Una nott ch'era un gran bur, Senza far gnint ad pladùr Salton tutti fora d'cà,
E stiròn acsi in zà in là
E di zig e di pianğvlùn
Quand j' andävn a tumbulùn, Massm i póvar brintadur
Cun el brent; e i muradùr
Sotta i Portgh di pizz d'st sfurzin Ch' i' arrivävan per de drj
Alt da terra un bon puctin; Pò gli trin degl' immundizi, E i fin sotta 1 sòu spurchìzi. Quattro sj del più sfazzä
In Palazz s'ern arpiatä; E' s'unzin tutt al scalòn Con qual sej e qual savòn; Quand fu fatt st' preparamènt As' sinti impruvisament
La stermida ch' fort sonäva, Causa d'una ca ch' brusäva. Mi 'n marcord adèss al lug, Mo 'l fun lòur ch'avèn dä fug. Quand la zent sinti sunär La scminzò tutta a livär. Al fug era d' gran impègn Perchè 'l fabric èran d' lègn, E al sunär dal Campanazz Fi dsdär tutt qui dal Palàzz. Saltó fora qui d' Senat, E qui di älter magistrát. Figuräv s'i fäven bon A vgnir zò per quäl scalòn! Al Massär ful prim de tutt Ch'cours inänz, mo'l s'truvò brutt, Perch' al fi tutt in t'un tratt Al scalón cun el culàtt. Alter vint o trenta, e anc più,
Al fin tutt a panza in sù; Mò qui n' fu fini la festa, Ch' älter tänt s' rumpin la testa. Quest n'è gnint, l'è per la strä Ch' fù di guäi, ma purassä, Perchè quand tutt arrivävn Al sfurzin, i s'imbalzävn. Tutt cascävn a perzipizi
Cun al näs in quel spurchizi; Dzà e de là dla zent a mass, Cun dl' armour e dal fracàss,
Al fu zert un gran sgumbiótt Quel ch' suzzèss tutta cla nott; Chi avè rott al gamb, chi'l bräzz. Chi la gnucca, chi 'l mustäzz, Chi s' guastò l'usòl dal pett, Chi pretèrit imperfett. Quj zà ch' fun più fortunä Andòn vì tutt immerdä; Quäs al fug insùn andò, E l'inzendin's' ammurzò Fin a tänt ch' en fu brusä Tutta quanta una cunträ; E in tänt mäl e tanti dsgrazzi Sguazzò soul quel brutti vciazzi. Mò l'algrezza prest fini, Perchè dopo du o tri dì
A se dsquèrs ch' el j' èran stä El j'autrìz d'st' iniquitä.
E qualcuna scappò vì,
Mo ai n' arstò cent trentasi, Ch'el fun tutti condannä Alla mort int' al Mercä. Ai sj d' März d' quäl'ann s'è ditt Al fu 'l di dal gran scunfitt; E al dis òur, da madò Menga S' prinzipiò a sunär l'arrenga; E qui'l Pòpl in gran sgumbij Curri drj a sti vecci strij Che per män d' messir Maurizi S' condusèven al suplizi. Chi pianzeva, chi biastmäva,
Chi per rabbia se sgranfgnäva; Chi la scuffia, chi i cavi Dalla testa s' strazzò vi. Mò là ai pj d' la Muntagnola Con la sèiga e la mazzola El fun tutti giustiziä, E pò in últum fun brusä.
Qui la storia n'è finì, Ch'in qual sit dov fu suppli Cla zindrazza sfundradonna Ai fu fatt su una Culonna, Duv' i' missen la memoria D' tutta la dulènt istoria, Quäl i srev ben anch adèss; Mo a s' artrova che in progrèss Ai di dentr' una sajetta
Ch' la purtò vi netta netta.. Quand quel strij fun giustiziä, L'era in punt giust la metä Dla Quarèisma, e d' qui n'è vgnù Quäl custùm ch' s'è sèmper ignù D' fär del Vecci in vari lug, E la sira d' däri fug.
Questa è mò la conclusion
D' tutta quänta la Canzon; E! mi veinn dal temp d'adèss Tgniv ment al gran suzèss, Altriment a srj mandä A marir int' al Mercä, S'a ve vgniss mäi al pinsir
D' vleir cmandar, e n' ubbidir. E qui av' dmand a tutt perdon S'av' ho rott al calisson Cun al färv la descrizion In sta lunga mia Canzon D' tutta quanta la funzion Ch's' fa in Bulogna in l'uccasion D' sgär la Veccia, in cla stason Ch's magna arrèngh,sardun,salmon.
1800. La ristaurazione delle lettere bolognesi, come appare dai pochi cenni che abbiamo premesso, è precipuamente dovuta ai chiari scrittori canònico Longhi ed Annibale Bartoluzzi, che richiamarono il gusto traviato dei loro concittadini alla sòlida e buona letteratura, porgendo loro miràbili imitazioni dei clàssici stranieri. Il primo sostituì alle insipide Fole della Ciaclira dla banzola le non mai bastevolmente apprezzate Favole del La Fontaine, parafrasate, anzichè voltate nella favella popolare; il secondo a varii componimenti satirici originali aggiunse la versione di alquante poesie clàssiche italiane. Siamo quindi lieti di poter offerire come Saggio di quest'època alcune favole del Longhi, coll' Introduzione originale premessa dall'autore all'edizione delle medèsime; e l'ingegnosa versione fatta dal Bartoluzzi del cèlebre sonetto di Eustachio Manfredi sull'Immacolata Concezione, che incomincia col verso:
Se la donna infedel, che il folle vanto.
Jusef Mitel pittòur intaiò in räm
L'istorietta ch' adèss a sòn per dir,
Per caväri a mi cont, s' a poss, äl stäm.
Un arzdòur piuttòst vèč avènd da vgnir
D' luntän fén a Bulogna pr al mercä,
Déss a un fiòl d'un so fiòl: Vat' d' long a vstir, Ch' infant a tug l'asnètt bell e amanvä,
E csé bell bell a m' vag avviänd in su; Spec' la bein, ch'a t'aspett alla vultä. Al ragaz svelt l'arzúnz, es va cun lu;
Mo al n' ha fätt sig a pì dis o dòds päss, Ch' al s' sent a dir dla zèint: Več bec curnù, Che dscherzión da villän! Guärda 'l bell späss, Lassär andär a pi quel ragazzet!
S'al i andäss lu i è dúbi ch'al s'infiäss? L'arzdóur dis: A i ho intèis, vèin qué al mi fiòl, Salta su tè, mo guärda d'andär piän,
Tänt ch'a t' possa tgnìr dri cmod al zil vol. Mo bona! I n'éin andä vèint päss luntän, Ch'i dân în n' so quänt' älter zudşadùr, Ch' a quel pòver ragäz disn al pän pän: Quel pòver več a pi l'è strac madùr, E te a caväl? Bardassa, smonta zo.
S' l'è lu trop bon, t'è ti un asnäzz d' sicùr.
Al nonn dis: Perch' i täsn, a saltarò
A caväl anca mé qué su in t'la groppa, E a vdrèin s' a sta manira a i quietarò. Quand i ein tutt du a caväl, la bistia toppa,
S'incanta e n' va più inänz, e lòur adróven A bräz avèrt, tutt du d'accòrd, la stroppa. In st' att ch'i péccen, bona nott! i tróven Dl'ältra zeint ch's' mett, puvrèt ! a strapazzäri Per compassion che per cla bestia i proven. Mo cun qual cor, i disen, psiv mäi däri? Èla una vétta quella, ch' possa avèir Leina da tgnir du cstiän e da purtäri? Fèin acsé, dis al več, e stèin a vdèir
Ch' incontr' arein; lassèinl' andär a dsdoss; Pruvèin anc questa, e vdèin s'i pòn tasèir. Mo niànc per quest stén de n' svudär al goss, E a vdèiri a pì cun l'äsn a vud: 0 mätt, S'po vèder d' piz? Tutt dsèvn a più non poss. Al ragäz s' volta al nonn, es dis: Mo cätt, Qué a n' la psèin cattär para; s'a tulèssen A purtär mo nu l'äsn, a n' sré mèi fätt?
El fält mattiri! Cossa vliv' ch'i dsèssen,
Arspond al več, a vdèir sta strambari?
Ch' sà, dis al nvóud, ch' a vdèir sta ctä i n'dsmètten?
A piz fär po, präni mäi réderz' drì?
