Extructus, toto proflabat pectore somnum ;
Rex idem, et regi Turno gratissimus augur ;
Sed non augurio potuit depellere pestem.
Tres juxtà famulos temerè inter tela jacentes,
Armigerumque Remi premit, aurigamque sub ipsis
Nactus equis, ferroque secat pendentia colla;
Tum caput ipsi aufert domino, truncumque relinquit
Sanguine singultantem: atro tepefacta cruore
Terra torique madent. Necnon Lamyrumque Lamum-
que,

Et juvenem Sarranum, illâ qui plurima nocte
Luserat, insignis facie, multoque jacebat
Membra Deo victus: felix, si protenus illum
Equâsset nocti ludum, in lucemque tulisset.
Impastus ceu plena leo per ovilia turbans
(Suadet enim vesana fames) manditque trahitque
Molle pecus, mutumque metu; fremit ore cruento:
Nec minor Euryali cædes; incensus et ipse
Perfurit; ac multam in medio sine nomine plebem,
Fadumque, Herbesumque subit, Rhotumque, Abarim-

que,

Ignaros; Rhœtum vigilantem et cuncta videntem;
Sed magnum metuens se post cratera tegebat;
Pectore in adverso totum cui cominùs ensem
Condidit assurgenti, et multâ morte recepit.
Purpuream vomit ille animam, et cum sanguine mista
Vina refert moriens: hic furto fervidus instat.
Jamque ad Messapi socios tendebat, ubi ignem
Deficere extremum, et religatos ritè videbat
Carpere gramen equos: breviter cùm talia Nisus
(Sensit enim nimiâ cæde atque cupidine ferri),
"Absistamus," ait; "nam lux inimica propinquat:

hostes."

"Pœnarum exhaustum satis est: via facta per
Multa virûm solido argento perfecta relinquunt
Armaque, craterasque simul, pulchrosque tapetas.
Euryalus phaleras Rhamnetis et aurea bullis
Cingula; (Tiburti Remulo ditissimus olim
Quæ mittit dona, hospitio cùm jungeret absens,
Cædicus; ille suo moriens dat habere nepoti;
Post mortem bello Rutuli pugnâque potiti ;)
Hæc rapit, atque humeris nequicquam fortibus aptat.
Tum galeam Messapi habilem cristisque decoram
Induit. Excedunt castris, et tuta capessunt.
Intereà præmissi equites ex urbe Latinâ,
Cetera dum legio campis instructa moratur,
Ibant, et Turno regis responsa ferebant,
Tercentum, scutati omnes, Volscente magistro.
Jamque propinquabant castris, murosque subibant,
Cùm procul hos lævo flectentes limite cernunt;
Et galea Euryalum sublustri noctis in umbrâ
Prodidit immemorem, radiisque adversa refulsit.

Haud temerè est visum: conclamat ab agmine Vol

scens:

"State, viri: quæ causa viæ? quive estis in armis ? "Quòve tenetis iter?" Nihil illi tendere contrà; Sed celerare fugam in silvas, et fidere nocti. Objiciunt equites sese ad divortia nota

Hinc atque hinc, omnemque aditum custode coronant.
Silva fuit latè dumis atque ilice nigrâ

Horrida, quam densi complêrant undique sentes.;
Rara per occultos ducebat semita calles.
Euryalum tenebræ ramorum onerosaque præda
Impediunt, fallitque timor regione viarum :
Nisus abit; jamque imprudens evaserat hostes,

Atque lacus, qui pòst Albæ de nomine dicti
Albani; tum rex stabula alta Latinus habebat.
Ut stetit, et frustrà absentem respexit amicum:-
"Euryale, infelix quâ te regione reliqui?

"Quâve sequar?" Rursus perplexum iter omne revolvens Fallacis silvæ, simul et vestigia retrò

Observata legit, dumisque silentibus errat.

