rerum, tamen in primis arduum videtur, res gestas scribere: primum, quod facta dictis exæquanda sunt: dehinc ; quia plerique, quæ delicta reprehenderis, malevolentia, & invidia dicta putant; ubi de magna virtute, atque gloria bonorum memores, quæ sibi quisque facilia factu putat, æquo animo accipit; supra ea, veluti ficta pro falsis ducit. Sed ego adolescentulus initio, sicuti plerique, à studio ad rempublicam latus sum: ibique mihimulta adversa fuere. Nam pro pudore, pro abstinentia, pro virtute, audacia, largitio, avaritia vigebant. Quæ tametsi animus aspernabatur, insolens malarum artium, tamen inter tanta vitia imbecilla ætas ambitione corrupta tenebatur. Aç me, cum ab reliquorum malis moribus dissentirem; nihilominus honoris cupido eadem; quæ ceteros, fama, atque invidia vexabat. IV. Igitur, ubi animus ex multis miseriis atque periculis requievit, & mihi reliquam ætatem à republica procul habendam decrevi; non fuit consilium, socordia, atque desidia bonum otium conterere; neque vero agrum colendo, aut venando, servilibusve officiis intentum ætatem agere, sed à quo incepto, studioque. me ambitio mala detinuerat eodem > regressus, statui res gestas populi Romani carptim, atque ut quæque memoria digna videbantur, prescribere, eo magis, quod mihi à spe, metų, partibus reipublicæ animus liber erat. Igitur de Catilinæ coniuratione, quam verissume potero, paucis absolvam. Nam id facinus in primis ego memorabile existimo, sceleris atque periculi novitate; de cu Quod facta. Porque las sentencias han de igualar á los hechos. Memores. Pero cuando se hace mencion Facilia factu. Que le son facil de hacer al que lee, lo escribe bien: pero si se cuentan cosas mayores de lo que el alcanza, las juzgą falsas o fingidas. Ad Remp. latus sum. Me incliné á los honores de la República. Insolens malarum. No estando mi ánimo aun acostumbrado á malas › mañas. Imbecilla ætas. Mi flaca edad. Atque invidia vexabat. Con todo, el deseo de honras me aprisionaba con el mismo apetito, y deseos de fama que á los demas, IV. Otium conterere. No me pareció bien el pasar un honesto sosiego en la -flojedad, y pereza. Eodem regressus. Vuelto á lo empezado y deseado. Carptim. Ligeramente, ó tomando de aqui, y de alli. Paucis absolvam. Con la veracidad posible escribiré en pocas palabras, ó brevemente. cuius hominis moribus pauca prius explananda sunt, quam V. L. Catilina, nobili genere natus, fuit magna vi & XIV. In tanta itaque, tamque corruptâ ci itate, V. Sed ingenio malo. Pero de índole ma- Paciens inedia. Su cuerpo estaba a- Subdolus. Taimado, fraudulento. Vastus animus. Su animo fiero, Post dominationem, &c. Despues del que parricidæ, sacrilegi, convicti iudiciis, aut pro factis iudicium timentes; ad hoc, quos manus, atque lingua, periurio, aut civili sanguine alebat; postremo, omnes, quos flagitium, egestas, conscius animus exagitabat, hi Catilinæ proxumi, familiaresque erant. Quod si quis etiam à culpa vacuus in amicitiam eius inciderat: quotidiano usu, atque illecebris, facile par, similisque ceteris efficiebatur, postremo neque sumtui, neque modestiæ suæ parcere, dum illos obnoxios fidosque sibi faceret. Scio fuisse nonnullos, qui ita existimarent, iuventutem, quæ domum Catilinæ frequentabat, parum honeste pudicitiam habuisse. Sed ex aliis rebus magis, quam ex hoc, quod cuiquam in compertum foret, hæc fama valebat. XVI. Sed iuventutem, quam, ut supra diximus illexerat, multis modis mala facinora edocebat: ex illis testes signatoresque falsos commodare, fidem, fortunas, pericula vilia habere. Post, ubi eorum famam atque pudorem atriverat, maiora alia imperabat. Si causa peccandi in præsens minus suppetebat; nihilominus insontes, sicuti sontes, circumvenire, iugulare. Scilicet ne per otium torpescerent manus, aut animus, gratuito potius malus, atque crudelis erat. His amicis, sociisque confisus Catilina, simul, quod æs alienum per omnis terras ingens erat & quod plerique Sullani milites, largius suo