gemmae huius auctoritas; quamobrem et proxumum ei dabimus locum. Sardonyches olim, sicut ex ipso nomine ad- 86 paret, intellegebantur candore in sarda hoc est veluti carne ungui hominis inposita et utroque translucido, talisque esse Indicas tradunt Ismenias, Demostratus, Zenothemis, Sotacus; hi quidem duo reliquas omnis quae non transluceant caecas appellant, quae nunc abstulere nomen. Nullo sardarum ve- 87 stigio Indicarum Arabicae sunt coeperuntque pluribus hae gemmae coloribus intellegi, radice nigra aut caeruleum imitante et ungue minium redimitum candido pingui, nec sine quadam spe purpurae candore in minium transeunte. Has Indis non habitas in honore Zenothemis scribit, tantae alias magnitudinis ut inde capulos factitarent. Etenim constat ibi 88 torrentibus detegi, placuisse in nostro orbe initio, quoniam solae prope gemmarum scalptae ceram non auferunt. Persuasimus deinde et Indis ut ipsi quoque his gauderent, utiturque perforatis utique volgus in collo; et hoc nunc est Indicarum argumentum. Arabicae excellunt candore circuli

§ 86. ali, P. Hanc paragraphum cum seqq. excerpsit Solin. polyh. 33, 18. 19. sicut, B. ut, Pdhẞr. ex ipso nomine, BC. ex nomine ipso, Phẞr. ex nomine, candore, om. d. ex onychis candore et sarda, Pontedera antiquitt. p. 615. ex Isidor. origg. XVI. 8, 4. veluti, B. velut, Pdhẞr. velut inposita om. C.

d.

carne ungui hominis inposita, B. carnibus ungue hominis imposito, Pdhẞr. sardae ungue hominis imposito, Cornar. ad Macrum f. 104. a. Vid. Köhler. über den Sard, den Onyx und den Sardonyx der Alten p. 71. sqq. et utroque, BPdh. et utrinque, r. vel etiam utroque, C. talesque, BCPh. tales, Kdy. Indicas esse, Ph. Demonstratus, d. Zenothenus, P.

Sotachus, P.

reliqui, d. reliquos, h. qui, h. non transluceant, Barbar. B. contransluceant, h. contraluceant, d. transluceant, C. translucent, P. non translucent quales sunt Arabicae, K. caecas, Barbar. BPd. thecas, h. appellant, Barbar. B. appellantes, PKdhßy. abstulere nomen, BC. nomen abstulere, Pdhßy. § 87. nullo Sardarum vestigio. Coeperunt, K priora verba ad superiorem paragraphum referens et verbis Arabicae sunt omissis. Indicarum, B. Omitt. Pdhẞr. hanc gemma, d. hanc gemmam, h. nigra, medio caeruleum, K.

et ungue minium, dhr (codd. Barbari et vetus lib. ap. Salmas. exerc. p. 393. b. F.) et ungue nimium, B. et unguem, PB. et unquam, C. aut unguem, K. redimitum, B. creditum, dh (vetus liber Salmas.) 7. creditum enim, CPB. Traditum etiam, K. incretum, Salmas. et huius nomine suppresso Hard. pingi, P. specie, K, quod probat Burm. ad Vell. 2, 119. Zenothemus, P. tantae, BP. ante, dh.

§ 88. ibi, BPh. Omitt. Cd. placuisse, Bdh. et plac., Pẞr.

prope, om. C. scalptae certam, B'. sculptae certam, B2. sculpturam cerae, Phr. sculpmram cerae, d. signando non, Pontedera antt. p. 615. ex Isidoro XVI. 8, 4. auferunt, BK. auferrent, dhẞr. auferent, P. et, om. B. his, BCP.

iis, dhẞr. utiturque, Ph. utitur, B. itaque, d. utique, P. Omitt. Bdh. in, B. tantum in, Pd. tamen in, h. et, om. d. nunc est, B. est nunc, Pdhẞy. Arabicae, om. d. excellunt, Pd. excedunt, h. excellunt atque

praelucido atque non gracili neque in recessu gemmae aut in deiectu renidente sed in ipsis umbonibus nitente, praeterea substrato nigerrimi coloris. Hoc in Indicis cereum aut cor- 89 neum invenitur, iam circuli albi. Quaedam in iis caelestis arcus anhelatio est, superficies vero locustarum maris crustis rubentior. Nam melleae aut faeculentae_hoc enim nomen est vitio inprobantur aut si zona alba fundat se, non colligat; simili modo si ex alio colore admittat in se aliquid enormiter; nihil enim in sua sede interpellari alieno placet. Sunt et Armeniae cetera probandae, sed pallida zona.

