timeo victus, ne pœnas exigat Ajax,' &c. Victus Ajax (ut hæc obiter explanem) Tiberius est, qui furit in greges innocentum, ut ille, post armorum judicium, in mandras pecu. dum. Ex his satis apparet, quam vere dixerit ille, Brutum et Cassium ultimos Romanorum fuisse : et Juvenal. Unde Hæc tetigit, Gradive, tuos urtica nepotes.' Neminem tunc temporis inventum esse, qui illum novum Creontem sic affaretur. Salinerius. Nunquid concinuius, vi, metu. Freinshemius.

CAP. 20. Qualem diem] Corrupte. Videntur verba huc tralata ex pagina sequenti: quem tum annum, qualem diem haberet.' Vertranius conatur, qualem die Tiberius: hoc sensu; Caligula talem habitum induebat, qualem Tiberius quoque die induisset. Conjectura, quam ego non emerim sestertio nummo. Lipsius.

Qualem diem Tiberius induisset] Scribo, die: hoc sensu; Caligula talem habitum induebat, qualem Tiberius quoque die induisset ; alias incognita dicendi forma est, diem induere. Vertranius. Locus insigniter depravatus. Forsitan leg. quali Tiberium vidisset. Muretus. Qualem diem in re Mathematica quis se habere scit, cui notum est, quid boni malive in eo sibi portendatur. 'Interrogatus an suam quoque genitalem horam comperisset, quem tum annum qualem diem baberet.' Et qui huic vanitati credulus est, hilarem felici, tristem infelici se fert. Tiberius igitur, qui Matheseos peritus erat, 'Scientia Chaldæorum artis cujus apiscendæ otium apud Rhodum, magistrum Thrasullum habuit, prævisa diei qualitate lætus aut severus incedebat: at Caligula qui se totum in imitationem Tiberii componebat, affectus, quos ille vultu prodidisset, suo delineabat et exprimebat. Induere diem,' ut, induere diversa, induere societatem, induere seditionem. Salinerius.

Puto diducta leviter compendiaria scriptione serenatum hoc omne nubilum: qualem dicerem Tiberius. Talem se Tiberio præbuit et animo et verbis Cæsar Caligula, qualem omnino simili casu ipsum imaginor Tiberium. Vel denique dicem pictum antique fuit, pro dicam. Veteres enim faciem, dicem, pro faciam, dicam, scripsisse Fabius annotavit. Isac. Pontanus. Deponit hunc locum Lipsius. Quantum sententiam assequor, ea fuit, ac si scriptum, non exsilio fratrum rupta voce, vultu, qualem Tiberius induisset, pari habitu, &c. Quæ vox excidere facillime quidem potuit. Acidalius. Nullo sensu hæc scripta sunt; nec dies induitur. Et medicum hæc plaga poscit. Repono: Qualem chlamydem induisset pari habitu. Sic Tertull. in Pallio: Qualem chlamydem disperdit?' nam aucupium est aulicorum ea diligere, et sectari, quæ princeps. Aurelius. Hanc sententiam vidit Vertranius, rejecit autem Lipsius, jocatus in eam insuper; mihi vero alia nulla quærenda existimatur, aut sane non cavillo sed argumentis hujus absurditas demonstranda. Legendum vero : Qualem in diem Tiberius induisset, pari habitu. Nec sane de vestitu capere hanc sententiam coacti sumus; cum habitus oris etiam, vultus, et omnium affectuum, quatenus vultu illi elucent, significari possit. Sed nec in altero quippiam est alienum bona mente. Barthius. Dixi Observ. lib. 1. 2. non modo nihil hic esse mendi, sed et verba exquisita. Qualem diem induisset: id est, qualem animum vultumque quoque die sumpsisset vel gessisset Tiberius, talem et ipse induens ac præ se ferens. Toîos yàp vóos éσtiv, &c. Οἷον ἐπ ̓ ἦμαρ ἄγησι. Gronovius.

idem cum nostro et Dio facit. Ita censeat aliquis Suetonium vel alios anctores secutum, vel memoriola lapsum et si potuit uterque diverso tempore pra dixisse, sed itane verbis iisdem? Lipsius.

