Immagini della pagina
PDF
ePub

omnium rerum penes se, quod populi Romani fuit. Quae si vo- 25bis pax et concordia intelleguntur, maxuma turbamenta rei publicae atque exitia probate, annuite legibus impositis, accipite otium cum servitio et tradite exemplum posteris ad rem publicam suimet sanguinis mercede circumveniundam. Mihi quam- 26 quam per hoc summum imperium satis quaesitum erat nomini maiorum, dignitati atque etiam praesidio, tamen non fuit consilium privatas opes facere, potiorque visa est periculosa libertas quieto servitio. Quae si probatis, adeste, Quirites, et bene iuvan- 27 tibus dis M. Aemilium consulem ducem et auctorem sequimini ad recipiundam libertatem.

[merged small][ocr errors]

beste Kraft, Mark" wie u. a. bei Cic. p. Sest. 36, 78 eos (gladiatores), qui ab illo pestifero ac perdito civi iam pridem rei publicae sanguine saginantur, wo freilich (vgl. Halm z. d. St.) das Wort sanguis in materiellerem Sinne zu nehmen ist als hier. Der Genetiv steht exegetisch bei mercede, und bei diesem Wort hat man data is qui circumveniunt hinzu zu denken.

26. nomini etc. Die Dative von dem in satis quaerere liegenden quaerere quantum satis est abhängig.

EX C. SALLUSTI CRISPI HISTORIARUM

LIBRO PRIMO

ORATIO L. MARCI PHILIPPI

IN SENATU.

(Hist. fragm. I, 51 Kritz).

Maxume vellem, patres conscripti, rem publicam quietam esse aut in periculis a promptissumo quoque defendi; denique prava incepta consultoribus noxae esse. Sed contra seditionibus omnia turbata sunt, et ab iis, quos prohibere magis decebat; postremo, quae pessumi et stultissumi decrevere, ea bonis et sa2 pientibus faciunda sunt. Nam bellum atque arma, quamquam vobis invisa, tamen, quia Lepido placent, sumunda sunt: nisi 3 forte cui pacem praestare et bellum pati consilium est. Pro di boni, qui hanc urbem amissa curia adhuc tegitis! M. Aemilius,

4. prava incepta etc. Varro de R. R. 3, 2 erwähnt als sprüchwörtlich den Vers malum consilium consultori est pessimum.

sed contra etc. Anaphora; die folgenden Gedanken entsprechen einzeln denen der vorigen Periode.

Zum

et ab üs: zu Jug. 85, 3. Gedanken vgl. Cic. p. Sest. 19, 42: cum viderem consules, qui duces publici consilii esse deberent, perfecisse, ut per ipsos publicum consilium funditus tolleretur; und

ebend. 15, 35, welche Stelle unten zu § 15 angeführt ist.

postremo: zu Cat. 51, 33.

2. pacem praestare: Liv. 42, 13 in der Rede des Eumenes an den Senat videbam, quam impar esset sors, cum ille (Perseus) vobis bellum pararet, vos ei securam pacem praestaretis: quamquam mihi quidem non parare sed gerere paene bellum videbatur.

amissa curia: Conj. v. M. Haupt für omissa cura (1te Ausg.); der

EX C. SALLUSTI CRISPI HIST. L. I. OR. L. MARCI PHILIPPI. 233

omnium flagitiosorum postremus, qui peior an ignavior sit deliberari non potest, exercitum opprimundae libertatis habet et se e contempto metuendum effecit: vos mussantes et retractantes verbis et vatum carminibus pacem optatis magis quam defenditis, neque intellegitis mollitia decretorum vobis dignitatem, illi metum detrahi. Atque id iure; quoniam ex rapinis consulatum, 4 ob seditionem provinciam cum exercitu adeptus est. Quid ille ob bene facta cepisset, cuius sceleribus tanta praemia tribuistis? At scilicet eos, qui ad postremum usque legatos, pacem, concor- 5 diam et alia huiuscemodi decreverunt, gratiam ab eo peperisse. Immo despecti et indigni re publica habiti praedae loco aestumantur; quippe metu pacem repetentes, quo habitam amiserant. Equidem a principio, cum Etruriam coniurare, proscriptos áccer- 6 si, largitionibus rem publicam lacerari videbam, maturandum putabam et Catuli consilia cum paucis secutus sum. Ceterum illi, qui gentis Aemiliae bene facta extollebant et ignoscundo populi Romani magnitudinem auxisse, nusquam etiam tum Lepidum pro