24. Exponenda est et onychis ipsius natura propter nomi- 90 nis societatem; hoc aliubi lapidis, hic gemmae vocabulum est. Sudines dicit in gemma esse candorem, unguis humani

om. B. circuli praelucido, d. praelucido circuli, P. circuli prope lucido, hr, Salmas. exerc. p. 397. a. C. e vett. libris. aut in, BP dh. aut, C. delectu, C. renidente, BK 1 (quod probat Oudend. ad Appul. Metam. p. 238.) renitente, CP2B. retinente, P1. rime ridente, dh'r. rimedente, h2. remittente, K2. primum arridente, Dalec. ridente, Hard. nitescente, Ph. substratu, K, quod quis facile recipiat propter 18, 299. 24, 61., ubi idem ablativus recurrit. Sed melior ratio videbatur, quae etiam Iano placuit, substratum pro substantivo intelligendi, quo referatur Hoc paragr. sequentis; illud vero substantivum certe analogiae non repugnat, cum stratum ubique legatur. nigerrimi coloris, BC. nigerrimo colore, Pdhry.

cereum, Pdh. caeruleum, B.

iam,

аети

§ 89. Hoc, BPh. Et hoc, dẞy. BPdh. etiam, ẞy. Vid. ad 33, 158. quaedamque, C. his, CP. latio, K, Salmas. e libris. superficies rubentior, dhB (nisi quod in hoc rubentibus legitur.) maris tostis crustis, K. locustarum vero maris crustis superficie rubentior, CP. Nam melleae, ita nos scripsimus. nam illae, B. iam melle, CP. nam melle, h. iam melleae, dr. haud, CP. faeculentae, d. faeculento, CP. faeculente, Bh. enim, om. C. improbatum, d. — aut, B. et, Pdhßy. si ex, BP. si ab, r. et, dh. alios colores, dh. admittat in se, B. in se admittat, Pdhẞr. enim, om. B. interpellari alieno, BC. alieno interpellari, dẞr. ab alieno interpellari, Ph. Armeniae, Pdhr. Arenia, B. Armeniacae, Br. cetera, B1 (codd. Gel.) ceteris, B2. ceterae, Pdh. ut ceterae, C. cetero, Hard. vitio operarum, 7. Accusativus cetera loco adverbii positus etiam alibi Plinio est usitatus (16, 29.), maxime in locutione cetera similis, uti 8, 40. 11, 203. 12, 25. 22, 133. coll. Hand. Tursell. II. p. 42. improbandae, C. pallida, BP (codd. Gel.) inlido, dh.

§ 90. ocinis, d. propter nominis societatem, ad sequentia refert r maiorem his verbis praemittens interpunctionem. hoc aliubi (alibi manus secunda) lapidis hic gemmae vocabulum est, B. hoc in gemmam transilit ex lapide Carmaniae, B, cuius scripturae haec est varietas lectionis: hic, r. ingenium, d. in gemma, C. transit, dehlry. transit, codd. Gel. transilit, C. transiliit, P. ex, codd. Gel. et, CP. a, dehly. Carmaniae, dehl (codd. Gel.) Carmania, P. ex Carmania, C. Vulgata sane lectio habet quo commendetur, cum Carmaniae tribuantur onyches 36, 59. 61.; sed aliis in rebus scriptura B etiam hoc loco praeferenda et lectio vulgata interpolatio illius habenda est. Et primum quidem hic alibi etiam 10, 140. sibi opponuntur; deinde ipsum adverbium alibi vel aliubi multo minus interpolatorem prodit, quam diserta Carmaniae commemoratio; tum usus