Et tu, Galba quandoque] Kal où, tékνον, τῆς ἀρχῆς ἡμῶν παραγεύση. Sic Turnebus apud Suetonium legit, in Galba ex Dione, iv. Xiphilino et Josepho. At Sueton. hoc dictum tribuit Augusto: Dio et Joseph. Tiberio. Mu retus. Apud Suetonium ex mel. libb. jam legitur παρατρώξῃ.

CAP. 21. Super negotio consultaret] Man. super ta negotio: forte, super tali negotio, vel, super eo negotio: id est, præscientiæ. Sic lib. 11. super eo negotio diversas sententias noscere.' Pichena.

Quantum introspiceret] Lege, quanto. Acidalius.

Præscium periculorum et incolumem] Malim, præscium periculorum, sed incolumem. Idem.

CAP. 22. Fatone res mortalium, et necessitate] Chrysippus apud Gellium VI. 2. *sed optime Homerus : " MÓTOL, οἷον δὴ νυ θεοὺς βροτοὶ αἰτιόωνται Ἐξ ἡμέων γάρ φασι κακ ̓ ἔμμεναι, οἱ δὲ καὶ αὐτοὶ Σφῆσιν ἀτασθαλίῃσιν ὑπὲρ μόρον ǎλye' exovσw. Scripserunt de fato, Chrysippus, Zeno, Cicero, Plutar. chus, Alexander Aphrod. omnium optime S. Thomas, et libello proprio, et in I. part. q. 116. Vide et commentarium nostrum in Catilinarias M. Tullii. Muretus.

Creberrima et tristia] Non dubitem legendum esse, creberrime tristia. Freinshemius.

Plurimis mortalium non eximi] Puto leg. non eximas. Muretus. Vulgo, non eximi: quod rectum videbatur, ut a superiori verbo, putant, regeretur. Sicuti etiam sequentia verba, cadere et corrumpi. Lipsio, non eximis, magis placet. At mihi Manuscripti lectio, non eximitur. Pichena.

Et antiqua atas et nostra] Excide

rat in editis primum, et, quod ex Man. reposui. Idem.

A filio ejusdem Thrasulli] Est et apud Xiphilinum; et prædictum etiam, fore ut matrem interficeret; nisi quod Astrologum ipsum non nominat. Sic mors prædicta Vitellio ab Astrologis. Sic prædictum imperium Vespasiano ab Josepho. Sic mors Domitiano pra dicta ab Ascletarione, et a Proculo Longino. Innumerabiles ejus generis prædictiones in veterum libris leguntur: sed valeat dictum Diagora. Muretus.

CAP. 23. Sponte vel necessitate] Ta cito magis familiare fuisset, Sponte an necessitate. Ursinus.

Mandendo e cubili tomento] Idem Suetonius narrat. Muretus.

Descriptum fuisse] Muretus, præscriptum. Lipsius.

Descriptum fuisse Macroni] In v. c. habetur, præscriptum. Ursinus. Lege, præscriptum. Et sic Muretus. Acidalius. Mallem cnm Mureto, præscriptum. Sic lib. 1. 'patris jussa simulabat, quibus præscripsisset Tribuno.' Pichena.

CAP. 24. Nurum, filium fratris, et nepotes] Hæ voces non habent cum quo jungantur. Nec satis scio verbum perierit, an Tacitus ipse subin. telligendum omiserit. Acidalius. Vulgo, filium fratris: reposui copulam, que, ex Man. filiumque fratris. Pichena.

CAP. 25. Agrippina æqui impatiens] Plane non verum credo, æqui impatiens. Nec satis video quid substituam; nisi forte regi, vel jugi impatiens. Acidalius.

