aestate, laudatissimi autem Mytilenis, Tyndaride, Salonis, Altini, Chia insula, Alexandriae in Aegypto, pectunculi, purpurae, pegrides, pina, pinoteres; rhine quem squatum vocamus, rhombus: Scarus principalis hodie, solea, sargus, 151 squilla, sarda, (ita vocatur pelamys longa ex oceano veniens,) scomber, salpa, sorus, scorpaena, scorpio, solas, sciaena, sciadeus, scolopendra, zmyrus, saepia, strombus, solen sive au

Aeliani hist. anim. 3, 29. ducunt, ubi v. Iacobs. Discrimen ab obscuro scholiasta Sophoclis Aiac. 381. prae illis auctoribus nihil valet; nostrae scribendi rationi favet etiam Hesych. rhine, BVd. rhyne, R. rhina, Br. squatinam, Salvian. aquat. 152. a. Rondelet. de pisc. p. 899. Gesher. enum. aquat. p. 55., qui tamen histor. anim. IV. p. 900. etiam squatum defendi posse ait.

§ 151. Hiscarus, VR d. principalis hodie, vid. 9, 62. solia, VR. cargus, V Rd. squilla, Gesner. histor. anim. IV. p. 850., B. scilla, Rdy. scylla, VB. sarda, vid. Xenocrat. alim. aquat. 35. sorus, BP. horus, VRd. sparus, Barbar. Br. Sorus idem est piscis paululum mutata pronuntiatione, qui alibi (§ 89.) dicitur saurus, in quod etiam h. 1. altera coniectura incidit Barbar. scorpio, BRdT. scorpios, PVB. — solas, B. Omitt. ceteri codd. et edd. scias, Ian. De solante eadem valent, quae supra § 149. de lepade dixi. sciaenas. ciadedeus, B. sciadeus, sciaena, Br. sciaycies. ciaenas. ciadeus, V. cyacyes cyenas cyadous, R. scyaicie scyena scyadeus, d. scyacie scyena scyadeus, T. coities. cianeas. ciadeus, P. sciadeus et sciaena, codd. Barbari. zmyrus, B. myrus, Rd. mirus, V. smyrus, Barbar. Br. Non dubito, quin multi offendantur et superstitiosi erga codicem Bamberg. obsequii me insimulent, cum non hoc tantum in nomine, verum infra quoque in voce zmarides usitatiorem scripturam per sm a me spretam viderint, quae per litterarum ordinem, cum zmyrus et zmaris mediis in nominibus a littera s incipientibus ponantur, ita commendari videtur, ut controversia illa multum agitata de talibus vocabulis per sm aut zm scribendis hoc ipso loco Pliniano in favorem scripturae usitatae dirimatur. Et diremptam ego putarem, nisi codex Bamberg., cui etiam in rebus orthographicis maxima auctoritas debetur, pro zm pugnaret, quod tantum abest ut interpolationi huic libro propriae (coll. § 108. 128.) tribuatur, ut illorum VV. DD. sententia egregie comprobetur, qui tales voces originis Graecae a scriptoribus Romanis vetustioribus per zm scriptas esse contenderunt; v. potissimum Weicherti egregiam dissertationem in poetarum Latinorum vitis et reliquiis p. 169. sqq. addito Wagnero V. L. ad Verg. Aen. 10, 351. Quid enim, si de interpolatione cogites, librarios movisse putaveris, ut hunc ipsum in locum, ubi omnia ad praeferendam litteram s adhortabantur, alteram scripturam intruderent? Res potius ita se habet, ut Romanos vetustiorem talium vocum, Atticis potissimum olim usitatam scripturam, quae et aliis viis et per antiquissimum illud commercium, quo vasa fictilia Atheniensium innumera in Italiam importata fuisse nunc scimus, iis innotescere potuit, in scribendis quidem illis vocibus secutos esse, sed nusquam ore expressisse statuamus; litteram potius z a lingua Latina prorsus alienam lenius pronuntiabant, ut litterae s aequaretur. Quod autem Plinius in h. 1. id ita extendit, ut aliquot voces a zm incipientes aliis a s incipientibus medias insereret, id ipsum comprobat Latinos nullum in pronuntiando discrimen horum elementorum fecisse. Utra scriptura librariorum ingenio debeatur, hinc clarissime apparet, quod in vocabulis, quae librariis notiora erant, scriptura serius usitatior per sm, in rarioribus et obscurioribus illa per zm a librariis retenta est. Ita scripsit librarius codicis Bamberg. zmyrus, zmaris, scripsit Zmyrna 33, 129., sed plerumque smaragdus (37, 62–75. 79. 80. 85. 124.

