illis fere omnibus certam quandam Nam si Vitruvius de architectura 'notam impressit. nam historiam scribens 163 non uti summum philo'non nisi ab honestissimo quoque sophum nec rhetorem disertum nec scribi solitam' vel postquam L.Ota-grammaticum summis rationibus cilius Pilitus primus omnium liber-artis exercitatum, sed ut architectinorum scribere historiam orsus tum his literis imbutum, haec nisum est 159 Romae literis consignatam se esse scribere dicit, Livius annavidemus ab iis potissimum, qui me- les evolvebat, res gestas populi moriae rerum gestarum res a se Romani inde ab urbis primordiis ipsis domi militiaeve gestas adicere usque ad suam aetatem perlustrapossent atque inserere. at Livius bat, temporum computationem perrhetoricam, sicut Otacilius iste, et sequebatur, rei publicae antiquiphilosophiam profitebatur, deerat tates resque bellicas perscrutabaei accuratior rei publicae per pacis tur non, id quod supra data occabellique artes gerendae notitia. ac- sione iam significavimus, ut ipsa cedit ac fere inde sequitur, quod historiae scientia, quo omnia haec fontium suorum vestigiis insistens pertinent, penitus imbueretur ip'foris bella,domi seditiones'160 enar-samque hanc disciplinam studiis rat hisque notabilia alia in fine sin- suis promoveret, sed ut, quae pogulorum plerumque, quorum seriem tius inter scribendum legisset sequitur in historia enarranda, an- quam ante scribendum collegisset norum adicit, ipsum vero rerum et composuisset, nedum intentiore nexum interiorem ac magis recon- opera e tenebris partim eruisset ditum nec indagat nec exponit: operaque sua illustrasset, ea conlonge igitur abest a pragmatica gereret ac pulchra quasi ornatailla historiae conscribendae ratio- que veste induta iucundo decorone, cui summum exemplum is ei que habitu populo Romano propopraebere poterat, quem inde a ter- neret. iam inde sequitur, fidem tia decade post Fabium principem historicam non primariam eius esse ei ducem fuisse vidimus, Polybius; virtutem, 164 quam tamquam purus vel ignorat vel spernit id, quod ipsius Polybii, ut equidem arbi- nius nisi ut rhetoricam hanc oratoriamve Litror, vestigia premens Sempronius haud inelegantibus verbis demonstret cf. vii indolem permultis quidem, sed saepius Asellio 161 ab iis poposcerat, qui praesertim p. 38 sq. 51. 56 etc. 186 sqq. non aunales relinquere vellent, sed 236 sqq. 245. 251 n. 1. 253 n. 1 etc. res gestas a Romanis perscribere conarentur: his non modo satis esse, 'quod factum esset, id pronuntiare, sed etiam, quo consilio quaque ratione gesta essent, demonstrare.' neque a philosophiae, quod amplexus erat, studio eo se deduci passus est, ut causas cognoscere rerum studeret, quinimmo raro ipsi factorum narrationi iudicium suum interponit haud solum seruit ibidem, tum C. Krusius de fide Livii in fide historica diiudicanda sanum recte aestimanda sect. I. II. Lips. 1812. 4, deniac sobrium. at multo magis rhetorem quam philosophum sapit ars Liviana, 162 163 Vitruv. de archit. I, 1, 18 (17). 164 cui non obstare videbimus, quod in universum fides eius praedicatur a Cremutio Cordo ap. Tac. 1. ann. 108 1. cf. tamen Quint. ann. 104 1.; de fide Livii cf. I. H. Parreidt de suspecta Livii fide disp. praeside C. G. Ioe chero Lips. 1743, contra quem scripserunt et Eschenbachius Lips. 1773 et adulescentulus de Livio eiusque virtutibus Coburgi 1773. 4. postea hanc quaestionem pertractarunt pri nobilis A. G. U. ab Hardenberg in diss. futili mum I. H. L. Meierotto de testimoniorum T. Livii fide Berol. 1797 fol., qui anno inse quenti de Livii arte narrandi et artificio dis que Fr. Lachmannus commentationibus saepe laudatis; singulas operis partes examinaverunt et U. Beckerus Vorarbeiten zu einer Gesch. des zweiten pun. Krieges (in Dahlmanni Forschungen etc. II, 2) Alton. 