Actæ ob id grates] Non principi, sed diis, ob cædes scilicet Drusi et Agrippinæ: adeo infelix vilisque il. lorum temporum servitus et adulatio. Tac. I. XIV. in fine, post Octaviæ cædem: 'Dona ob hæc templis decreta: quod ad eum finem memoravimus, ut quicunque casus temporum illorum nobis vel aliis auctoribus nos

cent, præsumptum habeant, quotiens fugas, et cædes jussit princeps, totiens grates Deis actas, quæque rerum secundarum olim, tum publicæ cladis insignia fuisse.' Lib. xv. 'Alius alio, fratre alius, aut propinquo, aut amico interfectis, agere grates Deis, ornare lauru domum.' Tamen ipsis etiam principibus grates ob eadem agebantur. Supra 1. 111. Addiderat Messallinus, Tiberio, et Augustæ, et Antoniæ, et Agrippinæ, Drusoque, ob vindictam Germanici, grates agendas.' Pichena.

Ut quinto decimo] In v. c. habetur : Ut a. d. quintum decimum. Nam in vulgatis desunt notæ A. D. Ursinus.

CAP. 27. Flacco Pomponio] De eodem Suetonius c. 42. Tiberii: Postea princeps, &c. Ubi aliquot libri, Pompeio Flacco: male, est enim ille ipse, qui ante xv. annos Mœsiæ præfuerat. Tacit. I. II. Lipsius.

M. Lepidus] Iterum, Manius. Idem. In prioribus libris satis conlocavi] Cum ait, in prioribus libris, quartum indicat, huic proximum atque conjunctum quamobrem suspicor culpa temporum ex libro v. et vi. unum extitisse nobis quintum hunc librum; præsertim cum omnia desiderentur, quæ ad Sejanum pertinent: quæ longo ordine verisimile est pro diligentia et cura scriptoris tractata fuisse ideoque supra de Agrippina : 'Eodemque,' inquit,' die defunctam ; quo biennio ante Sejanus pœnas luisset.' Et infra: 'Quamquam triennio post cædem Trajani.' De quo, quamvis exiguo, et prope non contemnendo, admonitum tamen esse lectorem volui. Ferrettus. Verbum conlocavi de mendo suspectum. Muretus.

CAP. 28. Paullo Fabio, L. Vitellio Coss.] Dio, Solinus, Plinius, biennio posterius venisse eum volunt, Q. Plautio, Sex. Papinio Coss. Vereor ut stare sententia Taciti possit, contra tot testes. Nota autem ex Dione hos ipsos Consules post celebrata de cennalia Tiberii pena adfectos: quod

tacuit noster. Ex quo non vane dixerim, narrationi huic annali deesse quædam. Non enim Consulum supplicium certe omisisset. Lipsius.

Et ore ac distinctu] Ingeniose alioqui Pichena, colore ac Lipsius.

Et ore et distinctu pinnarum] Recte, tamen suspicor, colore, ac distinctu pinnarum. Pichena.

Formam ejus definiere] Man. deffinere, sed litera, d, a recenti manu; unde legendum censeo, effinxere. Pichena.

Sexaginta unum] Nimis minutum aut curiosum de uno anno. Itaque Muretus sententiam expedisse mihi videtur: sexaginta: unum in terris. Neque enim probabile, hoc omissum, de unitate. Lipsius.

Mille quadringentos sexaginta unum interjici] Ex Plinio, DCLX. Dein fort. in terris. Muretus. Totum hunc Taciti locum de ave Phoenice mirum in modum illustrant, quæ scribit Achilles Statius Alexandrinus 1. 1. de Leucippe, et Clitophonte. Suspicor autem in Taciti verbis illis, mille quadringentos sexaginta unum interici, duo menda subesse: unum, factum ex notis obscurioribus; quæ cum essent CDLX, a librariis mutatæ sunt partim, in DLX, partim in CIOCDLX. addita nota crɔ. ad eam summam, quam Tacitus ediderat, CDLX. Cujus additionis causa apparet fuisse ignoratio CD. quam librarius putavit esse, cɔ. Plinius certe x. 2. edit annos DCLX. nisi et ipse ex hoc Taciti loco emendandus sit. Alterum mendum putamus esse in verbis illis, unum interici, pro quibus scribi posset, unum in terris, &c. Ursinus.

Soside primum] Legendum arbitror, prioresque alites Sesostride primum, &c. quod alii etiam notarunt. Muretus.

