas, y hermosas de cuantas escribió Ciceron; tanto, que dicen que el César estuvo tan absorto de oirle, que dejó caer de las manos los papeles de la sentencia firmada contra Ligario.

La Oracion tiene cinco partes: Exôrdio, Narracion, Proposicion, Confirmacion y Epílogo.

EXORDIO.

1. Novum crimen, C. Cæsar, & ante hunc diem

inauditum propinquus meus ad te Q. Tubero detulit, Q. Ligarium in Africa fuisse: idque C. Pansa, præstanti

Ab eo qui. El que preside á este julcio, el Pretor, amigo sin duda del Orador, y del Poeta.

I.

Novum crimen. Ironía. Porque si

vir

fuese crimen, Tuberon y su padre habian cometido el mismo. Propinquus. Tuberon era pariente de Cicerou

vir ingenio, fretus fortasse ea familiaritate, quæ est ei tecum, ausus est confiteri. Itaque quo me vertam nescio. Paratus enim veneram, cum tu id neque per te scires, neque audire aliunde petuisses, ut ignoratione tua ad hominis miseri salutem abuterer: sed quoniam diligentia inimici investigatum est, quod latebat, confitendum est, ut opinor: præsertim cum ineus necessarius C. Pansa fecerit, ut id iam integrum non esset: omissâque controversiâ, omnis oratio ad misericordiam tuam conferenda est, quâ plurimi sunt conservati cum à te non liberationein culpæ, sed errati veniam impe

travissent.

Habes igitur, Tubero, quod est accusatori maxime optandum, confitentem reum: sed tamen ita confitentem, se in ea parte fuisse, quâ te, Tubero, quâ virum omni laude dignum, patrem tuum. Itaque prius de vestro delicto confiteamini necesse est, quam Ligarii ullam culpam reprehendatis.

Narracion. II. Q. igitur Ligarius, cum esset adhuc nulla belli suspicio, legatus in Africam cum C. Considio profectus est: qua in legatione & civibus & sociis ita se probavit, ut decedens Considius provinciâ satisfacere hominibus non posset, si quemquam alium provinciæ præfecisset. Itaque Q. Ligarius cum diu recusans nihil profecisset, provin ciam accepit invitus, cui sic præfuit in pace, ut & civibus, & sociis gratissima esset eius integritas, & fides. Bellum subito exarsit: quod, qui erant in Africa, ante audierunt geri, quam parari. Quo audito, partim cupiditate in