1823 ac L. de Vincke der zweite pun. Krieg u. d. Kriegsplan der Carthager Berol. 1841 p. 62-68 et A. E. Eggerus 1. ann. 108 1. p. 98101; universi vero ingenii artisque Livianae 162 paginis libri supra (ann. 85) comm. tre-descriptionem sive pleniorem sive in brevius centis quadraginta octo nihil fere agit Tai-contractam proposuerunt Niebuhrius hist. R. 159 Suet. de ill. rhet. 3. 160 VI, 1, 1. 161 ap. Gell. N. A. V, 18, 8. putus historicus ante omnia con- tores perraro invenitur, et in 'vulsectatus sit. fontium vetustiorum garia, ut Gellius ait, 'traditione' in rebus plerisque, ut supra adno- fere acquiescens 'illa pro certo hatatum est, inter se fere consentien- benda' censet, 'in quibus non distium imaginem reddidisse conten- sentiunt auctores,' '168 fidissimos retus ea, quae minoris momenti ipsi rum gestarum testes, monumenta videntur, haud magnopere curat 165 ac documenta interrogare aeque indeque saepius auctorum discre- supersedet atque accuratissimos pantía non observata unam ean-antiquitatis indagatores, antiquademque rem, quam variis annis rios et grammaticos, Varronem scriptores annalium assignaverant, prae ceteris, consultare. ingenuo vel bis enarrat vel ita, ut initium tamen amore candidoque studio relationis cum continuatione eius- veri ita imbutus est, ut in univerdem post narrationis aliquod inter- sum fides ei denegari nequeat, ac vallum prolata non congruat; alias cum aliis scriptoribus se compaporro mentionem personae, facti, rans iure suo profiteri potest, se dicti alicuius tanquam noti inicit, nihil haustum ex vano velle quo quamvis antea iis de rebus sermo nimis inclinent fere scribentium non fuerit, alias narrationem in- animi.169 ex ipsa tamen illa ingenii choatam ad finem non perducit, eius indole sequitur, in singulis alias tempora confundit, alias examinandis summam cautionem prorsus omittit res a fontibus nar- adhibendam esse cum in iis operis ratas,166 in Polybio denique ver- partibus, quae simplicem rerum tendo vel inscitia vel neglegentia gestarum narrationem continent, saepius eum errasse supra adnota- tum in iis quae ad geographiam, tum est. dissensiones, quae aciem ad alienorum populorum histonon fugerant, enotat sua ipsius riam, ad ipsius rei publicae Romasententia satis raro interposita et nae instituta et antiquitates, ad requamquam frequentissime dubi- rum denique civilium ac militarium tat,' '167 alibi fontium rationibus scientiam spectant, 170 ut recte a haud minus improbabilibus imponi Friderico Lachmanno 171 observasibi patitur. quodsi igitur caret se- tum sit, Dantii laudationem 172 'Liveriore artis criticae exercendae vio che non erra methodo, quae apud veteres scrip I, 3-5 coll. II, 609 sq., idem schol. hist. Rom. Staats p. 32-43, Blumius Einleitung in non omnibus magni operis partibus comprobari. nam omnibus disciplinis cummaxime commemoratis peculiarem operam non intendit rhetor et philosophus a republica gerenda aeque alienus atque a sedula curiositate Historiographie p. 120-125, du Closset es- eas terras, quarum historia cum sai sur l'historiographie des Romains jusqu' rebus Romanis aliquo modo conau siècle d'Auguste Brux. 1849 p. 230-274, iuncta erat, studiis atque itineri 1832. 4., H. Ulrici Charakteristik der antiken Queckius 1. ann. 100 1., Schweglerus hist. R. 1, 103-115. II, 1, 10-18, F. D. Gerlachius bus perlustrandi et pervestigandi. die Geschichtschreiber der Römer Stuttg. 1855 p. 133-143, C. G. Lewis 1. ann. 75 1. I, 44-47. 247-264 cf. p. 22. 71. 245, Tainius libro ann. 85. 162 1., alii, qui tantum non omnes etiam hanc de fide auctoris quaestionem attigerunt. 