somniferi et Marsis quaesitae montibus herbae.
Te nemus Angitiae, vitrea te Fucinus unda,
te liquidi flevere lacus.

Ibat et Hippolyti proles pulcherrima bello, Virbius, insignem quem mater Aricia misit, eductum Egeriae lucis umentia circum

litora, pinguis ubi et placabilis ara Dianae.

760

Namque ferunt fama Hippolytum, postquam arte novercae 765 occiderit patriasque explerit sanguine poenas

turbatis distractus equis, ad sidera rursus

aetheria et superas caeli venisse sub auras,

Paeoniis revocatum herbis et amore Dianae.

Tum pater omnipotens, aliquem indignatus ab umbris
mortalem infernis ad lumina surgere vitae,
ipse repertorem medicinae talis et artis

fulmine Phoebigenam Stygias detrusit ad undas.
At Trivia Hippolytum secretis alma recondit
sedibus et nymphae Egeriae nemorique relegat,
solus ubi in silvis Italis ignobilis aevom
exigeret versoque ubi nomine Virbius esset.
Unde etiam templo Triviae lucisque sacratis
cornipedes arcentur equi, quod litore currum
et iuvenem monstris pavidi effudere marinis.
Filius ardentis haud setius aequore campi
exercebat equos curruque in bella ruebat.

Ipse inter primos praestanti corpore Turnus
vertitur arma tenens et toto vertice supra est.
Cui triplici crinita iuba galea alta Chimaeram
sustinet, Aetnaeos efflantem faucibus ignis :
tam magis illa fremens et tristibus effera flammis,
quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae.
At levem clipeum sublatis cornibus Io
auro insignibat, iam saetis obsita, iam bos
(argumentum ingens), et custos virginis Argus

770

775

780

785

790

caelataque amnem fundens pater Inachus urna.
Insequitur nimbus peditum clipeataque totis
agmina densentur campis, Argivaque pubes
Auruncaeque manus, Rutuli veteresque Sicani
et Sacranae acies et picti scuta Labici;
qui saltus, Tiberine, tuos sacrumque Numici
litus arant Rutulosque exercent vomere colles
Circaeumque iugum, quis Iuppiter Anxurus arvis
praesidet et viridi gaudens Feronia luco;
qua Saturae iacet atra palus gelidusque per imas
quaerit iter vallis atque in mare conditur Ufens.
Hos super advenit Volsca de gente Camilla
agmen agens equitum et florentis aere catervas,
bellatrix, non illa colo calathisve Minervae
femineas adsueta manus, sed proelia virgo
dura pati cursuque pedum praevertere ventos.
Illa vel intactae segetis per summa volaret
gramina nec teneras cursu laesisset aristas,
vel mare per medium fluctu suspensa tumenti
ferret iter celeris nec tingueret aequore plantas.
Illam omnis tectis agrisque effusa iuventus
turbaque miratur matrum et prospectat euntem,
attonitis inhians animis, ut regius ostro
velet honos levis umeros, ut fibula crinem
auro internectat, Lyciam ut gerat ipsa pharetram
et pastoralem praefixa cuspide myrtum.

795

800

805

810

815

TURNUS gives the signal for war; the leaders gather their forces, and aid is asked from Apulia (vv. 1–17). The river god of the Tiber appears to Æneas amid his cares, promises the fulfilment of the omen of the White Sow, and the future founding of Rome, and advises him to seek aid of Evander (vv. 18-65). Æneas, awaking, prays to the Tiber (vv. 66–80), sees the omen (v. 81), and after sacrificing the pig to Juno, ascends the stream to the city of Evander (vv. 86–101); he is met by Pallas, son of the king, who was just then sacrificing, with friendly greeting, after an explanation (vv. 102-125); he makes known his errand (vv. 126–151). Evander recognizes the Trojans, having seen Anchises and others, and invites them to the sacrifice, which they join (vv. 152–183). The story of Cacus and Hercules (vv. 185-279); the rites described (vv. 280-305). Evander tells something of the earlier history and shows Æneas the points of interest (vv. 314-368). Venus begs of Vulcan arms for Æneas, which he promises to make (vv. 369–407); in the morning Vulcan proceeds to the forges of the Cyclops and begins his work (vv. 407-453). Evander proposes to Æneas an alliance with Etruria, whose people demand a foreign leader against the cruel tyrant Mezentius, and offers his son Pallas as a companion (vv. 470-519); Æneas, led by a sign from Venus, accepts (vv. 520-540), and sends part of his followers back to the fleet, reserving the best for his journey to the Etruscans (vv. 541-553). Evander bids farewell to his son, and the expedition starts (vv. 554-585), stopping in a grove near by to rest (vv. 586-607); here Venus appears to Eneas and brings the armor forged by Vulcan (vv. 608-625). Description of the work on the shield (vv. 626-731); the she-wolf (v. 630); rape of the Sabines (v. 635); Mettus Fufetius (v. 642); Porsenna (v. 646); Manlius and the Gauls (v. 652); the rites of the Luperci (v. 663); Catiline in Hades (v. 668); battle of Actium (v. 671); triumph of Augustus (v. 714).

