φιλητόν, ἀλλὰ ταγαθόν; [οὔτε δὲ φιλητέον πονηρὸν οὔτε δεῖ] φιλοπόνηρον γὰρ οὐ χρὴ εἶναι, οὐδ' ὁμοιοῦσθαι φαύλῳ· εἴρηται δ' ὅτι τὸ ὅμοιον τῷ ὁμοίῳ φίλον. Αρ' οὖν εὐθὺς διαλυτέον; ἢ οὐ πᾶσιν, ἀλλὰ τοῖς ἀνιά τοῖς κατὰ τὴν μοχθηρίαν; ἐπανόρθωσιν δ' ἔχουσι μᾶλλον Rost. S. 133, 2; Hartung. in I. Lehre von den Partikeln der gr. Spr. I, p. 343. Infra IX, 8, 7. IX, 9, 5. Phys. I, 7, p. 190, b, 17. [οὔτε δὲ φιλητέον πονηρὸν οὔτε δελ]. En tibi Sardi venales, alius alio nequior. Vocem Aristoteleam φιλοπόνηρον sciolus interpretatus est sic : οὐ φιλητέον πονηρόν, alius sic : οὐ δεῖ φιλεῖν πονηρόν : nam illa οὔτε δέ vel οὔτε δή et illa οὔτε δει quis est quin gemella ex alvo eàdem erupisse intelligat? Codex Ka ignorat haec : οὔτε δεῖ φιλοπόνηρον, illa ούτε δεῖ cod. El. CCC. ac Schol. fol. 149, a. His οὔτε δὲ φιλητέον πονηρόν capitalis est Interpretis vet. fol. 31, a oratio haec : si quidem non omne amabile, sed bonum: neque oportet: amatorem mali enim non oportet esse neque assimilari pravo. Agmen claudit Paraphrastae mirus hic sermo : ῥητέον δή, ὅτι οὔτε δυνατόν ἐστι τὸν μὴ ἀγαθὸν δοκοῦντα φιλητὸν εἶναι. τὸ γὰρ φιλητὸν ἀγαθόν, τὸ δὲ πονηρὸν οὔτε δίκαιον, φιλοπόνηρον γὰρ οὐ χρή τινα εἶναι οὐδ ̓ ὁμοιοῦσθαι φαύλῳ. Unde οὔτε δίκαιον legisse in suo libro Paraphrasten ingeniose quidem Zellius coniecit : sed sentinam exhauriendam testes locupletes coarguunt. οὐδ' ὁμοιοῦσθαι φαύλω. Atqui constat, cui quis fiat amicus, ei similem quoque eum esse debere : Vill, 3, 7. Potestas verbi ὁμοιοῦσθαι quae sit, supra VIII, 4, 6 edocuimus. εἴρηται supra VIII, 1, 6. Nam ad proverbia libenter Aristoteles provocat. Cic. Lael. XX, 74 dispares enim mores disparia studia sequuntur, quorum dissimilitudo dissociat amicitias: nec ob aliam causam ullam boni improbis, improbi bonis amici esse non possunt, nisi quod tanta est inter eos, quanta maxima potest esse, morum studiorumque distantia. ἀφ ̓ οὖν εὐθὺς κτλ. Cic. Lael. XXI, 76 tales igitur amicitiae sunt remissione usus eluendae et, ut Catonem dicere audivi, dissuendae magis, quam discindendae : nisi quaedam admodum intolerabilis iniuria exarserit, ut neque rectum neque honestum sit nec fieri possit, ut non statim alienatio disiunctioque fiat. 10. ἀνιάτοις. Eth. Ν. V, 9, 17 ανίατος καὶ κακός coll. Eth. Ν. Χ, 9, ενίατος est Eth. N. IV, 1, 31. Cic. Cat. II, 8, 17 quos quidem ego non tam ulcisci studeo, quam sanare. Seneca proximâ adnotatione laudabitur. - ἐπανόρθωσιν ἔχουσιν. Nomen ἐπανόρθωσις correctionis habet significationem, quae est emendatio, quum vitiis detractis quasi sanitas restituitur. Camerar. Eth. N. V, 10, 5 ἐπανορθοῦν τὸ ἐλλειφθέν. Ibid. βοηθητέον εἰς τὸ ἦθος ἢ τὴν οὐσίαν, ὅσῳ βέλτιον καὶ τῆς φιλίας οἰκειότερον. δόξειε δ' ἂν ὁ διαλυόμενος οὐδὲν ἄτοπον ποιεῖν· οὐ γὰρ τούτῳ, ᾗ τοιούτῳ, φίλος ἦν· ἀλλοιωθέντα οὖν ἀδυνατῶν ἀνασῶσαι, ἀφίσταται. 