Immagini della pagina
PDF
ePub

ginis. Scipio, quando tanto opere peterent, accepturum se 12 pollicitus, poni ante pedes iussit vocatoque ad se Allucio, 'super dotem' inquit, quam accepturus a socero es, haec tibi a me dotalia dona accedent', aurumque tollere ac sibi habere iussit. his laetus donis honoribusque dimissus domum implevit 13 populares laudibus meritis Scipionis: venisse dis simillimum iuvenem, vincentem omnia cum armis tum benignitate ac beneficiis. itaque dilectu clientium habito cum delectis mille 14 et quadringentis equitibus intra paucos dies ad Scipionem revertit.

Scipio retentum secum Laelium dum captivos obsidesque 51 et praedam ex consilio eius disponeret, satis omnibus compositis, data quinquereme e captivis atque Magone et quindecim 2 fere senatoribus, qui simul cum eo capti erant, in navem impositis nuntium victoriae Romam mittit. ipse paucos dies, 3 quibus morari Carthagine statuerat, exercendis navalibus pedestribusque copiis absumpsit. primo die legiones in armis 4 quattuor milium spatio decurrerunt; secundo die arma curare et tergere ante tentoria iussi; tertio die rudibus inter se in modum iustae pugnae concurrerunt praepilatisque missilibus iaculati sunt; quarto die quies data; quinto iterum in armis

[blocks in formation]

dotalia dona] dot. bei Liv. nur hier, sonst dichterisch und bei Cic. in den Briefen. Vgl. c. 49, 15.

sibi habere] für sich behalten, oft in wegwerfendem Sinne. 9, 11, 8 pacem sibi habeant.

c. 51, 1. retentum secum L.] secum r. bei sich behalten; doch auch apud se. 34, 12, 7 apud se retinet; ebenso bei esse: 38, 20, 9 secum esse ipsum iuvenem iussit.

2. compositis data quinquereme impositis] Nicht selten folgen wie hier drei und mehr Ablativ. absol. nacheinander, von denen ein jeder Ablativ ein zeitlich auf den vorhergehenden folgendes Moment enthält. 3, 3, 6 vocato indicto relicto. 28, 31, 1 u. oft.

quindecim fere senatoribus] Nach Polybius fielen in seine Hände zwei Mitglieder der yngovoía, fünfzehn der ovуuintos Carthagos, offenbar eine Commission oder Abteilung der Be

hörden, die in die Provinzial-Hauptstadt zu Verwaltungszwecken delegirt war.

=

3. pedestribus copiis] pedestr. wechselt als Gegensatz zu navalis mit terrest. ab Landmacht. 37, 53, 9 omnibus interfuit bellis terrestribus navalibus. Ebd. § 15 pedestribus navalibusque copiis. 29, 22, 2 terrestrem navalemque exercitum.

4. decurrerunt] dec. ist ein militärischer Terminus, der sowohl das Defliren zur Parade, als auch das Manövriren zur Übung bezeichnet; hier wohl letzteres wegen 4 milium spatio. 24, 48, 11. 25, 17, 4.

in modum iustae pugnae] ein Scheingefecht, wie z. B. auch bei den Makedoniern üblich. 40, 6, 5 mos erat decurrere exercitum et divisas bifariam duas acies concurrere ad simulacrum pugnae.

praepilatis missilibus] Geschosse, die vorn eine Kugel (pila) oder einen Knopf von Leder haben und nicht verwunden können, opαιgwμένοι. Zur Bildung praepilatus, vgl. praefixus. c. 4, 4 praefixa ferro.

5 decursum est. hunc ordinem laboris quietisque, quoad Car6 thagine morati sunt, servarunt. remigium classicique milites tranquillo in altum evecti agilitatem navium simulacris navalis 7 pugnae experiebantur. haec extra urbem terra marique corpora simul animosque ad bellum acuebant: urbs ipsa strepebat apparatu belli fabris omnium generum in publica officina in8 clusis. dux cuncta pari cura obibat: nunc in classe acieque navali erat, nunc cum legionibus decurrebat, nunc operibus aspiciendis tempus dabat, quaeque in officinis quaeque in armamentariq ac navalibus fabrorum multitudo plurima in 9 singulos dies certamine ingenti faciebat. his ita inchoatis refectisque qua quassati erant muris, dispositisque praesidiis 10 ad custodiam urbis Tarraconem est profectus, a multis legationibus protinus in via aditus, quas partim dato responso ex itinere dimisit, partim distulit Tarraconem, quo omnibus novis veteribusque sociis edixerat conventum. et cuncti fere qui cis Hiberum incolunt populi, multi etiam ulterioris provinciae 11 convenerunt. Carthaginiensium duces primo ex industria famam captae Carthaginis compresserunt; deinde, ut clarior res erat,