los sive donax sive onyx sive dactylus, spondyloe, zmarides, stellae, spongeae. Turdus inter saxatilis nobilis, thynnis, thranis quem alii xiphian vocant, thrissa, torpedo, tethea, tritomum pelamydum generis magni, ex quo terna cybia fiunt. Veneria, uva, xiphias.

54. His adiciemus ab Ovidio posita nomina quae apud 152 neminem alium reperiuntur, sed fortasse in Ponto nascentia, ubi id volumen supremis suis temporibus inchoavit: bovem, cereyrum in scopulis viventem, orphum rubentemque erythinum, iulum, pictas mormyras aureique coloris chrysophryn, parum, tragum et placentem cauda melanurum, epodas lati generis. Praeter haec insignia piscium tradit channen 153

--

--

163. 172. 197. 204.), smaragdites (37, 73.), genuina scriptura modo uno loco servata (33, 5.), et eo quidem in libro, ubi illa gemma modo in transcursu commemorata librarium minus advertit. sepia, Pint. BR (licet iam Barbarus sepiae coniecerit). septa, VdTO. peptasi, codd. Barbari. scepini, altera coniectura Barbari, B. strombus, BR (codd. Barbari.) strombos, Vd. solensi, B. solem, VRd. Vid. Xenocrat. alim. aquat. 29. auios, V Rd. nyx, d. nix, VR. spondyloe, ita ego scripsi. spondyly, B (vid. ad $147.) spondylus, Br. spondalus, VRd. zmarides, B. smarides, codd. Barbari, Br. maridis, VRd. stellae, B. stella, V Rd (codd. Barbari) By. spongeae, VR. sphongae, B. spongia, dẞr. thynnis, VRB (in quo s per errorem voci sequenti adhaeret.) thynnus, Tdr. trinus, r. timus, codd. Barbari. tomus, Barbar. thomus, B. trachinus, Dalec. thranis, Gesner. histor. anim. IV. p. 1049., BVd T. thrannis, R. tianus, codd. Barbari. thurianus, Barbar. B. thoryneus, Salvian. aquat. 127. a. ex Hesychio s. v. dopuvɛús. xiphian, BVRd. xiphiam, By. thrissa, Ian. thryssa, B. thassa, VRdTØy. tassa, P (codd. Barbari.) thessa, Barbar. B. thrassa vel thratta, aliae coniecturae Barbari. tritomum, BV. tittomum, d. trimonium, R. tridonium, codd. Barbari. tritonium, P. triton, Barbar. Br. pelamy, B. -quo, BVRTP. eo, dẞr.: terna, B. serena, VRdP. uraea, Barbar. Tẞr. horaea, altera coniectura Barbari et Turnebi adv. 3, 23. et, Dalec. Veneria, BT. Veneriae, VRdlry. venariae, O. urenae, Barbarus, B; vid. Popma ad Varr. L. L. p. 55. Bip. xiphias, BVRd. yphias, O. xiphiae, B. § 152. adiciemus, B. adicimus, VR. addicimus, d. ab Ovidio, BVRdTO. apud Ovidium, B. alium neminem, d. nascentia, Bw. nascuntur, VRdßy. nascentium, Haupt. sub premis, w. bovem, BdlT. uobem, w. bouuam, V. buem, R. Vid. Ovid. hal. 94. Om. B. saevum, Ulit. ad Ovid. hal. 126. cercyrum, Gesner. schol. ad Ovid. hal. 102. p. 10., enum. aquat. p. 66., histor. anim. IV. p. 190. pergyrum, Bd1T. pergyr, R. per gyrum, V O. pergirum, P. per girum, w. bopgyrum, ß. — orfum, P. orphim, B dw. morphym, VR. orphyn, 0. Vid. Ovid. hal. 104. rubentemque, BRdOP. rubentemquae, V. rubentem, B. erythinum, Ulit. ad Ovid. 128. Broter. B. acynum, VRd. acinum, P. racinum, w. coracinum, Bellon. de piscib. p. 296. Gesner. schol. Ovid. hal. p. 10., histor. anim. IV. p. 298. rhacinumque, B. Vid. Ovid. 104. iulum, B. pulum, VdwPO. pullum, B, quod post orphum collocat Ulit. sparulum, y. In aliam opinionem incidit Ian. Neque in hoc neque in alio nomine infra sequente obliviscendum est carmen Ovidii esse lacunosum. momyras, w. Vid. Ovid. 110. chrysophryn, Gesner. schol. ad Ovid. 111. p. 10., enum. aquat. p. 66.,