4. Εἰ δ' ὁ μὲν διαμένοι, ὁ δ' ἐπιεικέστερος γίγνοιτο, καὶ πολὺ διαλλάττοι τῇ ἀρετῇ, ἄρα χρηστέον φίλῳ, ἢ οὐκ ἐνδέχεται; ἐν μεγάλῃ δὲ διαστάσει μάλιστα δῆλον γίγνεται, οἷον ἐν ταῖς παιδικαῖς φιλίαις· εἰ γὰρ ὁ μὲν διαμένοι τὴν διάνοιαν παῖς, ὁ δ' ἀνὴρ εἴη οἷος κράτιστος, πῶς ἂν εἶεν φίλοι, μήτ' αρεσκόμενοι τοῖς αὐτοῖς, μήτε χαίροντες καὶ §. 6 ἐπανόρθωμα νόμου. 7, 7 ἐπανόρθωμα τοῦ ἀδικήματος. Plutarch. de adul. et am. 33 ἐπανορθοῦσθαι τοὺς φίλους. Infra IX, 12, 3 διορθούν. Senec. benef. V, 22 quosdam vero sanabiles et qui fieri boni possunt, si quid illos momorderit, perire patiemur admonitione sublatâ, quâ et pater filium aliquando correxit, et uxor maritum aberrantem ad se reduxit, et amicus languentem amici fidem erexit? βοηθητέον εἰς τὸ ἦθος. Cf. p. 3 et de referenda ad voc. τὴν οὐσίαν praepositione p. 5. οὐσίαν. Non significatur hoc loco Trendelenburg. ad Arist. de An. II, 1, 2; substantia (de qua vi vocis cf. Waitz. ad Cat. 5, p. 2, a, 11, p. 281; Rassow. Aristot. de notionis defin. doctrina. Berol. 1843, p. 51), sed facultates, res familiaris, patrimonium, ut in his : Pol. IV, 6, p. 1293, a, 13. 27. IV, 11, p. 1296, a, 25. 2. οὐ γὰρ τούτῳ, ᾖ τοιούτῳ, φίλος ἦν. Ita cum Corae miro verae et rectae scripturae ex antiqua depravata coniectore verba pro οὐ γὰρ τῷ τοιούτῳ φίλος ἦν exhibui. Namque in cod. Vrat. est οὐ γὰρ τῷ τοιούτῳ φίλος ἦν, in codd. Κ» Μ' οὐ γὰρ τούτῳ ἢ τοιούτῳ φίλος ἦν, lectum idem ab Interprete vet. (fol. 31, b non enim huic vel tali amicus erat) et Argyropulo. Quid ais ? in cod. Par. Zelli οὐ γὰρ τούτῳ ᾖ τοιοῦτος φίλος ἦν. De tempore praeterito vide VIII, 4, 2. ου Cap. III, 4-5. ARGUMENTUM. Proborum amicorum ubi alter honestis in studiis multum profecerit, alter in primis elementis substiterit, aequalitate sublatd pristind, praestantior recte desinet esse amicus (S. 4) : neque tamen dimissum plane repudiabit, sed veteris memoriae consuetudinis aliquid tribuet (S. 5). --- εἰ δ' ὁ μὲν διαμένοι κτλ. - Cic. Lael. XXI, 77. Praesens tempus γίγνοιτο e codd. K M, confirmantibus Interprete vet. (fol. 31, b si epiices fiat) Argyropulo, Aretino, pro γένοιτο adscivi. De verbo διαλλάττειν vide VIII, 10, 6. Bekkerum et codd. eius optimos quosque, accedente etiam Vrat., secutus ἐν ταῖς παιδικαῖς φιλίαις pro verbis ἐν ταῖς ἐκ παιδιᾶς φιλίαις scripsi. λυπούμενοι ; οὐδὲ γὰρ περὶ ἀλλήλους ταῦθ' ὑπάρξει αὐτοῖς· ἄνευ δὲ τούτων οὐκ ἦν φίλους εἶναι· συμβιοῦν γὰρ οὐχ οἷόν τε· εἴρηται δὲ περὶ τούτων. 