165 cf. VIII, 18, 2 'Flaccum Potitumque varie in annalibus cognomen consulis invenio: ceterum in eo parvi refert, quid veri sit. cf. V, 21, 9, etc. nec tamen in his sibi constat: nam alibi eadem fere sollicite quaerit, quae hic respuit cf. Lachmannum 1. c. II, 102. 166 de omnibus his cf. Wachsmuthium 1. c. p. 39 sqq., Lachmannum I, 85 sq. 96 sqq. II, 61 sq. 75 sqq., Schweglerum hist. R. I, 112 sqq. 167 Quint. I. O. II, 4, 19. 168 IIII, 55, 8, quae verba ad singularem quandam rem pertinentia ad universam Livii rationem illustrandam possunt adhiberi. 169 XXII, 7, 4, 170 v. modo Niebuhrium hist. Rom. II, 636 sq. coll. III, 187 sq. n. 293. et 233 n. 339 schol. I, 48 sq., Tainium 1. c. 68 sqq., Lachmannum I, 105 sqq. II, 81.84 sqq. 101., Schweglerum 1. c. I, 106 sqq., Wachsmuthium 1. c. p. 33 sq. 171 1. c. II, 101. 172 inferno XXVIII. v. 12, ubi cf. ann. Biagiolii in ed. Paris. 1818 et Philalethis. cf. Antonium Beccariensem 1. ann. 290 1. Neque aliter in temporibus com- alios olim Dodwello, nuper Petero putandis videtur esse versatus. 178 aerae Catonianae asseclam Livi- meminerimus velim, quod ipsum um reddidit. mihi certe, ut de iis scriptorem supra iam audivimus tantum annis loquar, quí uni Livio de fastis per primordia certe rerum (praeterque annum 247 Cap. asse- Romanarum recte ordinandis de- clae fere eius Cassiodoro) desunt sperantem. 'tanti' inquit 174 'erro- nec annus aerae Cap. 247 librario- res inplicant temporum aliter apud rum incuria omissus videtur nec alios ordinatis magistratibus, ut anni Cap. 263. 264. 377. 444. 452 nec qui consules secundum quos-deficientes probare, Livium certas nam nec quid quoque anno gestum quasdam rationes chronologicas sit in tanta vetustate non rerum persecutum esse. cum enim Romae modo, sed etiam auctorum dige- secundum eum annos ducentos rere possis.' sed ne per ea quidem quadraginta quattuor regnatum tempora, ubi hae difficultates ces- esse (I, 60), consularis igitur im- serunt, animo eum ad chronologi-perii initium, secundum fastos Ca- cas rationes enucleandas satis at-pitolinos a. 244 assignandum, in a. tento fuisse, demonstrat et lib. u. 245 incidisse statuendum sit, de- XXVII, 35, 3, ubi aestate anni a. cemviros a. u. 302 institutos esse C. n. 207 Olympiae ludicra futura dicit (III, 33), quo etiam secundum fuisse narrat, Ol. ut videtur 143 a. C. illos pertinent, quamvis interim n. 208 designaturus, 175 et exempla consulatus a. 247. 263. 264 Cap. a Lachmanno 1. c. II, 95 sqq. allata. omiserit, primos vero tribunos mi- nec accuratae antiquitatis ex ipsis litari potestate (IIII, 10) a. 310_tri- monumentis primariis indagationi buit a. Cap. 309; tum annus Ro- nec severiori artis criticae metho- mae per Gallos captae Livianus 365 do Livium operam navasse supra (V, 54 cf. VII, 1 et 18) est Capitoli- vidimus: quid igitur mirum, si is, nus 363, quocum congrueret, quod qui vel in una eademque re enar- coss. a. Liviani 400 (VII, 18) sunt randa non semel alios aliis locis Capitolini a. 398, nisi Livio dees- fontes sequitur, per longinquam sent tribuni a. Cap. 377 a Diodoro annorum plus quam septingento- XV, 71177 nominati; tum binos an- rum seriem tot vitiis atque aucto-nos Cap. 443 ac 444 et 451 ac 452 in rum inter se dissensionibus turba- singulos conflatos apud Livium vi- tam nec certum quoddam systema, demus. quod per alteram decadem rec. Laurent p. 63 sqq., Peterus act. ant. 174 II, 21, 4. 175 v. Idelerum 1. 