Audit equos, audit strepitus, et signa sequentûm.
Nec longum in medio tempus, cùm clamor ad aures
Pervenit, ac videt Euryalum; quem jam manus omnis
Fraude loci et noctis, subito turbante tumultu,
Oppressum rapit, et conantem plurima frustrà.
Quid faciat? quâ vi juvenem, quibus audeat armis
Eripere? an sese medios moriturus in hostes
Inferat, et pulchram properet per vulnera mortem ?
Ocyus adducto torquens hastile lacerto,

Suspiciens altam Lunam, sic voce precatur :—
"Tu Dea, tu præsens nostro succurre labori,
"Astrorum decus, et nemorum Latonia custos:
"Si qua tuis unquam pro me pater Hyrtacus aris
"Dona tulit; si qua ipse meis venatibus auxi,
"Suspendive tholo, aut sacra ad fastigia fixi;
"Hunc sine me turbare globum, et rege tela per auras.'
Dixerat; et, toto connixus corpore, ferrum
Conjicit: hasta volans noctis diverberat umbras,
Et venit aversi in tergum Sulmonis, ibique
Frangitur, ac fisso transit præcordia ligno.
Volvitur ille, vomens calidum de pectore flumen,
Frigidus, et longis singultibus ilia pulsat.
Diversi circumspiciunt. Hoc acrior idem
Ecce aliud summâ telum librabat ab aure:

Dum trepidant, iit hasta Tago per tempus utrumque

Stridens, trajectoque hæsit tepefacta cerebro.
Sævit atrox Volscens, nec teli conspicit usquam
Auctorem, nec quò se ardens immittere possit;
"Tu tamen intereà calido mihi sanguine pœnas
"Persolves amborum," inquit: simul ense recluso
Ibat in Euryalum. Tum verò exterritus, amens
Conclamat Nisus; nec se celare tenebris

Ampliùs, aut tantum potuit perferre dolorem :

Me, me (adsum qui feci), in me convertite ferrum,
"O Rutuli, mea fraus omnis: nihil iste nec ausus,
"Nec potuit: cœlum hoc et conscia sidera testor :
"Tantùm infelicem nimiùm dilexit amicum."
Talia dicta dabat: sed viribus ensis adactus
Transabiit costas, et candida pectora rumpit.
Volvitur Euryalus leto, pulchrosque per artus
It cruor, inque humeros cervix collapsa recumbit:
Purpureus veluti cùm flos succisus aratro
Languescit moriens; lassove papavera collo
Demisêre caput, pluviâ cùm fortè gravantur.
At Nisus ruit in medios, solumque per omnes
Volscentem petit; in solo Volscente moratur :
Quem circum glomerati hostes hinc cominùs atque hinc
Proturbant. Instat non segniùs, ac rotat ensem
Fulmineum; donec Rutuli clamantis in ore

Condidit adverso, et moriens animam abstulit hosti.
Tum super exanimem sese projecit amicum
Confossus, placidâque ibi demùm morte quievit.
Fortunati ambo! si quid mea carmina possunt,
Nulla dies unquam memori vos eximet ævo :
Dum domus Æneæ Capitolî immobile saxum
Accolet, imperiumque pater Romanus habebit.

Prowess and Death of Pallas by the hand of Turnus.

Ar parte ex aliâ, quà saxa rotantia latè Intulerat torrens, arbustaque diruta ripis, Arcadas, insuetos acies inferre pedestres, Ut vidit Pallas Latio dare terga sequaci ; Aspera queis natura loci dimittere quando Suasit equos; (unum quod rebus restat egenis) Nunc prece, nunc dictis virtutem accendit amaris: "Quò fugitis, socii? per vos, et fortia facta, "Per ducis Evandri nomen, devictaque bella, "Spemque meam, patriæ quæ nunc subit æmula laudis, "Fidite ne pedibus: ferro rumpenda per hostes "Est via. Quà globus ille virûm densissimus urget, "Hâc vos et Pallanta ducem patria alta reposcit. "Numina nulla premunt: mortali urgemur ab hoste "Mortales: totidem nobis animæque manusque.

"Ecce, maris magno claudit nos objice pontus;

"Deest jam terra fugæ pelagus, Trojamne petemus?" Hæc ait; et medius densos prorumpit in hostes. Obvius huic primùm, fatis adductus iniquis,

Fit Lagus hunc, magno vellit dum pondere saxum,
Intorto figit telo, discrimina costis

Per medium quà spina dabat, hastamque receptat
Ossibus hærentem. Quem non super occupat Hisbo,
Ille quidem hoc sperans: nam Pallas antè ruentem,
Dum furit, incautum, crudeli morte sodalis,
Excipit, atque ensem tumido in pulmone recondit.
Hinc Sthenelum petit, et Rhoti de gente vetustâ
Anchemolum, thalamos ausum incestare novercæ.
Vos etiam gemini Rutulis cecidistis in arvis,
Daucia, Laride Thymberque, simillima proles,