ex se ipsa concipere, glaucum aestate numquam adparere, pompilum, qui semper comitetur navium cursus, chromin, qui nidificet in aquis. Helopem dicit esse nostris incognitum undis, ex quo adparet falli eos qui eundem acipenserem existumaverint. Helopi palmam saporis inter piscis multi dedere. Sunt praeterea a nullo auctore nominati: sudis Latine ap- 154 pellatur, Graece sphyrene, rostro similis nomine, magnitudine inter amplissimos; rarus is, sed non degener; appellantur et pernae concharum generis, circa Pontias insulas frequentissimae; stant velut suillo crure longo in harena defixae hiantesque, qua latitudo est, pedali non minus spatio cibum venantur; dentis circuitu marginum habent pectinatim spissatos; intus spondyli grandis caro est. Et hyenam histor. anim. IV. p. 113. 226. Salvian. aquat. 175. a. chrysophryri, B. chryso praeterea, VRd. criso praeterea, w. chryson praeterea, PB. BVRdOwP. parvum, B. percam, Hard. ex Ovid. 112., 7. sparum, Haupt. ex Ovid. 106. tragum, BVRd. teragum, ß. caudam, B. melanurum, Gesner. schol. Ovid. 113. p. 10., enum. aquat. p. 66., histor. anim. IV. 509. labrum, BVRdwẞy. laprum, P. labracem, Dalec. eporas, Rd. aeporas, V.

Vid. Ovid. 126.

parum,

channen, B. chanem, V. canem, Rd.

§ 153. ingentia, Ulit. ad Ovid. 132. cannen, w. channem, By. Vid. Ovid. 108. ipsam, B1. glaucum, vid. Ovid. 117. pompilum, Barbar.; vid. Ovid. 101. pompium, BVRd. pomphilon, altera Barbari coniectura et codd. Masarii ad 9, 5. pampium, w. navium, BdTw. navigium, VR. navigiorum, By. curcus, B. chromin, B. chormim, w. chromium, VRd. chronium, . At cum tale quid Ovid. 121. de chromide non narret, Aristoteles vero H. A. VIII. 30. p. 607. dicat: μón' autn († quxis) τῶν θαλαττίων ἰχθύων στιβαδοποιεῖται, ὥς φασι, καὶ τίκτει ἐν τῇ στιβάδι, Gesnerus ad Ovid. hal. p. 10., histor. anim. IV. p. 226. de corruptela verborum Plinianorum cogitat, multo hic rectius iudicans quam Harduinus, qui ad 9. sect. 42. nr. LXVII. dixit Ovidii verba emendanda esse, qui potius omisso phycidis nomine hunc piscem vs. 122. tacite significat. Interim ego neque de Ovidii neque de Plinii verborum corruptela cogito, sed hoc quoque uti innumera alia errori Plinii tribuo. Helopem, BVRdw. Vid. Ovid. 96. dicit, B. quoque dicit, VRdwẞY. accipiens rem, Vdw. accipienserem, R. aestimaverint, B. existimaverunt, VRdw. Vel post ea, quae Muncker. in dissert. de aetate Hygini de verbo aestimandi pro existimando dicto scite adnotavit, lectionem codicis B recipere dubitavi.