CAP. 29. Qui de se statuissent] Non mirum, quia ne damnati quidem, nec peracti rei. Dio hæc omnia exprimere voluit, in actis anni DCCLXXXIV. Es τε τὴν ἀγορὰν τὰ σώματα ἁπάντων ἐῤῥίπτετο, καὶ μετὰ τοῦτο ἐς τὸν ποταμὸν

ἐνεβάλλετο. Ηδη δὲ καὶ ὅπως οἱ παῖδες τῶν οὐσιῶν αὐτοὺς κληρονομῶσιν ubi puero mendum clarum, scribendumque, μǹ kλnpovoμwow, inserta voce. Ideo enim abjecta, &c.* Lipsius.

Morem fuisse majoribus] Notabilis mos hic est amicitiæ renuntiandæ : cujus et Suetonius meminit Calig. 111. ex quo veteres bellum indicturi, renunciabant amicitiam per legatos, missos rebus repetendis, ut est apud Livium 1. XXXVI. ab initio et XLII. Illoque respicit Cornelii scriptum sup. 1. 11. ubi de Germanico ad Pisonem: Componit epistolas, queis amicitiam ei renunciabat.' Similisque fuit, ni fallor, hospitii renunciatio, ut de Badio Campano palam omnibus renunciante hospitium Crispino, testis Livius xxv. et apud eundem xxxvIII. 'Decernitur renunciandam societatem Achæis.' Sane scripto, qui dirimeret amicitiam, denunciabat: hoc colligo ex Seneca ad Lucilium Ep. 77. ' Inimicitias,' inquit,' mihi denuncias, si quicquam ex iis quæ quotidie facio, ignoraveritis.' Inde legitur apud eundem de benef. 1. 11. ' indictum odium.' Vertranius.

Interdicere domo] Sen. de Ira 1. III. 23. Sæpe illum Cæsar monuit, ut moderatius lingua uteretur: perseveranti domo sua interdixit.' Pichena.

Mamercus dein Scaurus] Dio hunc vocat M. Æmilium Scaurum. Sed male. Inscribebatur illa tragoedia Atreus. At Tiberius, 'Ego,' inquit, illum Ajacem efficiam.' Vide Dionem.

Muretus.

CAP. 30. Ac tamen accusatores] Dio: τούς τε ἐπιβοητάτους τῶν τὰς κατηγορίας ποιουμένων ἀποθανεῖν ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ ἐκέλevoe. Muretus.

Pecuniam a Vario Ligure omittenda delationis ceperant] An ipsum Ligurem deinde accusarunt, ab eodemque corrupti, delationem omiserunt? Potius puto, a Ligure eos pecuniam accepisse, ut ab aliqua accusatione desisterent. Pichena.

Modicus severitate] Placeret magis, modicus severitatis : nihil tamen mutandum esse censeo. Potest enim esse phrasis Tacito familiaris. Ure sinus.

Indicium mortis] Quin potius judicium: hoc ait, se perinde accepturum successorem sibi submitti, quam capitis reum se judicari, eaque causa evocari ut supplicium de se sumatur. Freinshemius.

CAP. 31. Non despectum id apud barbaros] Xenophon waidelas lib. vII. Claudianus in Eutropium. Muretus.

CAP. 32. Modo cupidine vindictæ inardescere] Desideratur alterum modo: inferendum Muretus quoque vidit: Artabanus modo tardari metu, modo cupidiue vindictæ inardescere. Acid.

Instituta Parthorum resumit] Vulgo, sumit; Ms. corrupte quidem, insumit. Sed veram lectionem indicavit, resumit; scilicet post longam desuetudinem. Pichena. Ms. habet, insumit. Tacitus scripsit, induit. Sic passim solet. Boxhornius.

Recuperandæque Armeniæ] Regio est Asiæ ad Caucasum. Strabo 1. 11. Muretus.

CAP. 33. Urbe Artaxata] Malim, urbem. Tamen et Artaxatam et Tigranocertam priore numero, noster aliique scripserunt. Lipsius.

Et urbe Artaxata potiuntur] Sic Manuscripti fide: at vulgo, urbem. Sæpissime enim Tacitus verbo, potiri, sextum casum jungit, quartuin non memini: nisi forte lib. XI. ubi vulgati habent, potitusque regia; in Flor. legitur, regiam, quod de Vat. vulgari testatur etiam Lipsius. Pichena.