U extulit et rauco strepuerunt cornua cantu,
UT

T belli signum Laurenti Turnus ab arce

utque acris concussit equos utque impulit arma,
extemplo turbati animi, simul omne tumultu
coniurat trepido Latium saevitque iuventus
effera. Ductores primi Messapus et Ufens
contemptorque deum Mezentius undique cogunt

5

auxilia et latos vastant cultoribus agros.

Mittitur et magni Venulus Diomedis ad urbem, -qui petat auxilium et Latio consistere Teucros, advectum Aenean classi victosque penatis

inferre et fatis regem se dicere posci

edoceat [multasque viro se adiungere gentis Dardanio et late Latio increbrescere nomen].

ΙΟ

Quid struat his coeptis, quem, si Fortuna sequatur,
eventum pugnae cupiat, manifestius ipsi
quam Turno regi aut regi apparere Latino.

Talia per Latium. Quae Laomedontius heros cuncta videns magno curarum fluctuat aestu,

atque animum nunc huc celerem, nunc dividit illuc.
In partisque rapit varias perque omnia versat:
sicut aquae tremulum labris ubi lumen aënis
sole repercussum aut radiantis imagine lunae
omnia pervolitat late loca iamque sub auras
erigitur summique ferit lacuaria tecti,

Nox erat, et terras animalia fessa per omnis
alituum pecudumque genus sopor altus habebat:
cum pater in ripa gelidique sub aetheris axe
Aeneas, tristi turbatus pectora bello,
procubuit seramque dedit per membra quietem.
Huic deus ipse loci fluvio Tiberinus amoeno
populeas inter senior se attollere frondes
visus; eum tenuis glauco velabat amictu
carbasus, et crinis umbrosa tegebat harundo,
tum sic adfari et curas his demere dictis :

O sate gente deum, Troianam ex hostibus urbem
qui revehis nobis aeternaque Pergama servas,
exspectate solo Laurenti arvisque Latinis,
hic tibi certa domus, certi, ne absiste, penates;
neu belli terrere minis: tumor omnis et irae
concessere deum.

[Iamque tibi, ne vana putes haec fingere somnum,

15

20

25

30

335

40

litoreis ingens inventa sub ilicibus sus,

triginta capitum fetus enixa, iacebit,

alba, solo recubans, albi circum ubera nati.

* Hic locus urbis erit, requies ea certa laborum
ex quo ter denis urbem redeuntibus annis
Ascanius clari condet cognominis Albam.

Haud incerta cano.] Nunc qua ratione quod instat
expedias victor, paucis (adverte) docebo.
Arcades his oris, genus a Pallante profectum,
qui regem Euandrum comites, qui signa secuti,
delegere locum et posuere in montibus urbem.
Pallantis proavi de nomine Pallanteum.
Hi bellum adsidue ducunt cum gente Latina;
hos castris adhibe socios et foedera iunge.
Ipse ego te ripis et recto flumine ducam,
adversum remis superes subvectus ut amnem.
Surge age, nate dea, primisque cadentibus astris
Iunoni fer rite preces iramque minasque
supplicibus supera votis. Mihi victor honorem
persolves. Ego sum pleno quem flumine cernis
stringentem ripas et pinguia culta secantem,
caeruleus Thybris, caelo gratissimus amnis.

Hic mihi magna domus, celsis caput urbibus, exit.'
Dixit, deinde lacu fluvius se condidit alto,

65

ima petens; nox Aenean somnusque reliquit. Surgit et aetherii spectans orientia solis lumina rite cavis undam de flumine palmis

sustinet ac talis effundit ad aethera voces:
'Nymphae, Laurentes nymphae, genus amnibus undest,
tuque, o Thybri tuo genitor cum flumine sancto,
accipite Aenean et tandem arcete periclis.
Quo te cumque lacus miserantem incommoda nostra
fonte tenet, quocumque solo pulcherrimus exis,
semper honore meo, semper celebrabere donis,
46 Rejected by R.

70

75