non accipiebant. Si nunc cum illis donis Cineas' urbem circumiret; stantes in publico invenisset, quæ acciperent. Atque ego nonnullarum cupiditatum ne causam quidem aut rationem inire possum. Nam ut, quod alii liceat, tibi non licere, aliquid fortasse naturalis aut pudoris aut indignationis habeat; sic, æquato omnium cultu, quid unaquæque vestrum veretur, ne in se conspiciatur? Pessimus quidem pudor est vel parcimoniæ, vel paupertatis : sed utrumque lex vobis demit, cum id, quod habere non licet, non habetis. Hanc,' inquit, ipsam exæquationem non fero, illa locuples. Cur non insignis auro et purpura conspicior? cur paupertas aliarum sub hac legis specie latet, ut, quod habere non possunt, habituræ, si liceret, fuisse videantur?' Vultis hoc certamen uxoribus vestris injicere, Quirites, ut divites id habere velint, quod nulla alia possit; pauperes, ne ob hoc ipsum contemnantur, supra vires se extendant? Næ, simul pudere, quod non oportet, cœperit; quod oportet, non pudebit. Quæ de suo poterit, parabit: quæ non poterit, virum rogabit. Miserum illum virum, et qui exoratus, et qui non exoratus erit! cum, quod ipse non dederit, datum ab alio videbit. Nunc vulgo alienos viros rogant, et, quod majus est, legem et suffragia rogant, et a quibusdam impetrant, adversus te et rem tuam et liberos tuos inexorabiles. Simul lex modum sumtibus uxoris tuæ facere desierit, tu nunquam facies. Nolite eodem loco existimare, Quirites, futuram rem, quo fuit, antequam lex de hoc ferretur. Et hominem improbum non accusari, tutius est, quam absolvi; et luxuria non mota tolerabilior esset, quam erit nunc, ipsis vin magis imperium crescit.-2 Ante fixa, duabus vocibus, olim legebatur.-3 Ed. Mogunt. invenire, non improb. Duk. Sed idem non damnat vulgatum.— 4 Delendum videtur sic: nam præc. ut, conjunctivo seq. non sign. quomodo, sed quamvis; Bauer. Forte sensus h. 1. est, ut habeat, nt s. quemadmodum habere possit et videatur... sic non video, quid sit, quod vereatur cet.; aut jungenda sic aquato, ut sic sit hoc modo, hac lege: aut pro sic leg. nunc vel 6 t Ego culis, sicut feree bestia, irritata, deinde emissa. nullo modo abrogandam legem Oppiam censeo. Vos quod faxitis, Deos omnes fortunare velim.' 5. Post hæc tribuni quoque plebei, qui se intercessuros professi erant, cum pauca in eandem sententiam adjecissent; tum L. Valerius pro rogatione ab se promulgata ita disseruit. Si privati tantummodo ad suadendum dissuadendumque id, quod a nobis rogatur, processissent, ego quoque, cum satis dictum pro utraque parte existimarem, tacitus suffragia vestra expectassem. Nunc, cum vir gravissi mus 7 consul M. Porcius, non auctoritate solum, quæ tacita satis momenti habuisset, sed oratione etiam longa et accurata insectatus sit rogationem nostram, necessum est paucis respondere. Qui tamen plura verba in castigandis matronis, quam in rogatione nostra dissuadenda, consumsit; et quidem, ut in dubio poneret, utrum id, quod reprehenderet, matronæ sua sponte, an nobis auctoribus, fecissent. Rem defendam, non nos, in quos jecit magis hoc consul verbo tenus, quam ut re insimularet. Coetum et seditiones et interdum secessionem muliebrem appellavit, quod matronæ in publico vos rogassent, ut legem, in se latam per bellum temporibus duris, in pace et florente ac beata re publica abrogaretis. Verba magna, quæ rei augendæ causa tn, h. e. tamen.' Rupert.-5 Malebat possint Bauer.-6 'Ab Gelenio est fera bestia, qui recte delevit rò solutis, quod adjecerant in edd. sed scripti ipsis vinculis, sicut fera bestia irritata, deinde emissa.' J. F. Gron. Fera bestia Gron. Doujat. Crev. Doer. c. Drak. 7 Modius ex libr. Ms. profert vir clarissimus.