1. II, 170 quemque 1. Pe- 177 cf. chronographum a. 354 (anon. Nori- sianum) ap. Mommsenium comm. soc. lit. periochis restitui possunt: a. 598 ad quaesitum a principio operis sui a. Cap. 600 referendus et anni lu- videri posse dicens, quam ut plus dorum Terentinorum 502 et 602 ad iusto a rerum ordine declinaret vaa. Cap. 604 et 504. in his annis de- rietatibusque distinguendo opere finiendis Livius fortasse Valerium et legentibus velut deverticula Antiatem secutus est coll. Censo- amoena et requiem animo suo rino de d. nat. c. 17 p. 47, 7 Iahn ac quaereret.181 'non ultra' igitur stamihi certe nec unum eundemque in tuerat attingere externa nisi qua chronologicis rationibus ordinan- Romanis cohaererent rebus,' dis fontem stricte secutus esse nec iisdem, ni fallor, rationibus motus, ubivis accuratam computationem quibus tamen id accedebat, quod instituisse videtur: eos certe qui Romanis externa comparanti opeaccuratas rationes ratiocinationes- rae pretium ei non videbatur ea que chronologicas ei voluerunt tri-perscribere. 183 182 buere, varias artes ad systema Ipsa tamen amoena illa quasi qualequale procudendum adhibere deverticula legentibus paravit oraopus fuit, quare equidem cum Ide- tiones continuo rerum gestarum lero, Lachmanno, Laurentio varios hos annorum numeros per Livii libros dispersos ad unius aerae normam constanter servatam aptari posse nego. ordini interserens, quibus eatenus requiem animo suo quaesivisse videtur, ut fontibus interdum posthabitis genio in iis componendis indulgeret, quamvis hic quoque Omnibus tamen fere his sive vi- eatenus addictus annalium scriptotiis sive defectibus pro candore ribus, ut locis ab illis indicatis eas suo ac modestia conscius sibi fuis- insereret orationumque argumense videtur Livius: non enim nisi ta et ipsa ex uno alterove eorum, raro sibique ipse diffidens senten- qui cummaxime ad manus ei essent, tiam suam de rebus dubiis proferre desumeret, singula tamen sive ex audet; sic ubi quaeritur quibus vir- aliis fontibus sive ex ingenio adtutibus inducti patres P. Scipio- deret, demeret, immutaret. 184 ipsis nem in tota civitate virum bono- vero his orationibus componendis rum optimum esse iudicarint, atque exornandis Livii indoles at'sicut proditum' inquit 'a proximis que ars erant aptissimae, id quod memoriae temporum illorum scrip- ipsos veteres recte agnovisse toribus libens posteris traderem, Quintiliani candidissimi ac periita meas opiniones coniectando tissimi censoris iudicium probat, rem vetustate obrutam non inter- qui 1. ann. 101 allato in contionibus ponam' 178 ac simili loco 179 'cuius' Livium supra quam enarrari posait 'tandem ego rei praeter opinio- sit eloquentem vocat, ita quae dinem, quae sua cuique coniectanti cantur omnia cum rebus tum peresse potest, auctor sim?' 'id quod sonis accommodata esse. rhetoriconstat, nudum' ei 'videtur propo- ca vero Livii studia vel eo appanendum.'180 rent, quod ceterum ipsis rerum do 181 VIIII, 17, 1. Sic etiam abstinuit fere a digressionibus, quae ad eas plerumque res eum deduxissent, quibus 183 res Graeciae se spernere his ipsis certe non satis imbutum eum fuisse cum-verbis profitetur XXXV, 40, 1; ceterum maxime vidimus. quaestionem propositurus, quinam eventus Romanis rebus, si cum Alexandro foret bellatum, futurus fuisset, veniam fere petiit a lectoribus, nihil minus 178 XXVIIII, 14, 9. 179 VI, 12, 3. 180 III. 47, 5. tatis suae regum.. 184 cf. Lachmannum 1. c. I, 82. 