scilicet et rerum facta est pulcherrima Roma,
septemque una sibi muro circumdedit arces.
Ante etiam sceptrum Dictaei regis et ante
impia quam caesis gens est epulata iuvencis,
aureus hanc vitam in terris Saturnus agebat ;
necdum etiam audierant inflari classica, necdum
impositos duris crepitare incudibus enses.

Sed nos immensum spatiis confecimus aequor, et iam tempus equum fumantia solvere colla.

535

540

BOOK III. -THE CARE OF FLOCKS AND HERDS.

SUBJECT (vv. I, 2), a new theme (vv. 3-39); the attention of Mecenas invoked (vv. 40-48). The raising of cattle; the dams must be choice, and marks of excellence are given (vv. 49-62); both parents must be young (vv. 63–71). Marks of good stallions (vv. 72-122). Preliminary cares (vv. 123-137). Care of pregnant dams (vv. 138-156); of calves (vv. 157-178); of colts (vv. 179-208). Power of desire in living creatures (vv. 209-285). The care of flocks; nature of the theme (vv. 286293). Of the folds (vv. 294–321); of pasture (vv. 322-338). Digression about pastoral peoples (vv. 339-383); of wool (vv. 384-393); of milk (vv. 394-403). Of dogs (vv. 404-413). Of noxious animals (vv. 414439). Of ailments (vv. 440–473). Of the plague (v. 474); of its nature and cause (vv. 474-485); of the kinds of animals attacked (vv. 486-547); of the failure of remedies (vv. 548–566).

E quoque, magna Pales, et te memorande canemus

ТЕ

pastor ab Amphryso, vos, silvae amnesque Lycaei.

Cetera quae vacuas tenuissent carmine mentes,

omnia iam vulgata: quis aut Eurysthea durum

aut inlaudati nescit Busiridis aras?

5

Cui non dictus Hylas puer et Latonia Delos

Hippodameque umeroque Pelops insignis eburno,
acer equis? Temptanda viast, qua me quoque possim
tollere humo victorque virum volitare per ora.
Primus ego in patriam mecum, modo vita supersit,
Aonio rediens deducam vertice musas;

primus Idumaeas referam tibi, Mantua, palmas,
et viridi in campo templum de marmore ponam
propter aquam, tardis ingens ubi flexibus errat
Mincius et tenera praetexit arundine ripas.
In medio mihi Caesar erit templumque tenebit :
illi victor ego et Tyrio conspectus in ostro
centum quadriiugos agitabo ad flumina currus.
Cuncta mihi Alpheum linquens lucosque Molorchi
cursibus et crudo decernet Graecia caestu.

ΙΟ

15

20

Ipse caput tonsae foliis ornatus olivae dona feram.

Iam nunc solemnis ducere pompas

ad delubra iuvat caesosque videre iuvencos
vel scaena ut versis discedat frontibus utque
purpurea intexti tollant aulaea Britanni.

In foribus pugnam ex auro solidoque elephanto
Gangaridum faciam victorisque arma Quirini,
atque hic undantem bello magnumque fluentem
Nilum ac navali surgentis aere columnas.
Addam urbes Asiae domitas pulsumque Niphaten
fidentemque fuga Parthum versisque sagittis
et duo rapta manu diverso ex hoste tropaea
bisque triumphatas utroque ab litore gentes.
Stabunt et Parii lapides, spirantia signa,
Assaraci proles demissaeque ab Iove gentis
nomina Trosque parens et Troiae Cynthius auctor.
Invidia infelix furias amnemque severum
Cocyti metuet tortosque Ixionis anguis
immanemque rotam et non exsuperabile saxum.
Interea dryadum silvas saltusque sequamur
intactos, tua, Maecenas, haud mollia iussa.

Te sine nil altum mens incohat: en age segnis
rumpe moras; vocat ingenti clamore Cithaeron
Taygetique canes domitrixque Epidaurus equorum,
et vox adsensu nemorum ingeminata remugit.
Mox tamen ardentis accingar dicere pugnas
Caesaris et nomen fama tot ferre per annos,
Tithoni prima quot abest ab origine Caesar.