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

gressum aiebant, cum privata arma opprimundae libertatis cepisset, sibi quisque opes aut patrocinia quaerundo consilium publi7 cum corruperunt. At tunc erat Lepidus latro cum calonibus et paucis sicariis, quorum nemo diurna mercede vitam mutaverit: . nunc est proconsul cum imperio, non empto sed dato a vobis, cum legatis adhuc iure parentibus; et ad eum concurrere homines omnium ordinum corruptissumi, flagrantes inopia et cupidinibus, scelerum conscientia exagitati, quibus quies in seditionibus, in pace turbae sunt; hi tumultum ex tumultu, bellum ex bello serunt, Saturnini olim, post Sulpici, dein Mari Damasippique,

in Vat. 9, 21 M. Bibulum consulem, non dicam bene de re publica sentientem.. sed hominem certe nusquam progredientem, nihil in re publica molientem. Diese negative und specielle Behauptung, in welcher zugleich liegt, dass eigentlich von einer Verzeihung in diesem Falle noch keine Rede sei, wird asyndetisch der vorhergehenden positiven und allgemeinen entgegengestellt; das Asyndeton ist dadurch gerechtfertigt; zum Theil aber wird es auch durch etiam gemildert, welches Wort sowohl den ganzen Gedanken nusquam tum Lep. progressum, als auch die Zeitbestimmung tum hervorhebt. Diese auf die vorbereitenden Maassregeln folgende Zeit bezeichnen die Worte

cum..

.. cepisset genauer und widerlegen zugleich die Behauptung der Gegner; sie heissen,, als er doch schon.. ergriffen hatte.

privata: Lepidus war zwar damals noch Consul, handelte aber eigénmächtig, ohne Genehmigung und sogar wider den Willen des Senats, der ihn aus seiner Provinz nach Rom gerufen hatte.

opprim. libertatis: wie § 3. sibi quisque... quaerundo: zu Iug. 18, 3.

7. quorum nemo etc.,,Deren Keiner wohl sein Leben hingeben mochte für den Tagelohn" d. i.,,da sie ihm ja nur um Tagelohn, nur auf Tage dienten"; diurna in

dies singulos accepta; wegen mutaverit vgl. zu lug. 38, 10. - Damit ist keineswegs auf Feigheit des Gesindels oder dgl. hingedeutet, was sich mit sicarü allerdings nicht verträgt, sondern nur darauf, dass sie kein eignes und dauerndes Interesse hatten zu kämpfen und also nicht so gefährlich waren, als die gleich nachher im Gegensatze (nunc etc.) Genannten, welche von Leidenschaft, Verzweiflung u. s. w. getrieben wurden.

non empto: Im vergangenen Jahre, als Lepidus abberufen war aber nicht gehorcht hatte, stützte sich seine Gewalt nur factisch auf die von ihm bezahlten Truppen.

legatis: Einer unter ihnen war M. Perperna, welcher nach dem Tode des Lepidus den besten Theil seiner Truppen nach Spanien zu Sertorius führte, später aber, 682 (72), die meuchlerische Ermordung des Sertorius veranlasste und ausführen half. In demselben Verhältnisse zu Lepidus scheint M. Junius Brutus, der Vater des percussor Caesaris, gestanden zu haben; s. d. Vorbem.

et

--

ki... serunt: vgl. Ep. Mithr. 20. Saturnini: Ep. Liv. 69 L. Apuleius Saturninus, adiuvante C. Mario per milites occiso A. Nunnio competitore tribunus plebis per vim creatus, non minus violenter tribunatum quam petierat gessit; i. J. 654 (100). Um die Wahl des eben