usi, rapinarum, & victoriæ veteris memores, ci Convicti iudiciis. Condenados ya en Ad hoc. A esto se juntaba los que Facile par. Se hacia igual á los de- Hat fama valebat. Corria esta voz mas por otras cosas, que porque alguno lo hubiese visto, &c. XVI. Signatoresque falsos. Empezó á sacar falsos testigos y notarios, para falsificar testamentos. Pericula vilia habere. Hacia ningun caso de perder el pleyto, sus bienes, esponerse á peligros. Eorum. De los jóvenes. Circumvenire, iugulars. Ersefiaba á los suyos á ser traidores, y á matar sin distincion á inocentes y malvados. Aut animus &c. O bien fuese que la indole de Catilina era naturalmente perversa y cruel. Æs alienum. Las deudas eran grandes. Sullani milites. Los soldados, que habian militado bajo de Sila habian gastado pródigamente, como que era dinero que les habia costado poco. civile bellum exoptabant: opprimundæ reipublicæ consilium cepit. In Italia nullus exercitus : Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat: ipsi consulatum petundi magna spes: senatus nihil sane intentus: tutæ, tranquillæque res omnes, sed ea prorsus opportuna Catilinæ. XVII. Igitur circiter Kal. Iun. L. Cæsare & C. Figulo Coss. primo singulos adpellare: hortari alios, alios tentare: opes suas, imperatam rempublicam magna præmia coniurationis docere. Ubi satis explorata sunt, quæ voluit, in unum omnis convocat, quibus maxima necessitudo, & plurimum audaciæ inerat. Eo convenere senatorii ordinis P. Lentulus Sura, P. Autronius, L. Cassius Longinus, C. Cethegus, P. & Ser. Sullæ, Servii filii, L. Vargunteius, Q. Annius, M. Portius Læca, L. Bestia, Q. Qurius, præterea, ex equestri ordine, M. Fulvius Nobilior, L. Statilius, P. Gabinius Capito, C. Cornelius; ad hoc, multi ex coloniis, & municipiis, domi nobiles. Erant præterea complures paulo occultius consilii huiusce participes nobiles: quos magis dominationis spes hortabatur, quam inopia, aut alia necessitudo. Ceterum iuventus pleraque, sed maxume nobilium, Catilinæ inceptis favebat. Quibus in otio vel magnifice, vel molliter vivere copia erat, incerta pro certis, bellum, quam pacem, malebant. Fuere item ea tempestate, qui crederent M. Licinium Crassum non ignarum eius consilii fuisse, quia Cn. Pompeius, invisus ipsi, magnum exercitum ductabat; cuiusvis opes voluisse con tra In Italia nullus. No habia ejército Sed ea prorsus. Pero aun esto era XVII. Adpellare. sup. cœpit. Empezó á tratar, á traer á sus intentos, Magna præmia. A mostrarles los -grandes premios que les daria por los trabajos de la conjuracion. Ad hoc. Ademas de esto. para vivir en el sosiego, ó con tra illius potentiam crescere: simul confisum, si coniuratio valuisset, facile apud illos se principem fore. Sed antea coniuravere pauci contra rempublicam, in quibus Catilina fuit. De qua, quamverissime potero, dicam. XVIII. L. Tullo, M. Lepido Coss. P. Autronius, & P. Sulla, designati consules, legibus ambitus interrogati, pœnas dederant. Post paulo Catilina, pecuniarum repetundarum reus, prohibitus erat petere consulatum ; quod intra legitimos dies profiteri nequiverit. Erat eodem tempore Cn. Piso, adolescens nobilis, summæ audaciæ, egens, factiosus: quem ad perturbandam rempublicam inopia, atque mali mores stimulabant: cum hoc Catilina, & Autrocirciter Nonas Decembris consilio communicato, parabant in Capitolio Kalendis Ianuarii L. Cottam, & L. Torquatum Coss. interficere; ipsi, fascibus correptis, Pisonem cum exercitu ad obtinendas duas Hispanias mittere. Ea re cognita, rursus in nonas Febr. consilium cœdis transtulerunt. Iam tum non consulibus modo, sed plerisque senatoribus perniciem machinabantur, quod ni Catilina maturasset pro curia signum sociis dare; eo die, post conditam urbem Romanam, pessumum facinus patratum foret: quia nondum frecuentes armati convenerant, ea res consilium diremit. XX. Catilina; ubi eos, quos paulo ante memoravi, convenisse videt; tametsi cum singulis multa sæpe egerat ; tamen, in rem fore credens universos appel |