similitudinem, item chrysolithi colorem et sardae et iaspidis; Zenothemis Indicam onychem pluris habere varietates, igneam, nigram, corneam, cingentibus candidis venis oculi modo, intervenientibus quarundam et obliquis venis. Sotacus et Arabicam tradit onychem distare, quod Indica igniculos habeat, albis cingentibus zonis singulis pluribusve aliter quam in sardonyche Indica; illic enim momentum esse, hic circulum; Arabicas onychas nigras inveniri candidis zonis. Satyrus car- 91 nosas esse Indicas, parte carbunculi, parte chrysolithi et amethysti, totumque id genus abdicavit; veram autem onychem plurumas variasque cum lacteis habere venas, omnium in transitu colore inenarrabili et in unum redeunte concentum, suavitate grata.

Nec sarda est huic gemmae dividua, ex eodem et ipsa

adverbii hic pro hac in re, hac in parte pariter est Plinianus (vid. statim infra et 7, 212. coll. Hand. Tursell. 3. p. 77, 9.) et vocabulum gemmae iam a Iano simillimis locis (3, 13. 15, 53.) illustratum est. Illis verbis statim annectitur in codice B magna haec interpolatio: sive partis eius quae ad unguis similitudinem refertur. de hoc ita scriptum est, partim illa orta ex verbis paulo infra sequentibus. dicit, BPdh. digiti, C. colorem, r. similitudinem, B. similitudine, Pdhẞr. in unguis h. similitudinem, Ian. chrysoliti, BP. colorem, om. K. et sardae, BCPdh. sardae, y. Zenochenis, Ph. Zenothenis, d. indicat, C. onichen, P. nigram, Pdh (libri ap. Salmas. exerc. p. 397. a. E.) Om. B. corneam, Pdh (codd. Barbari et Salmasii.) Omitt. BC. zonis, Salmas. intuentibus, libri ap. Salmas. quibusdam et oculis, K. et obliquis venis, B. et albis venis, dhr (codd. Salmas.) oculis obliquis venis, Pß. Sotatus, h. Ceterum v. Isidor. origg. XVI. 8, 3. tradit onychem, BCP. tradit sed cum ceteris, dh (Salmas. p. 396. b. C.) onychem tradit: sed eam a ceteris, By, nisi quod in hac onychem omittitur. tradit onychem; distare quod, Ian. d. sardonice, P.

quod, BPh. qui,

§ 91. Syris, dh. Indicas, om. P. totum, d. id, om. K. abdicavit, B. abdicat, Pdhẞr. abdicans, K. onychen, P. lacteis, Bdh. lacteis et zonis, C. lacteis zonis, Pẞr. et, om. P. in, omitt. dh. conceptu suavitatis gratae, CP. sarda est huic gemmae dividua ex eodem et ipsa nomine, B. sardae natura differen da est dividuae ex eodem nomine, Pdßr. differenda dividendave est in eodem nom., K. differenda est. Dividitur, hr. sarda est differenda, dividua ex eodem etc., Ian. Difficilior quidem est scriptura B, quae tamen apte explicari possit. Plinius enim dicit cum sardonyche sardam quoque convenire, quae et ipsa cognatum nomen gerat. Scilicet cum § 85. sqq. de sardonyche proxima post primas gemma disseruisset, progrediendum ei erat ad eas gemmas, quarum ex nominibus coniunctis nominata est sardonyx, unde primum § 90. agit de onyche, cuius gemmae natura exposita ad sardam sardonychi pariter cognatam transit. Igitur verba huic gemmae non ad onychem, sed ad sardonychem sunt referenda, ut de qua Plinius ante cetera dixerit; quam saepe vero hic de rebus remotioribus, sed iis primariis dicatur, ubi vulgo ille exspectatur, inter omnes constat. Dividuus porro, quo adiectivo in universum Plinius saepe utitur, h. 1. cum dativo coniunctum est ex similitudine eiusdem constructionis adiectivi discors, et locutio ex eodem nomine esse prorsus est Pliniana, uti 28, 119. ex eadem similitudine est invenitur.

nomine, obiterque omnium ardentium gemmarum indicanda

natura.