Albanos] Hi vicini sunt Iberis. Muretus.

Accipere Sarmatas] Profecto fuit, acciere Sarmatas: id est, arcessere et advocare. Lipsius.

Accipere Sarmatas] Asiaticos Tartaros. Europæi sunt Russi. In heptarchias divisam fuisse regionem illam, testatur etiam Strabo. Muretus. Puto accire. Gronovius.

Disserebat] Magis pro sententia esset, differebat. Lipsius.

CAP. 35. Modo equites tres prælii more] Castigavi, modo equestris prælii more. Rhenanus. V. c. habet: modo equites tres prælii more, pro, equestris prælii more, ut est in vulgatis. Sed lectio libri manuscripti videtur mendosa cum vulgata confirmetur loco Livii, apud quem ita legitur 1. xxi. 'Minime equestris modo pugnæ,' &c. Quod ideo dictum est a Livio, quoniam equitibus, ut Polybius ait, neque convertere se, neque iterum in hostem procurrere licebat. Ursinus. Frontis et tergi vices] Scribo, vice: et sententiam expedio. A Sallustio, &c. Lipsius.

Frontis et tergi vices] Id est, vicissitudines. Exaudiendum autem verbum, erant. Muretus. Sententia expedita est, quamvis omnem excludamus emendationem: qua non opus auctori, qui peculiariter sæpe usurpat accusativum quam absolutum. Supra c. 33. fuit: Adequitare castris, infensare pabula; ac sæpe, modum obsidii, stationibus cingebat.' Similes locutiones occurrent Hist. 1. 44. II. 78. 111. 61. IV. 18. et 19. aliisque ut alias ostendemus: nam isthæc modo præcipitamus vere ex tempore; adeo quidem ut ne relegendi quidem concessa facultas. Gruterus. Nolim mutare vice cum Lipsio. Facit vulgatum

eundem sensum, et æque expeditum. Nec aliter structura ad Taciti morem: qui verba sæpe subintelligi vult, ut hic, frontis ettergi vices essent, vel facerent. Acidalius.

Falso credita] Lego, dedita, vel didita. At Josephus revera occisum eum tradit l. XVIII. Lipsius.

CAP. 36. Ultimi * id peritiæ] Nisi quid desit (nec puto hercle, quoniam tota hac narratione belli externi concisus Tacitus) commodo restituemus : regni ultum iit. peritia l. a. I. m. pugnatum. Amat ita loqui noster, et Sallustius: Quam maxima cura ultum ire injurias festinat.' Lipsius.

Tota mole regni ultimi] Concisus est serio noster in hac externi belli nar. ratione: nec mirum, præsertim cum suppressa de contextu prodeant; respice ad hæc, Ann. 1. xv. Non ea imperatoris habere mandata, Corbulo: periculo legionum commotum e provincia egressum:' nonne hic siletur, respondit? lege quæ sequuntur. Eod. lib. At Vologesis ad Corbulonem missi nuntii, detraheret castella trans Euphraten, amnemque ut omnium medium faceret.' Quid hic? postulabant. Pariter ex his: mox Artabanus tota mole regni ultimi, emergit, adfuit ; et ex his, id peritia locorum, erumpit, prælium, quæ omnia in proclivi sunt: nam paulo ante Cornelius egit de Orode filio Artabani, qui jussu patris jam adversus Iberos pugnaverat, et victus fuerat. Hæc autem, tota mole regni ultimi, significant Hyrcanos et Bactrianos, 'dum ipse, positis adversus Hyrcanos discordiis, vires intimas molemque belli ciet.' Et, an interiora regni sui peteret, haud dubie potentior auctor præsens futurus ultimis gentibus impigre bellum capessendi.' Quibus adstipulatur Curtius lib. v. Ultima regni adhuc intacta esse.' Et lib. IV. in 'Mediam, Hyrcaniam, Bactra, et Indos Oceani accolas quando aditurum ?' Quamobrem in nostro brevitatem