5. Αρ' οὖν οὐθὲν αλλοιότερον πρὸς αὐτὸν ἑκτέον ἢ εἰ μὴ ἐγεγόνει φίλος μηδέποτε; ἢ δεῖ μνείαν ἔχειν τῆς γενομέ νης συνηθείας, καὶ καθάπερ φίλοις μᾶλλον ἢ ὀθνείοις ολό μεθα δεῖν χαρίζεσθαι, οὕτω καὶ τοῖς γενομένοις ἀπονεμητέον τι διὰ τὴν προγεγενημένην φιλίαν, ὅταν μὴ δι' ὑπερβολὴν μοχθηρίας ἡ διάλυσις γένηται; Cap. IV. Τα φιλικὰ δὲ τὰ πρὸς τοὺς φίλους, καὶ οἷς αἱ ταῦθ' ὑπάρξει. Ταῦτα dicit τὸ ἀρέσκεσθαι καὶ χαίρειν ἀλλήλοις. οὐκ ἦν φίλους εἶναι. Tempus imperfectum ἦν explana sic : esse amici non poterant, ut essent fieri non poterat tum, quum hac de re quaesivimus : id quod VIII, 5, 3 factum est : nam haud raro tempore imperfecto res, de quâ exploratum est antea et de quâ antea convenit, indicatur : cf. Kuehner. gr. gr. §. 438, 4; Rost. §. 116, II, 8, n. 6 : infra IX, 9, 9. ΙΧ, 9, 10. ΙΧ, 10, 3. Metaph. XI, 6, p. 1071, b, 3 ἐπεὶ δ ̓ ἦσαν τρεῖς οὐσίαι. Polit. I, 12, p. 1259, a, 37 ἐπεὶ δὲ τρία μέρη τῆς οἰκονομικῆς ἦν. Eth. N. III, 5, 3 (quo loco cfr. Zellius) εἰ δ ̓ ἐφ' ἡμῖν τὸ τὰ καλὰ πράττειν καὶ τὰ αἰσχρά, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ μὴ πράττειν· τοῦτο δὲ ἦν τὸ ἀγαθοῖς καὶ κακοῖς εἶναι. Eth. N. V, 1, 12 ἐπεὶ δ' ὁ παράνομος ἄδικος ἦν, ὁ δὲ νότ μιμος δίκαιος, δῆλον ὅτι πάντα τὰ νόμιμά ἐστί πως δίκαια. Adde et Eth. Ν. V, 6, 9 et verba ex M. M. supra VIII, 5, 1 (καθεύδοντες ) exscripta. συμβιοῦν γὰρ οὐχ οἷόν τε. Atqui sine convictu amicitia nulla est : cf. VIII, 5, 3, qui locus proxima sententia (εἴρηται) in memoriam revocatur. Cap. IV. ARGUMENTUM. Praeceptis de iure amicitiae dandis hoc capite (aureo et fere theologo, ut vocat Giphanius) quaestio adiungitur haec, quo iure et quibus artibus secum ipso amicitiam colere mortalis possit. (Cf. Eth. N. V, 11.) Nam posse aliquem secum ipso amicitiam instituere, vel vulgo existimant (S. 1) : sed, re accuratius spectatd, haec secum ipso amicitia solius est hominis probi praerogativa (§.2). Hic enim solus concordat secum ipse : hic parti sui optimae, menti, gratificatur (S.3–4) : hic secum habitat, secum degit aetatem hic delectatur secum ipse(§.5—6). At homines de vulgo nisi quatenus boni esse sibi videntur, esse sibi amici non possunt : nullo vero pacto de hominibus sceleratis contendere idem licet (S. 7): nam scelerati non concordant, sed bellum secum ipsi gerunt (S. 8 ) : hi non habitant secum, sed se fugiunt ipsi : hi non delectantur secum, sed alieni sibi ipsi sunt (S. 9). Quibus expositis, ut fugias malitiam, ac virtutem : φιλίαι ὁρίζονται, ἔοικεν ἐκ τῶν πρὸς ἑαυτὸν ἐληλυθέναι. τιθέασι γὰρ φίλον τὸν βουλόμενον καὶ πράττοντα τἀγαθὰ ἢ τα φαινόμενα ἐκείνου ἕνεκα, ἢ τὸν βουλόμενον εἶναι καὶ ζῆν τὸν φίλον αὐτοῦ χάριν· ὅπερ αἱ μητέρες πρὸς τὰ τέκνα πεπόνθασι, καὶ τῶν φίλων οἱ προσκεκρουκότες· οἱ δὲ τὸν potius omni animi contentione consequare, quo tibi tecum ipso amicitia exoriatur, graviter philosophus exhortatur. ἔοικεν πρὸς τοὺς φίλους. Cod. Kb, si recte Bekkeri adnotationem perspicio, πρὸς τοὺς φίλους πέλας, eademque, ut videtur, cod. El. verba exhibet : ut, si vera est scriptorum verborum ratio, primitus πέλας scriptum, postea quasi explicationis gratia φίλους videatur adiectum. Voc. ὁ πέλας, quo proximus (Val. Max. VI, 9 pr.) vel aller (Cic. legg. I, 14, 41) indicatur, non abhorrere ab Aristotelis sermone, vel hi loci fidem faciant : Eth. N. IV, 2, 22 κακίαι βλαβεραὶ τῷ πέλας. IV, 7, 13 οἱ κέρδους χάριν ἀλαζονευόμενοι τὰ τοιαῦτα προσποιοῦνται, ὧν ἀπόλαυσίς ἐστι τοῖς πέλας. IX, 6, 4. IX, 8, 7 coll. IX, 9, 5. Rhet. I, 11, p. 1371, b, 4 οἱ πλησίον. ἐληλυθέναι. Τὰ πρὸς ἑαυτὸν explica τὰ πρὸς ἑαυτὸν φιλικά coll. Pol. II, 5, p. 1263, a, 41 μὴ γὰρ οὐ μάτην τὴν πρὸς αὑτὸν αὐτὸς ἔχει φιλίαν ἕκαστος, ἀλλ' ἐστι τοῦτο φυσικόν. Verbo εληλυθέναι compara Metaph. VIII, 3, p. 1047, a, 30 ἐλήλυθε δ' ἡ ἐνέργεια τούνομα, ἡ πρὸς τὴν ἐντελέχειαν συντιθεμένη καὶ ἐπὶ τὰ ἄλλα, ἐκ τῶν κινήσεων μάλιστα. Eth. Ν. V, 4, 13 (quo loco vide Zellium) ἐλήλυθε τὰ ὀνόματα ταῦτα, ἢ τε ζημία καὶ τὸ κέρδος, ἐκ τῆς ἑκουσίου ἀλλαγῆς. Eth. N. VI, 8, 4 ἐκ ταύτης τῆς δόξης ἐλήλυθε τὸ τούτους φρονίμους εἶναι. Polit. I, 9, p. 1258, a, 6 (ad quem locum vide Goettling. p. 299) τὸ ἕτερον εἶδος της χρηματιστικῆς διὰ τοῦτ ̓ ἐλήλυθεν : et locum Eth. supra ad IX, 1, 2 (κοινὸν μέτρον τὸ νόμισμα) allatum. Cf. Quintil. inst. V, 10, 34 sed has causas habent recta, prava ex falsis opinionibus veniunt. De re vide Eth. Eud. VII, 6, p. 1240, a, 8 δοκεῖ γὰρ ἐνίοις μάλιστα ἕκαστος αὐτὸς αὑτῷ φίλος εἶναι, καὶ τούτῳ χρώμενοι κανόνι κρίνουσι τὴν πρὸς τοὺς ἄλλους φιλίαν. Cic. Lael. XVI, 56. Omnium autem maxime recordare illud ful cimen aeternum vitae Christianae Εv. Marc. XII, 31 αγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν. τιθέασι γὰρ φίλον κτλ. Cf. Eth. Eud. VII, 6, p. 1240,a, 23 seqq., ubi quum verba ἐκείνου ἕνεκα adiectis illis : μὴ δι' αὐτόν, explicantur : tum proxima τὸν βουλόμενον εἶναι καὶ ζῆν τὸν φίλον αὐτοῦ χάριν additis his : καὶ μὴ δι' αὐτόν, κἂν εἰ μὴ διανέμων ταγαθά, illustrantur. εἶναι καὶ ζῆν. Cf. Dissen. ad Dem. Cor. p. 248, §. 