VII. 25. Principatum habent carbunculi a similitudine ignium appellati, cum ipsi non sentiant ignis, a quibusdam 92 ob hoc acaustoe appellati. Horum genera Indici et Garamantici quos et Carchedonios vocavere propter opulentiam Carthaginis magnae; adiciunt Aethiopicos et Alabandicos in Orthosia Cariae nascentis, sed qui perficiantur Alabandis. Praeterea in omni genere masculi appellantur acriores, at feminae languidius refulgentes. In masculis quoque observant 93 liquidioris alios flammae, nigrioris alios et quosdam ex alto lucidos ac magis ceteris in sole flagrantis, optumos vero amethystizontas hoc est quorum extremus igniculus in amethysti violam exeat; proxumos illis quos vocant syrtitas, pinnato

obiterque gemmarum, BC (codd. Gel.) omnium, omitt. Br. quapropter omnium obiter gemmarum ardentium, Pdhr. indicanda natura, B. natura indicanda, Pdh. indicanda, ẞr.

et

§ 92. sentiantur, h. ignes, Bd (libri ap. Salmas. exerc. p. 196. a. C.) Omitt. Ph. a quibusdam ob hoc, B. a quibusdam ob id, C. ob id a quibusdam, Pdhẞr. acaustoe, B. acausti, Dalec. y. àzaúoteis, Y. apyrustae, CP. apyroti, libri ap. Salmas., B. acrustes, dhr. acrusti, codd. Barbari. pyropi, Salmas. appellati, BC. vocati, Pdhßy. Repetitio eiusdem vocis per negligentiam quandam Plinio non est insolita; vid. 5, 71. 8, 199. 36, 85. Garamantici, omitt. CP. Carcedonios, B. Vid. Theophr. lapid. § 18. vocavere, BCP. vocant, Ydhry. magnae, Pdh. Om. B. At etiam aliis locis illa urbs hoc agnomen habet, uti 5, 40. 19, 152. Alabandicos, BP (codd. Barbari.) Abaindicos, C. enanandicos, d. navandicos, h. Orthosia, dh. horthosia, B. Orcosia, P. Orthosiaca, Passion. Orchosiaca, C. Cariae, B. arce, C. caute, Pdh (Passion., codd. Barbari) ẞy. Vid. 5, 108. Quod ad constructionem attinet, Plinium nominibus urbium, ubi ex regula vulgari casus ille qui dicitur locativus vel ablativus pluralis poni solet, praepositionem in saepissime praemittere constat; vid. 6, 171. 8, 229. 11, 130. 191. 9, 27. 13, 5. 6. 54. 14, 43. 15, 82. 16, 133. 17, 41. 31, 29. 30. 50. 54. 61. 107. 34, 14. 173. 35, 66. 156. 36, 58. 37, 97. 143. 146. 149. 160. Alabandis, B. Alabandes, dh (codd. Barbari.) Alabandicos, P. Abaindicos, C. appellantur, BCPdh. appellati, ry. acriores, BCP. acrius res, h. acrius, dry. at, dr. ac, Ph. et, B. appellantur acrius ac, Salmas. 1. 1. p. 93. a. C. et p. 269. b. B. e vestigiis veteris scripturae. languidius, Pdhr. minus, B.

amethystizontas, Ph.

§ 93. liquidioris, Pdh. liquidiores, B. candidioris, K. alios, Pdh. ait, B. alios, Pdh. Om. B. ex alto, B. ex alio, PYdhry. Omitt. C. ex albo, Dalec. Add. Salmas. p. 269. At etiam 20, 33. ex alto i. e. ex interiore parte legitur. lucidos, B dh. lucidius, Pß. ag magis, B. amethystizontos, d. amethystontas, B. amethystozontas, C. r. At v. Isidor. origg. XVI. 9, 5. proximus, C. sitices, d. suites, h. sytites, libri ap. Salmas. sicytas, r. mas.) sititas, codd. Harduini (?) 7. autita, Salmas. C. pinato, P. innato, Ky.,,Fortasse pinnatus fulgor

in amethystum exeat, syrtites, CP. syrtis, B. citites, Y (alii codd. Salpinnato, Bdh. pennato, est quod Francogalli vo

cant moire ondée, nos gewässert, quia talis fulgor pennarum speciem reddit."