6. tranquillo] Von dem subst. Neutrum tranquillum wendet Liv. den Ablativ adverbial an; vgl. 24, 8, 13; doch findet sich auch daneben tr. mari 24, 8, 12.

simulacris navalis pugnae] der Plural simulacris steht mit Rücksicht auf die Wiederholung dieser Übungen; 35, 26, 2 simulacris navalis pugnae; dagegen 29, 22, 2 von einmaliger Übung simulacrum.

7. haec acuebant] acuo ein gewöhnliches Bild, gleich: stählen. 28, 19, 14 libertas, . • quae virorum fortium tantum pectora acuit. 39, 1, 2 militem magis ad virtutem acuebat.

officina] der Singular gegen § 8 officinae. Man hat an ein grofsartiges Etablissement zu denken, bei welchem in verschiedenen Gebäuden (officinis) die einzelnen Gegenstände für den Kriegsbedarf hergestellt werden.

48, 5 sociorum res asp. 42, 5, legatos ad eas res aspiciendas u. ö.

9. quassati erant] Die Mauern müfsten also schon vor der Einnahme schadhaft gewesen sein. quassatus = quassus. 25, 3, 11 quassare, quatere, seltener concutere vom Zerstören der Mauern und Schiffswände sehr häufig. 21, 8, 5. 23, 34, 17 naves. 30, 39, 3. 10. protinus in itinere] gleich unterwegs, ohne seine Ankunft im Hauptquartiere abzuwarten. 31, 21, 3 protinus de via ad castra oppugnanda ducere. 28, 13, 4. 31, 38, 5 u. Ở.

=

=

ex itinere] gleich von unterwegs, ohne eine Unterbrechung der Reise eintreten zu lassen. 27,18,2 ex itinere impetum facere.

=

11. cis Hiberum incolunt] incolo absolut Einwohner sein, ist bei Liv. nicht selten. 21, 31, 5 incolunt prope. 34, 17, 11 omnes, qui circa incolunt populi.

8. obibat] obire c. accus. etwas begehen, beschreiten, mit der Ab- Carthaginiensium duces] Adversasicht es zu revidieren. 42, 37, 1 tives Asyndeton, durch Voranstelibi et regiones, quas obirent, et mi- lung von C. nachdrücklich gehoben. lites inter se diviserunt; anders obire Liv. sagt stets dux Romanus; aber sacra, bella, omnia: etwas wahr- dux Poenorum, Carthaginiensium nehmen, pflegen. z. B. 29, 35, 2 und dux Carthagiaspiciendis] inspiciendis. 39, niensis 28, 43, 17.

=

quam ut tegi ac dissimulari posset, elevabant verbis: necopi- 12 nato adventu ac prope furto unius diei urbem unam Hispaniae interceptam; cuius rei tam parvae praemio elatum insolentem iuvenem immodico gaudio speciem magnae victoriae imposuisse; at ubi appropinquare tres duces, tres victores hostium exer- 13 citus audisset, occursuram ei extemplo domesticorum funerum memoriam. haec in vulgus iactabant, haudquaquam ipsi ignari, 14 quantum sibi ad omnia virium Carthagine amissa decessisset.

12. prope furto interceptam] zu furto c. 39, 11; das Bild vom furtum wird in interceptam beibehalten; eig.: unterschlagen, weggefangen. 39, 27, 2 nec suum munus intercipi ab alio patiatur.

cuius rei t. p. et. q. s.] 'dem Erfolge dieses kleinen Unternehmens habe der anmafsende junge Mann,

durch mafslose Freude hingerissen, den Anschein eines grofsen Sieges gegeben.'

13. occursuram memoriam] Liv. sagt occurrit und succurrit aliquid alicui; 25, 24, 12, c. 37, 16, und memoria occurrit ohne Dativ d. Person 25, 38, 8.