-8 'Sic exhibet codex Mog. sed ceteri codd. omnes et Hearnii 1. 1. apud Drakenb. servant necesse est.' Doering.-9 Hæc Gron. Doujat. Crev. Mox verbotenus, una voce, Gron. NOTE * Sicut fera bestiæ, [fera bestia] ir ritata, deinde emissa] Scripti habent in multitudinis numero sicut feræ bestie; quod non improbaverim; sed quæ sequuntur, irritata et emissa, ea cum Gronovio, malim in singulari; nec quicquam vetat luxuriam multis feris comparari. Sic Noster de PhiDelph. et Var. Clas. lippo lib. xxxIII. 'nosse se spiritus ejus, nosse animum ferarum, modo quæ claustris et vinculis teneantur,' &c. " Prorogatione ab se promulgata] Legem intelligit, quam laturum se professus erat L. Valerius: ut Oppia abrogaretur. Livius. 9 B conquirantur, et hæc, et alia esse scio; et M. Catonem 10 oratorem non solum gravem, sed interdum etiam trucem, esse scimus omnes, cum ingenio sit mitis. Nam quid tandem novi matronæ fecerunt, quod frequentes in causa ad se pertinente in publicum processerunt? Nunquam ante hoc tempus in publico apparuerunt? Tuas adversus te Origines* revolvam. Accipe, quoties id fecerint, et quidem semper bono publico. Jam a principio, regnante Romulo, cum, Capitolio ab Sabinis capto, medio in foro signis collatis dimicaretur, nonne intercursu matronarum inter acies duas prælium sedatum est? Quid? regibus exactis, cum, Coriolano Marcio duce, legiones Volscorum2 castra ad quintum lapidem posuissent, nonne id agmen, quo obruta hæc urbs esset, matronæ averterunt? Jam, Urbe capta a Gallis, quo redemta urbs est? nempe aurum matronæ 11 consensu omnium in publicum contulerunt. Proximo bello" (ne antiqua repetam) nonne et, cum pecunia opus fuit, viduarum pecuniæ adjuverunt ærarium, et, cum Dii quoque novi ad opem ferendam dubiis rebus arcesserentur, b Deinde seditionem Kreyssig.-10 Sic Ms. Th. et principes editionum. Nunc vulgo negligunt prænomen, nescio qua auctoritate.' Jac. Gron.11 Jam urbe capta a Gallis aurum, quo redemta urbs est, nempe matronæ, &c. Gron. Doujat. Jam urbe capta a Gallis, aurum quo redemta urbs est, nempe matrona, &c. Crev. Pro nempe, ut, sicut in antecedentibus, concitatior interrogatione reddatur oratio, Dukerus malebat nonne... consensu omnium.' NOTE Origines] Originum libros composuerat M. Cato, in quibus Italiçarum urbium initia accuratissime collegisse dicitur a Dionysio Halicarn. vel quibus potius res gestas populi Romani exposuit, ut Verrius et Festus notant: qua de re Cornelius Nepos in fragmento quod superest e posteriori libro de Vitis Excellentium Imperatorum, exscriptus a Gerardo Vossio lib. 1. de Historicis Latinis c. 5. Quæ sub nomine Originum Catonianarum initio superioris sæculi prodierunt ex Annil Viterbiensis officina, his nihil inficetius et minus Catone dignum Sabellicus et alii jamdiu adverterunt. ▾ Capitolio ab Sabinis capto] Supra lib. I. c. 13. 2 Legiones Volscorum] Lib. 11. cap. 40. a Jam, Urbe capta a Gallis] Lib. v. c. 48. b Viduarum pecuniæ adjuverunt ærarium] Vide supra lib. xxiv. c. 18. et hujus lib. cap. 6. Addi potest a Servio Tullio equitibus, ut equos alerent, viduas locupletiores attributas lib. 1. c. 43. matronæ universæ ad mare profectæ sunt ad matrem Idæam accipiendam? 'Dissimiles,' inquit," causæ sunt.' Nec mihi causas æquare propositum est. Nihil novi factum, purgare satis est. Ceterum, quod in rebus ad omnes pariter viros fœminasque pertinentibus fecisse eas nemo miratus est, in causa proprie ad ipsas pertinente miramur fecisse? Quid autem fecerunt? Superbas, me Dius fidius, aures habemus, si cum domini servorum non fastidiant preces, nos rogari ab honestis foeminis indignamur. 6. 