72 ζώντων καὶ ὄντων Αθηναίων. ὅπερ αἱ μητέρες πρὸς τὰ τέκνα πεπόνθασι· de dicendi genere πεπονθέναι τι πρός τινα vide VIII, 2, 4 : de sententia VIII, 8, 3. τῶν φίλων οἱ προσκεκρουκότες. Polit. II, 5, p. 1263, a, 18 συνδιάγοντα καὶ ταὐτὰ αἱρούμενον, ἢ τὸν συναλγοῦντα καὶ συγχαίροντα τῷ φίλῳ· μάλιστα δὲ καὶ τοῦτο περὶ τὰς μητέρας συμβαίνει. τούτων δέ τινι καὶ τὴν φιλίαν ορίζονται, 2. Πρὸς ἑαυτὸν δὲ τούτων ἕκαστον τῷ ἐπιεικεῖ ὑπάρχει, τοῖς δὲ λοιποῖς, ᾗ τοιοῦτοι ὑπολαμβάνουσιν εἶναι. ἔοικε γάρ, καθάπερ εἴρηται, μέτρον ἑκάστῳ ἡ ἀρετὴ καὶ ὁ σπουδαῖος οἱ πλεῖστοι διαφερόμενοι ἐκ τῶν ἐν ποσὶ καὶ ἐκ μικρῶν προσκρούοντες ἀλλήλοις. ἔτι δὲ τῶν θεραπόντων τούτοις μάλιστα προσκρούομεν, οἷς πλεῖστα προσχρώμεθα πρὸς τὰς διακονίας τὰς ἐγκυκλίους. Amici, si qua offensiuncula facta est animi, ut nec consuetudinis fructu suavissimo gaudeant, nec amici tempus temporibus suis transmitti intelligant, non tamen ipsi amare ideo desinunt, sed optima quaeque amico adhuc imprecantur. Horum igitur ac matrum, natorum saluti prospicientium (VIII, 8, 3), exempla, veros amicos, non propter sese, sed propter alterum, bene velle alteri, illustrant. τὸν συνδιάγοντα. Horum explicator habetur Eud. Eth. VII, 6, p. 1240, a, 28 ἄλλον δὲ τρόπον δοκεῖ φίλος εἶναι ο συζὴν αἱρεῖται δι' αὐτὴν τὴν ὁμιλίαν καὶ μὴ δι' ἕτερόν τι : idemque proximorum τὸν συκαλοῦντα καὶ συγχαίροντα, ubi l. 1. a, 33 seqq. ἔτι τὸ ἀλγοῦντι συναλγεῖν, inquit, μὴ δὲ ἕτερόν τι, ἀγαπᾶν θήσομεν -. ὁ δ' αὐτὸς λόγος καὶ ἐπὶ τοῦ χαίρειν μὴ δι' ἕτερόν τι, ἀλλὰ δι' ἐκεῖνον, ὅτι χαίρει, φιλικόν. περὶ τὰς μητέρας συμβαίνει. Contende Eth. Ν. ΙΙΙ, 1, 5 τοι οῦτόν τι συμβαίνει καὶ περὶ τὰς ἐν τοῖς χειμῶσιν ἐκβολάς : Soph. Εl. 32, p. 183, b, 16 et 27; Top. I, 1, p. 100, b, 28; de Mem. p. 450, b, 11. Infra IX, 5, 2 δ περὶ τοὺς ἀγωνιστὰς συμβαίνει, id quod in pugilibus cernitur : IX, 7, 2 τὸ περὶ τοὺς δανείσαντας, id quod in foeneratoribus usu venit, quae in foeneratoribus ratio obtinet : cui subiungitur §. 3 ὅπερ καὶ ἐπὶ τῶν τεχνιτῶν συμβέβηκεν. Met. VI, 14, p. 1039, b, 16 ἐπὶ τῶν αἰσθητῶν ταῦτά τε συμβαίνει καὶ τούτων ατοπώτερα. Met. XII, 7, p. 1081, b, 20 τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον συμβαίνει καὶ ἐπὶ τῶν ἐχομένων. τούτων δέ τινι κτλ. Amicitiae definitionem ab eorum, qui ea praediti sunt, definitione repetunt, sicut e. gr. temperantis definitio ad temperantiae definitionem perducit. Paraphr. §. 2. τούτων ἔκαστον τούτων, ἃ πρὸς τὸν φίλον ἔχει ὁ ἀληθὴς pilog. Eth. Eud. VII, 6, p. 1240, b, 3 seqq. M. M. II, 11, p. 1211, a, 18 seqq. vers. 36 αύτη δ' ἔσται ἡ πρὸς αὐτὸν φιλία ἐν τῷ σπουδαία. ἔοικε γὰρ ὁ σπουδαῖος, Virtutis et hominis honesti exemplum tanquam verissima morum mensura habetur. Namque, ut ait Aristoteles Eth. Ν. ΙΙΙ, 4, 1, voluntas hominis spectat finem aliquem, qui finis bonum est (ἡ βούλησις τοῦ τέλους ἐστί) : sed in eligendo bono vulgi et hominis probi longe rationes discrepant: nam vulgus specie bonorum fucatorum |