ти

fulgore radiantis; inveniri autem ubi maxume sit solis repercussus. Satyrus Indicos non esse claros dicit ac plerum- 94 que sordidos ac semper fulgoris retorridi, Aethiopicos pinguis lucemque non fundentis convoluto igne flagrare; Callistratus fulgorem carbunculi debere candidum esse, ut positus extremo visu nubilantis attollat exardescente fulgore. Ob id plerique hunc carbunculum candidum vocavere, eum qui languidius Indicis lucet, lignyzontem. Carchedonios multo 95 minores esse; Indicos etiam in sextari unius mensuram cavari. Archelaus Carchedonios nigrioris adspectus esse, sed igni vel sole et inclinatione acrius quam ceteros excitari; eosdem obumbrante tecto purpureos videri, sub caelo flammeos, contra radios solis scintillare; ceras signantibus his liquescere quamvis in opaco. Multi Indicos Carchedoniis can- 96

IAN. ubi, Ian. ibi, B. ubicumque, Pdhßy. maxime sit, B1. maxime ubi sit, B2. maxime, Pdhßy. Ian. vocem maxime adverbio ubi praemittit. repercussus, B. repercussu, Pdhẞr.

§ 94. ac plerumque, BPd. ac plurimum, h. sed plerumque, K. plurimumque, Y. horridi, Y. retorridi, BCP. retrorridi, h2. horridi, dely. orridi, h'. lucemque, Pd. lucentemque, B. locumque, h. non, BP. nunc, d. nunc tunc, h. fundentis, ita nos scripsimus. euntes, B. emittentes sed, CPB. omittentes fundentes, dh. emittentes aut fundentes sed, ry. cum volupto, d. flagrantes, K. esse candidum, C. ut positus, B. posuit, C. postea, dh. positi, P (codd. Gel.) Br. nubilantes, B. nubilantem, d (codd. Gel.) Br. nubilitantem, P. nubilum, Yhr. attollat, B. si attollatur, codd. Gel. ßr. et si ita tollatur, CP. ac si attollatur, Ydr. at si tollatur, h. exardescente fulgore, B. exardescentem, Pdh (codd. Gel.) Br. ut positus extremo visu nubilante se attollat exardescente fulgore, Ian. At neque hac opus est mutatione. Plinius enim carbunculo tantum candorem debere esse dicit, ut positus (sc. in tabula aliqua) exardescente suo fulgore attollat (i. e. eorum visum intendat, eos splendidiores, visu acriores reddat) alios carbunculos iuxta positos extremo visu nubilantes i. e. qui in extremitate sua nubilum adspectum praebent, ut igitur ille carbunculus suum fulgorem cum aliis communicet. Ob id plerique, B. pidelleris quem, d. phidelleris quem, h. ob a plerisque, P. ob id a plerisque, Br. hunc, BP. nunc, Yh. non, d. vocavere eum, B. vocari, dhßr. appellari, P. qui, BPh. quia, C. quin, d. languidius, B. languidius ac lividius, P. languidius ex Indicis, dh. languidius ac lividius ex Indicis, Br. — lucet, B. lucent, Br. luceant, Pdh. lignyzontem, ita nos scripsimus. lignizonte, B. livizonias, CP. lithiconias, d. lithizontas, h (codd. Barbari) ẞy. lizitonias, codex ap. Salmas. p. 269. b. D. litizonias, eadem manus ad marginem eiusdem codicis. Cum dervos et λiɣvvósis de fuligine dicatur, gemmam languidius lucentem lignyzusam recte appellari posse opinor. Ceterum huic participio addunt appellari dhßr, vocari P. Utrumque om. B.

-

§ 95. Carchedonios, BP. Calcedonios, dh. Chalcedonios, Yr. multos, d. Indicis, dh. in, Bdh. minus, CP. mensuram, d. mensura, BCPhr. Carchedonios, BP. Calcedonios, dh. Chalcedonios, Yr. nigri, B2. nigris, B'. igni, BP. igne, dhẞr. obumbrante, BCPh. obumbrari, Y d. umbrante, βγ. scintillare, BC. et scintillare, Pdhßy. et scintillantes, K. liquescere signantibus his, d.

PLIN. V.

27