'Venio nunc ad id, de quo agitur: in quo duplex consulis oratio fuit. Nam et legem ullam omnino abrogari est indignatus, et eam præcipue legem, quæ luxuriæ muliebris coërcendæ causa lata esset. Et illa communis pro legibus visa consularis oratio est; et hæc adversus luxuriam severissimis moribus conveniebat. Itaque periculum est, nisi, quid in utraque re vani sit, docuerimus, ne quis error vobis offundatur. Ego enim, quemadmodum ex his legibus, quæ non in tempus aliquod, sed perpetuæ utilitatis causa in æternum latæ sunt, nullam abrogari debere fateor, nisi quam aut usus coarguit, aut status aliquis rei publicæ inutilem fecit; sic, quas tempora aliqua desiderarunt leges, mortales (ut ita dicam) et temporibus ipsis mutabiles esse video. Quæ in pace latæ sunt, plerumque bellum abrogat, quæ in bello, pax; ut in navis administratione alia in secundam, alia in adversam tempestatem 14 usui sunt. Hæc cum ita natura distincta sint, ex utro tandem generé ea lex esse videtur, quam abrogamus? An vetus regia lex, simul cum ipsa urbe nata? An (quod ' secun e Doering.-12 Conj. Rupert. Punico bello.-13 Inquis Doer. Kreyssig. cum Drak. 14 In secunda in adversa tempestate edd. ante Gron.-15 Quid, vetus ... NOTE e Ad matrem Idæam] De Cybele Deum matre advecta ex Phrygia, et a matronis excepta, supra lib. xxix. e. 14. Sed perpetuæ utilitatis causa in æ ternum latæ sunt] Vide Sophoclem in f dum est) ab decemviris, ad condenda jura creatis, in duodecim tabulis scripta? Sine qua cum majores nostri non existimarint decus matronale servari posse,16 nobis quoque verendum sit, ne cum ea pudorem sanctitatemque fœminarum abrogemus? Quis igitur nescit, novam istam legem esse, Q. Fabio et "7 Ti. Sempronio consulibus, viginti annis ante latam? sine qua cum per tot annos matronæ optimis moribus vixerint, quod tandem, ne abrogata ea effundantur ad luxuriam, periculum est? Nam si ista lex ideo lata esset, ut finiret libidinem muliebrem, verendum foret, ne abrogata incitaret: cur sit autem lata, ipsum indicavit 28 tempus. Hannibal in Italia erat victor ad Cannas: jam Tarentum, jam Arpos, jam Capuam habebat: ad urbem Romam admoturus exercitum videbatur: defecerant socii: non milites in supplementum, non socios navales ad classem tuendam, non pecuniam in ærario habebamus: servi, quibus arma darentur, ita ut pretium pro iis bello perfecto dominis solveretur, emebantur: in eandem diem pecuniæ frumentum et cetera,19 quæ belli usus postulabant, præbenda publicani se conducturos professi erant: servos ad remum, numero ex censu constituto, cum stipendio nostro reg.... Aut, quod edd. ante Sigon.-16 Excidisse videtur an: nova enim legum classis et commendatio ponitur, non ex antiquitate, sed ex utilitate ac necessitate.' Bauer. Mox matronale decus Gron. Doujat. Crev.-17 Et del. eæd.-18 Indicabit mavult J. F. Gron. et habet in ed. c. Crev.-19 Omittebant pecuniæ edd. ante Gron. 'And. et proximi In eadem die pecuniæ frumentum. Ascens. emebantur: deerant pecuniæ frumentum; et in margine pro varia lectione in eodem die. At nescio quo errore Mog. et inde Ald. Juntas, Frob. in eadem die deerant pecunia. Pro hoc Gelen. dedit quod nunc recep NOTÆ qua olim Romulo regi delata est suprema potestas? f An quod secundum] An agitur hic de lege 12. tab. quæ secundum post regiam obtinuit auctoritatis locum? de qua lib. 1. c. 33. et seqq. eodem tempore publicanis fuisse pecuniam ex ærario, ut et frumentum et alia ad bellum necessaria præberent. Est enim dies pecuniæ, tem. pus quo solvenda est pecunia debita, ut apud Cic. lib. x. ad Atticum, E & Servi, quibus arma darentur] Vide pist. 5. diem pecuniæ Idus Novemlib. xxII. c. 57. h In eandem diem pecuniæ frumentum, &c.] Significatur numerandam bres esse.' Et lib. vin. Epist. 10. ' alios non solvere, aliorum diem nondum venisse.' |