119 sqq. II, 114 sqq., qui saepius in orationibus alios auctores secutum aliter res exponere Livium quam in ipsa historia docet I, 121, Tainium L c. p. 126 sqq. 275 sqq. cumentis praeter annales conqui- tum esse. id certe non negandum rendis parum intentus, Catonis ta- est, orationes laetissimam ac florimen nonnullis certe orationibus dissimam operis Liviani partem efusus est praeter eas, quae origini- ficere, cum ob limatam elegantiam bus inclusae erant,185 et quod ac- sermonis, qui eam quam supra procurate cum de aliis, quae extabant, posuimus indolem dictionis Liviatum de P. Scipionis et Ti. Gracchi, nae apertissime refert ac lucidisquae ferebantur, orationibus re- sime, iam eo certissimum praebens fert; 186 ipsius tamen Scipionis ver- argumentum, Livium non ipsa nec ba ad populum adversus tribunos orationum nec annalium verba replebis (vel adversus M. Naevium ferre, tum ob vividam atque accutr. pl.) facta, quae tradit Livius,187 ratam, ubivis quidem conspicuam, collata iis, quae inde profert Gel- sed in orationibus maxime eminenlius, 188 docent, Livium, ut Henrici tem morum descriptionem, qua Meyeri verbis utar, 189 antiquita-candidissimi omnium magnorum tem et robiginem commutasse ingeniorum aestimatoris' laudem a splendore atque ubertate orationis M.Seneca ei tributam 192 non minus suae; genio vero in componendis videtur meruisse quam illis quasi orationibus eum ind'lsisse iam funebribus laudationibus, quas Liinde conicias, quod per orationes vium, quotiens magni alicuius morpraesertim lectionis atque imita- tem narrasset, ante se omnibus tionis Graecorum scriptorum vesti- praesertim et Thucydide et Salgia apparent:190 cum poetarum lustio benignius magnis viris praeHomeri, Hesiodi, Aristophanis, stitisse, iure suo adnotavit idem tum Demosthenis et Thucydidis.191 Seneca.193 at orationes Thucydiquod vero oratorum primariorum dis, Sallustii, aliorum historiis inDemosthenis ac Ciceronis lectio-sertae multo benignius lucem ipsis nem ante omnia commendavit, id rebus gestis afferunt quam Liviaindicare videtur, et ipsum summa nae. etiamsi enim id urgere noluhaec exempla non per singulos mus, ex iis, quae antea disputata modo locos, sed per totam hanc sunt, effici, fidem earum aliquanto operis sui partem imprimis secta- minorem esse quam reliquarum 185 cf. p. XXII. cum ann. 153; unam de lege Oppia orationem (XXXIIII, 2 sqq.), quae, si omnino extabat (cf. tamen ll. ab Henr. Meyero huc relatos orr. R. fr. p. 23 ed. alt. et Henr. Iordanum Iahnii ann. LXXIII, 390, ne Meyeri ed. priorem p. 91 et Lachmannum 1. c. II, 18 n. 2 afferam), ei certe ignota fuit, cuius exemplum expressit. v. Iordanum l. ann. Livius vel ipse confinxit vel ad historici ali 153 1. 186 XXXVIII, 56. 187 ibid. 51. operis partium, 194 orationes inprimis demonstrant, Livium psychologicae eique et humanissimae et lenissimae hominum contemplationi et descriptioni aeque intentum fuisse atque eleganti floridaeque rerum enarrationi: atque utrumque hunc scopum tam feliciter assecutus est, ut ibi cardo, ut ita dicam, vertatur eius praestantiae, eaedem vero orationes maxi189 or. Rom. fr. p. 9 ed. alt. cf. etiam Ae- me probant a republica eum fuisse milii Pauli or. de rebus a se gestis ap. pop. alienum: nam historiarum scriptoMeyero 1. 1. p. 157; plerumque tamen, ubi res quo magis ipsi in republica veror. ab ipso auctore conscripta extabat, Li-sati sunt atque exercitati, eo crevius eam praetermisit, quod recte animad-brius fere libentiusque orationibus vertit Lachmannus 1. c. II, 114. 190 documenta horum studiorum ab aliis, utuntur ad nexum internum nerVictorio, Sigonio, I. F. Gronovio patefacta vosque quasi subtiliores rerum collegit et auxit Dobraeus advers. II, 379 sqq. gestarum lectoribus explicandos ad lib. XXII, 29, 8 et bibl. crit. Amstelod. II, ac demonstrandos eoque ipso fere 2, 49, quam 1. Lachmannus I, 119. 188 N. A. IIII, 18, 3. Val. Max. V, 10, 2 cum Liv. XXXXV, 41 coll. passimque ibid.; de Hesiodo cf. Sigonii ann. 191 Liv. VII, 30 coll. Thuc. I, 32 sqq. Liv. XXXXV, 23, 15 coll. Thuc. 1, 70, 3 ibique Duk. et Huds. (III, 1, 381 ed. Popp.) 192 v. l. ann. 102 1. 193 ibid. 194 cf. Lachmannum 1. c. I, 115. II, 125. |