Periocha libri XXVI.

et

Hannibal ad tertium lapidem ab urbe Roma super Anienem castra posuit. ipse cum duobus milibus equitum usque ad ipsam Capenam portam, ut situm urbis exploraret, obequitavit. cum per triduum in aciem utrimque exercitus omnis descendisset, certamen tempestas diremit; nam cum in castra redisset, statim serenitas erat. Capua capta est a Q. Fulvio et Appio Claudio coss. principes Campanorum veneno sibi mortem consciverunt. cum senatus Campanorum deligatus esset ad palos ut securi feriretur, literas a senatu missas Q. Fulvius consul quibus iubebatur parcere, antequam legeret, in sinu posuit et lege agi iussit et supplicium peregit. cum comitiis aput populum quaereretur, cui mandaretur Hispaniarum imperium, nullo id volente suscipere, P. Scipio, P. filius eius, qui in Hispania ceciderat, professus est se iturum et suffragio populi consensuque omnium missus Novam Carthaginem expugnavit, cum haberet annos XXIIII videreturque divina stirpe creatus, quia et ipse postquam togam acceperat cotidie in Capitolio erat, et in cubiculo matris eius anguis saepe videbatur. praeterea gestas in Sicilia continet et amicitiam cum Aetolis iunctam bellumque gestum adversus Acarnanas et Philippum Macedoniae regem.

res

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small]

c. 2, 2 auspicatorum comitiorum] auspicandorum comitiorum Md. em. Liv. p. 370.

2, 10 quid interfuisse inter Tib. Sempronium? cum ei] quid interfuisse inter Ti. Sempronium et Cn. Fulvium? Ti. Sempronium cum ei.. Md. ib.

2, 12 mirum esse cessisse milites in acie] non stetisse milites Wsbg. Emendatiunculae Liv. 1874, p. 66: latine vix dicitur: in acie cedere; dicitur: ex acie. Aptissime inter se respondent: non stetisse et stantes § 13. So schon Otto, divinationes Livianae, Karlsruhe 1839.

3, 4 non se inopia commeatus, non in loca iniqua incaute deductum] non se inopia commeatus in loca iniqua incaute deductum. Doering. 4, 3 pedites superabantur] pedite superabantur. Gronovius.

4, 6 postquam adsuetudine quotidiana] postquam id adsuetudine qu. Koch, Brandenburg. R. A. 1860. p. 10.

4, 9-10 institutum, ut velites in legionibus essent] Wsbg. p. 66 instituto, ut. Ussing bei Md. em. L. p. 372 et institutum. Es ist nichts zu ändern, sondern die Angabe in betreff der velites fällt ebenso, wie die über ihre Verwendung der Quelle des Liv. zur Last.

5, 5 praemissis namque] praemissis itaque. Ff. praemissis. nā|que P.

praemissisque. L. nach jüngeren cod. u. Crevierius.

5, 8 cum equitibus sextae legionis] sex legionum sämmtl. Hrsgb.

6, 1 inferri coegit] inferre coepit. Md. (nach Ruperti).

6, 2 per stragem] super stragem. Ussing bei Md. em. L. p. 372.

6, 4 quam quod] quam nach Gronov.

[ocr errors]

6, 11 habuit aliquot habitu italico Wsb. ed 1871.

[ocr errors]

6, 15 non tu] ne tu, nach 5.

7, 3 quo iam] quonam, nach 5.

7, 6 agenda audendaque] so gegen L. audenda (subeundaque), und gegen Wsbg. em. L. 1874 p. 47 audenda agendaque. Wfl. zu 22, 14, 14. Fabri zu 21, 40, 6.

c. 8, 9 aegro eundum] aegro digrediundum. Wsb. 1871.

9, 1 Volturno] Volturnum, alle Hrsgb.

9, 2 ducit. sub Casinum] ducit. sub Casino. Ussing bei Md. em. L. 373. Wsbg. p. 66.