§ 154. a nullo auctore, at v. Varr. L. L. V. 77. p. 31. ed. Müller. appellatur, B. appellatus, VRdTer. appellata, Barbar. Passion. B. Graece, B. Graecis, VRTØY. Graeci, d. a Graecis, ß. sphyrene, ita ego scripsi. sphyreni, B. sphyrena, Barbar. sphyraena, By. purem, VR. spurem, d. rostrio, VR. nomine, sudi rostro similis, K. et nomine et re, Gesner. enum. aquat. p. 70. rarus is, sed, ita ego scripsi. rarus is ed, B. rarus sed, VRdßy. BVRdT (Passion.) tamen non, B. tamen, r. pomitias, V. pomicias, R. velut villum, B. vel et suvillo, V. defixo, K. defixa, d. que, K. hiantes quaeque qua, VRd. latitudo, B. limpitudo, Vẞr. lippitudo, RdP. dentes, BVRd. dentes in, Br. spondyli, B. sponduli, d. spondoli, VR. spondylus, Ambr. I. II. Passion. pro spondylo, Barbar. Br.

longa, d.

-

non,

hiant

58 NATURALIS HISTOR. LIB. XXXII. CAP. XI. SECT. 54.

piscem vidi in Aenaria insula captum. Exeunt praeter haec et purgamenta aliqua relatu indigna et algis potius adnumeranda quam animalibus.

--

Exeunt, BVRdTØ (Ambr. I. II.). caput exserentem, B. et, B. Omitt. ceteri codd. et edd. ulgis, R. Plini Secundi historie naturarum liber XXXII. explicit; incipit liber XXXIII. libro XXXIII. cont., R. Explicit lib. tricesimus secundus Plinii Sedi novec. orat. Incip. lib. eiusd. tric. tertius continens metallorum naturas auri et argenti, d.

C. PLINI SECUNDI

NATURALIS HISTORIAE

LIBER XXXIII.

PROOEM. SECT. 1. Metalla nunc ipsaeque opes et rerum § 1 pretia dicentur, tellurem intus exquirente cura multiplici modo; quippe alibi divitiis foditur, quaerente vita aurum, argentum, electrum, aes, alibi deliciis gemmas et parietum digitorumque pigmenta, alibi temeritati ferrum, auro etiam gratius inter bella caedisque; persequimur omnis eius fibras vivimusque super excavatam, mirantes dehiscere aliquando aut intremescere illam, ceu vero non hoc indignatione sacrae parentis exprimi possit. Imus in viscera et in sede manium 2 opes quaerimus, tamquam parum benigna fertilique quaqua calcatur. Et inter haec minumum remediorum gratia scrutamur; quoto enim cuique fodiendi causa medicina est? Quam

Ad hunc librum toti excussi sunt BVRdh, ad §§ 8-56. il, ad §§ 95_98. , ad § 45. 156. 161-164. p. § 1. nunc, om. h. exquirente, VRdhTOK. exquirenti, B. inquirente, ß. multiplici. Modo quippe, K. alibei, B', uti aliquoties. divitiis, margo Vict. fodituri, B. es ellectum, h. — ferro, V R. aurum, d (in rasura.) alibi deliciis parietum digitorumque aut alibi deliciis parietum digitorumque gemmas et pigmenta, Bergk. exercitt. Plin. 2, 3. vivimusque, B (codd. Gelen.) vidimusque, VRd. videmusque, hr. subtus, Dalec. excavatam, B (codd. Gelen.) excavato, VR. excavatos montes, hr. In d fuit excavato mirantes, quod postea mutatum in excavatos montes. miserantes, V. autem, r. hoc, B. hoc etiam, dhrẞy. hoc et, VR (margo Vict.) exemplum indignationis, hr. indignatio, Bergk. § 2. viscera, BVRd'. viscera eius, d'hẞy. quaqua, RVTd. qua, BhKry. calcatur, Br (codd. Gel.) Vid. Gesner. chrestom. p. 792., Ian. ad h. 1. et in Schneidewini Philol. III. 2. p. 333. caecatur, VP. cecatur, Rd (margo Vict.) secatur, Victorius, TKY. secetur, h. Et, BVRdTOr. Om. h. quoto, B (codd. Gel.) Omitt. VŔdh. cui enim, hr.