Seu quis Olympiacae miratus praemia palmae
pascit equos seu quis fortis ad aratra iuvencos,
corpora praecipue matrum legat. Optima torvae
forma bovis, cui turpe caput, cui plurima cervix,
et crurum tenus a mento palearia pendent;
tum longo nullus lateri modus; omnia magna,

42 inchoat. Eds.

50

pascet. R.

pes etiam; et camuris hirtae sub cornibus aures.
Nec mihi displiceat maculis insignis et albo,
aut iuga detractans interdumque aspera cornu
et faciem tauro propior, quaeque ardua tota
et gradiens ima verrit vestigia cauda.
Aetas Lucinam iustosque pati hymenaeos
desinit ante decem, post quattuor incipit annos;
cetera nec feturae habilis nec fortis aratris.
Interea, superat gregibus dum laeta iuventas,
solve mares; mitte in Venerem pecuaria primus,
atque aliam ex alia generando suffice prolem.
Optima quaeque dies miseris mortalibus aevi
prima fugit subeunt morbi tristisque senectus
et labor, et durae rapit inclementia mortis.
Semper erunt, quarum mutari corpora malis :
semper enim refice ac, ne post amissa requiras,
ante veni et subolem armento sortire quotannis.

:

Nec non et pecori est idem dilectus equino. Tu modo, quos in spem statues submittere gentis, praecipium iam inde a teneris impende laborem. Continuo pecoris generosi pullus in arvis altius ingreditur, et mollia crura reponit; primus et ire viam et fluvios temptare minaces audet et ignoto sese committere ponti, nec vanos horret strepitus. Illi ardua cervix argutumque caput, brevis alvus obesaque terga, luxuriatque toris animosum pectus. Honesti spadices glaucique, color deterrimus albis

et gilvo. Tum, siqua sonum procul arma dedere, stare loco nescit, micat auribus et tremit artus, collectumque premens volvit sub naribus ignem. Densa iuba, et dextro iactata recumbit in armo; at duplex agitur per lumbos spina, cavatque tellurem et solido graviter sonat ungula cornu.

77 minantis. R.

55

60

65

70

75

80

85

Talis Amyclaei domitus Pollucis habenis
Cyllarus et, quorum Grai meminere poetae,
Martis equi biiuges et magni currus Achillei.
Talis et ipse iubam cervice effundit equina
coniugis adventu pernix Saturnus, et altum
Pelion hinnitu fugiens implevit acuto.

Hunc quoque, ubi aut morbo gravis aut iam segnior annis deficit, abde domo, nec turpi ignosce senectae, frigidus in Venerem senior, frustraque laborem ingratum trahit, et siquando ad proelia ventum est, ut quondam in stipulis magnus sine viribus ignis incassum furit. Ergo animos aevumque notabis praecipue; hinc alias artis prolemque parentum, et quis cuique dolor victo, quae gloria palmae. Nonne vides, cum praecipiti certamine campum corripuere, ruuntque effusi carcere currus, cum spes arrectae iuvenum, exsultantiaque haurit corda pavor pulsans? Illi instant verbere torto et proni dant lora, volat vi fervidus axis; iamque humiles, iamque elati sublime videntur aëra per vacuum ferri atque adsurgere in auras; nec mora nec requies; at fulvae nimbus arenae tollitur, umescunt spumis flatuque sequentum : tantus amor laudum, tantae est victoria curae. Primus Erichthonius currus et quattuor ausus iungere equos rapidusque rotis insistere victor. Frena Pelethronii Lapithae gyrosque dedere impositi dorso, atque equitem docuere sub armis insultare solo et gressus glomerare superbos. Aequus uterque labor, aeque iuvenemque magistri exquirunt calidumque animis et cursibus acrem ; quamvis saepe fuga versos ille egerit hostis, et patriam Epirum referat fortisque Mycenas, Neptunique ipsa deducat origine gentem.

After 96 inserts 120-122. R.

120-122 after 96. R.