Al nonn dalla dspraziòn dis: Su, va lä; Ei lighen l'äsen, cm' è un agnèl, pr i pi; E po l'infilzn in t'un perdgòn cmod vä,
I i fan d' spalletta, e al pòrten vì bell bell, Buffand pr al pèis e pr i gran sforz ch' al fä. Allòura, dsim', ch'i dèn tutt su a fiazèl
A diri di mattäz da mendicänt, Ch'i è da sicuramént volta al zervėl. Sti du dsgraziä tran zo l'asnèt intänt,
Es disen: Mo cuspèt, l'è una gran cossa N' incunträr mäi dappò ch' avèin fät tänt ? In t'l'ultm a la farò, es la farò grossa,
Sparand un mòcchel, dis arrabbé ’l nonn; E taff, rùzla l'äsnèt in t'una fossa; E tra l'acqua e 'l sassä ch'ì t'm'i bagnòn, Al pòver ciuč liga finé so vétta,
Finé 'l ciàčr, e muč muč i s' la sbignòn. St' istoria, cmod a dseva, mé v' l'ho detta Per mi cont, siàndem mess in t'un impegn Da n' tgnir per grazia la calsella drétta. Quest' è d' tradùr i bì zuglèin d' inzègn
Del fol adliti d' monsù dla Fontäna, Dov a capéss quänt s'l'han d'avèir a sdègn. Tänt diràn ch' dalla lèingua ultramontäna A i è giust tänt a dir alla bulgnèisa, Quant i è da una damèina a una villäna. Ch' l'è impussébil vullär la fras franzèisa, La so grazia, al so frézz, al so gust féin In lèingua, ch' sòul è dal pupläz intèisa; Ch'n' ha lèz grammaticäl, nè calepéin
Che v' deghn a scriver bèin a s' scriv acsé. Ei su miúr mèster n'èin s'n'i biricchéin.
D' mod täl ch' féin i villän inzivilé
Adèss s' vergognen d' parlär strett bulgnèis, A cost d' färs fär la baia tutt al dé;
Vlend mettr' un bris d' tuscän, un bris d'franzèis In t'el paròl d'un dscòurs ch' s' arvisa in punt A un àbit d' traccagnèin mäl in arnèis.
Ch's'n' a forza d' cuncunär s'accatta i cunt
A lèzr el cargadùr scretti in st' linguàz,
E un frézz mór quand a n' väga. ch'al para unt. E per quest i míúr liber da där saz
Dla nostra lèingua e färi un po d' unòur
V' fän vgnir la sénva al näs, e v' tètten d' maz. Pr i furastir che n' san la mrolla e al fiòur
D' sta lèingua, e la sgualmidra di su azzèint,
I armägnen tänt stocféss sèinza savour.
E'l ztadèin che sta lèingua ardùsn al nièint
Cun bastardärla tänt, ch' a n'i è più nsún Ch' sava d'lettra un puctèin, ch' ni fäga i déint. Azontai d' groppa tutt i simitòn,
Ch' farà tänt vari fatta d' schizzignùs,
Sòuvra i vers ch'n'i parràn nè bì nè bon.
Chi truvarà i sunètt péin d' stoppabùs ;
Chi maldirà i terzètt per quel dèin don; Chi i quadernäri, ch' fan la nanna ai tus; Chi n' prà suffrir li uttäv e chi 'l canzòn, Quelli pr avèir di pizz del volt traspòst, E questi perch' el i èin da calisson; Chi vrà del spèzi d' madrigäl piutòst, Cmod fa dal trèi al dòu l' uriginal;
Chi alèss la vrév, e chi la vrév arròst: Al n'è mo'l cas mì d’mé, iùst täl e qual
Fu quel d' qui du ch' tgnén ammazzär l'asnètt Per dscavärs', cmod s' sol dir, tänt serviziäl? Mo a n' väg a torm' in corp un car surbett, Mittènd in bocca a tänt ch'n' han ältra mira Se n' dirm', a farla grassa, del ciuccètt? Pr avèir vlù perdr al tèimp a sta manira,
Dri a del vsigât, ch' la so più gran furtòuna Srà d'ésser letti a del banzòl la sira,
Da di bambùz al serv ch' sbatten la lòuna,
Per tgnir stär sèinz al mròus a asptär la sgnòura, Féin dé crudänd, o sacussänd la còuna.
Sòuvra al strússi del tèimp a v' deg ch' l' è d'el' òura Ch' tutt d'accòrd em' darén da divertirem'
Dov s' zuga, o a s' fa l'amour, o dov' s' murmòur. Souvra all' incónter ch'i fan grazia d' direm
Ch' arà sti fol, al liber dla banzola
M' ingalluzzèss, ch' a n' m' n'äva da pintirem,
« IndietroContinua » |