[ocr errors]

nunc Lepidi satellites. Praeterea Etruria atque omnes reliquiae -8 belli arrectae; Hispaniae armis sollicitae; Mithridates in latere vectigalium nostrorum, quibus adhuc sustentamur, diem bello circumspicit: quin praeter idoneum ducem nihil abest ad subvortundum imperium. Quod ego vos oro atque obsecro, patres 9 conscripti, ut animadvortatis, neu patiamini licentiam scelerum quasi rabiem ad integros contactu procedere. Nam, ubi malos praemia secuntur, haud facile quisquam gratuito bonus est. An exspecta- 10 tis, dum exercitu rursus admoto ferro atque flamma urbem invadat? quod multo propius est ab eo, quo agitat, statu quam ex

so gewaltthätigen Praetor C. Servilius Glaucia zum Consul durchzusetzen liess er dessen Mitbewerber C. Memmius erschlagen. Darauf musste der Consul Marius gegen ihn, seinen eignen Verbündeten, einschreiten, und Saturninus wurde mit Glaucia und anderen seiner Genossen in der Curia Hostilia vom Volke getödtet. Er war des Lepidus Schwiegervater.

Sulpici: P. Sulpicius Rufus, früher auf Seite der Optimaten und als Legat im marsischen Kriege ausgezeichnet; dann als Volkstribun 666 (88) von Marius gewonnen setzte er drei Gesetze (Ep. Liv.77) „ut exules revocarentur et novi cives libertinique distribuerentur (in tribus) et ut C. Marius adversus Mithridatem Ponti regem dux crearetur" mit Gewaltthat durch; der Sohn des Cons. Q. Pompejus kam dabei um; Sulla musste fliehen. Dieser aber kehrte an der Spitze des Heeres in die Stadt zurück, besiegte die Gegner und liess zwölf ihrer Häupter (unter ihnen Cethegus § 20) ächten. Andre entkamen; Sulpicius wurde ergriffen, getödtet, und sein Haupt an den rostris, dem Orte seines früheren Glanzes, aufgesteckt. Vgl. d. Vorbem. zur Rede d. Cotta.

Damasippique: zu Cat. 51, 32. In der Verbindung mit ihm ist hier wohl der jüngere Marius gemeint.

8. Hispaniae: vgl. zu Cat. 18, 5.

Seite 673 (S1) kämpfte man dort gegen Sertorius.

vectigalium etc. Cicero sagt (de imp. Cn. Pomp. 6, 14) über die Wichtigkeit der Einkünfte aus Asien praesertim cum de maximis vestris vectigalibus agatur. Nam ceterarum provinciarum vectigalia, Quirites, tanta sunt, ut is ad ipsas pro'vincias tutandas vix contenti esse possimus: Asia vero tam opima est et fertilis, ut et ubertate agrorum et varietate fructuum et magnitudine pastionis et multitudine earum rerum, quae exportantur, facile omnibus terris antecellat. Daraus dreierlei Gefälle: die decuma (der Zehnte) von Getreide, Hülsenfrüchten, Wein, Oel; die scriptura (das Weidegeld) für das auf öffentliches Weideland getriebene Vieh; eine Art der portoria (Handelszölle) nämlich der Ausfuhrzoll.

bello: zu lug. 55, S.

9. quod ego etc. Ganz eben so Ep. Pomp. 8; Or. Lic. 13.

rabiem:,, die Tollwuth" z. B. der Hunde.

mal. praem. secuntur: vgl. zu Cat. 54, 5.

gratuito: zu Cat. 16, 3.

10. propius est etc.,,Dazu ist es ein viel kleinerer Schritt von etc." Den grössern und schwierigern Schritt (ex pace. . ad arma civilia) hatte Lepidus längst gethan; jetzt blieb ihm nur der viel kleinere zu

« IndietroContinua »