et genus Assaraci Mnestheus et fortis Asilas 130 At Iuno e summo, qui nunc Albanus habetur, tum neque nomen erat nec honos aut gloria monti, prospiciens tumulo campum aspectabat et ambas Laurentum Troumque acies urbemque Latini. Extemplo Turni sic est adfata sororem 135 diva deam, stagnis quae fluminibusque sonoris praesidet (hunc illi rex aetheris altus honorem 140 Iuppiter erepta pro virginitate sacravit) : 'Nympha, decus fluviorum, animo gratissima nostro, scis ut te cunctis unam, quaecumque Latinae magnanimi Iovis ingratum ascendere cubile, praetulerim caelique lubens in parte locarim: disce tuum, ne me incuses, Iuturna, dolorem. Qua visa est Fortuna pati Parcaeque sinebant cedere res Latio, Turnum et tua moenia texi: 145 nunc iuvenem imparibus video concurrere fatis, Parcarumque dies et vis inimica propinquat. 150 Non pugnam aspicere hanc oculis, non foedera possum. perge decet. Forsan miseros meliora sequentur.' Interea reges, ingenti mole Latinus 155 160 quadriiugo vehitur curru, cui tempora circum 165 170 summa notant pecudum paterisque altaria libant. 175 iam melior, iam, diva, precor, tuque inclute Mavors, 180 185 190 195 136 Murmur of Rutulians Fomented by Juturna. [ÆNEID. 'Haec eadem, Aenea, terram mare sidera iuro nulla dies pacem hanc Italis nec foedera rumpet, ut sceptrum hoc' (dextra sceptrum nam forte gerebat) cum semel in silvis imo de stirpe recisum 200 205 matre caret posuitque comas et bracchia ferro, 210 olim arbos, nunc artificis manus aere decoro inclusit patribusque dedit gesture Latinis.' Talibus inter se firmabant foedera dictis conspectu in medio procerum. Tum rite sacratas in flammam iugulant pecudes et viscera vivis eripiunt cumulantque oneratis lancibus aras. At vero Rutulis inpar ea pugna videri iamdudum et vario misceri pectora motu; tum magis, ut propius cernunt non viribus aequis. Adiuvat incessu tacito progressus et aram suppliciter venerans demisso lumine Turnus tabentesque genae et iuvenali in corpore pallor. Quem simul ac Iuturna soror crebrescere vidit sermonem et volgi variare labantia corda, in medias acies, formam adsimulata Camerti, cui genus a proavis ingens clarumque paternae nomen erat virtutis, et ipse acerrimus armis, in medias dat sese acies haud nescia rerum rumoresque serit varios ac talia fatur : 'Non pudet, O Rutuli, pro cunctis talibus unam obiectare animam? Numerone an viribus aequi non sumus? En omnes et Troes et Arcades hi sunt 215 220 225 230 fatalesque manus, infensa Etruria Turno : vix hostem, alterni si congrediamur, habemus. Ille quidem ad superos, quorum se devovet aris, 235 iam magis atque magis, serpitque per agmina murmur; ipsi Laurentes mutati ipsique Latini. 240 Qui sibi iam requiem pugnae rebusque salutem 245 agminis aligeri, subito cum lapsus ad undas cycnum excellentem pedibus rapit improbus uncis. Adrexere animos Itali, cunctaeque volucres convertunt clamore fugam, mirabile visu, 250 aetheraque obscurant pennis hostemque per auras vi populat: petet ille fugam penitusque profundo 255 260 265 Dixit et adversos telum contorsit in hostis procurrens: sonitum dat stridula cornus et auras certa secat. Simul hoc, simul ingens clamor et omnes turbati cunei calefactaque corda tumultu. Hasta volans, ut forte novem pulcherrima fratrum sic omnis amor unus habet decernere ferro. 270 275 280 tempestas telorum ac ferreus ingruit imber, craterasque focosque ferunt. Fugit ipse Latinus pulsatos referens infecto foedere divos. 285 Infrenant alii currus aut corpora saltu subiciunt in equos et strictis ensibus adsunt. Messapus regem regisque insigne gerentem, Tyrrhenum Aulesten, avidus confundere foedus, 290 adverso proterret equo ruit ille recedens et miser oppositis a tergo involvitur aris in caput inque umeros. At fervidus advolat hasta Messapus teloque orantem multa trabali desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur : 295 Concurrunt Itali spoliantque calentia membra. Obvius ambustum torrem Corynaeus ab ara corripit et venienti Ebuso plagamque ferenti occupat os flammis olli ingens barba reluxit : 300 |