9, 6 tumultuosius quam adlatum erat cursu hominum adfingentium vana auditis totam urbem concitat] tumultuosius, quam quod allatum erat, concursu concitante Ff. tumultuosius, quam adlatum erat, propagatum discursu Md. em. L. p. 373. quam adlatum erat... (dis)cursu . . . L. Zu tumultuosius concitare vgl. 36, 11, 11. fuere

...

qui dicerent, nihil adtinere omnis tumultuose concitari. 2, 29, 5 tumul-
tuosius. Zur Konstruktion 2, 26, 5 cuius (exercitus) fama haud procul
iam ab Aricia visi tanto tumultu concivit Romanos, ut
Über quod
nach quam vgl. 26, 6, 4, quam quod porta und L. p. LXI de vocibus
spuriis. Über den Wegfall der Präposition vor einem Kompositum in
P. vgl. L. p. LXXXVIIII. Durch Einsetzung von propagatum kommt
Md. notwendiger Weise zu discursu, vgl. jedoch Liv. 26, 15, 7 concursu-
que ad primum equitum ingressum facto.

10, 2 placuit ponerent] ponere nach 5.
10, 6 aut cavas undique vias] et c. u. v.

11, 5 et aliae] duae aliae. Md. em. L. p. 373, vgl. 35, 40, 7. 37, 15, 7 dieselbe Redewendung.

11, 6 eos dies] per eos dies nach 5, vgl. 26, 12, 3.

∙11, 9 Capenatis aliique accolae eius erant] Capenates aliique, qui accolae eius erant, primitias etc. Gronov.

12, 2 namque ex Lucano in Bruttium agrum] namque per Samnium et Lucanos. Md. (per Samnium Apuliamque) et Lucanos. L. Die Ergänzung ist durchaus unsicher; Polyb. 9, 7 ποιησάμενος δὲ τὴν πορείαν διὰ τῆς Δαυνίας καὶ τῆς Βρεττίας kann für die Ergänzung nicht malsgebend sein, da Liv. hier durchweg dem Pol. nicht folgt.

12, 15 iam professis operam] eam. Duker. tam diu] iam diu. Sigonius. 13, 4 quid vos] quid? vos. Md.

13, 9 irae atque odii inexpiabilis execrabilisque indicium est] execrabilis inexorabilisque Ff. execrabilis (inexpiabilisque) L. nach Alschefski und Wsbg. Die Ergänzung findet richtiger an zweiter Stelle statt, indem das Auge des Abschreibers über die gleichen Endungen fort nach que abirrte. inexorabilis empfiehlt sich als in der Schrift execrabilis fast vollständig gleichend. M. Müller zu 2, 3, 4 erklärt es für än. slọ. bei Liv.; vgl. jedoch 34, 4, 18. adversus te et rem tuam et liberos tuos inexorabilis Wsb. exorabilis ist häufiger 34, 1, 7 minime ex. 25, 16, 12 nullam unquam gentem magis exorabilem promptioremque veniae dandae fuisse.

13, 14 sperat] parat nach 5.

13, 15 in carcere aut ad palum deligatus] in carcere (m condar) aut (ad) palum nach Alschefski und Md. em. L. p. 373. L. Die beiden Hinrichtungsarten in carcere und ad palum del. können unmöglich zu einer verschmolzen werden, wie durch in carcere ad palum del. (Md.) geschieht. Der Redner stellt vielmehr die Bestrafung im carcer neben die gewöhnliche Hinrichtung securi, als generelle Bezeichnung der beiden Übel, die seine Zuhörer sicher erwarten können (und die ihnen auch zu Teil werden). Vgl. c. 15 u. c. 34.

15, 3 cum aliquis sociorum, Latini nominis, municipiorum] cum aliquis sociorum Latini nominis Md. em. L. p. 374.

16, 9 nec senatus nec plebis concilium] nec senatum Duker. Ein concilium senatus widerstrebt allem Sprachgebrauche. Vgl. Wfl. zu 21, 14, 1. Ebenso concilio publico] consilio publico ibid.

17, 3 ab Ti. Fonteio et Marcio] et L. Marcio. L. nach 5. und konstantem Sprachgebrauch. Lahmeyer, Philol. B. 22, p. 63 ff. p. 471 ff., p. 484 ff.

17, 5 inde missus] inde emissus Md. em. L. p. 374.

17, 6 ut (Romam)] ut coram Md. em. Liv. 375. Vgl auch 26, 30, 12: maneant, inquit Marcellus, ut coram iis respondeam. 17, 7 evadere saltu] evadere e saltu nach 5.

17, 13 extemploque] extemplo nach 5.

18, 2 nec tamen quam] nec tam

quam. Gronov.

18, 4 ut proconsuli creando in Hispaniam comitia haberet] ut proconsuli creando in Hispaniam comitia haberentur Md. em. Liv. p. 375;

« IndietroContinua »