Immagini della pagina
PDF
ePub

Nec nulla intereà est inaratæ gratia terræ.

Sæpè etiam steriles incendere profuit agros, Atque levem stipulam crepitantibus urere flammis : Sive indè occultas vires et pabula terræ Pinguia concipiunt; sive illis omne per ignem Excoquitur vitium, atque exsudat inutilis humor; Seu plures calor ille vias et cæca relaxat Spiramenta, novas veniat quà succus in herbas; Seu durat magis, et venas adstringit hiantes, Ne tenues pluviæ rapidive potentia solis Acrior, aut Boreæ penetrabile frigus adurat.

Multùm adeò rastris glebas qui frangit inertes, Vimineasque trahit crates, juvat arva; neque illum Flava Ceres alto nequicquam spectat Olympo; Et qui, proscisso quæ suscitat æquore terga, Rursùs in obliquum verso perrumpit aratro, Exercetque frequens tellurem, atque imperat arvis. Humida solstitia atque hiemes orate serenas, Agricolæ; hiberno lætissima pulvere farra, Lætus ager: nullo tantùm se Mysia cultu Jactat, et ipsa suas mirantur Gargara messes.

Quid dicam, jacto qui semine cominùs arva Insequitur, cumulosque ruit malè pinguis arenæ; Deindè satis fluvium inducit rivosque sequentes? Et, cùm exustus ager morientibus æstuat herbis, Ecce supercilio clivosi tramitis undam Elicit? illa cadens raucum per levia murmur Saxa ciet, scatebrisque arentia temperat arva. Quid, qui, ne gravidis procumbat culmus aristis, Luxuriem segetum tenerâ depascit in herbâ, Cùm primùm sulcos æquant sata? quique paludis Colléctum humorem bibulâ deducit arenâ? Præsertim incertis si mensibus amnis abundans

Exit, et obducto latè tenet omnia limo,

Undè cava tepido sudant humore lacunæ ?

Nec tamen, hæc cùm sint hominumque boumque labores
Versando terram experti, nihil improbus anser,
Strymoniæque grues, et amaris intuba fibris,
Officiunt, aut umbra nocet. Pater ipse colendi
Haud facilem esse viam voluit, primusque per artem
Movit agros, curis acuens mortalia corda,
Nec torpere gravi passus sua regna veterno.
Ante Jovem nulli subigebant arva coloni;
Nec signare quidem aut partiri limite campum
Fas erat; in medium quærebant; ipsaque tellus
Omnia liberiùs, nullo poscente, ferebat.
Ille malum virus serpentibus addidit atris,
Prædarique lupos jussit, pontumque moveri,
Mellaque decussit foliis, ignemque removit,
Et passim rivis currentia vina repressit ;
Ut varias usus meditando extunderet artes
Paulatim, et sulcis frumenti quæreret herbam,
Et silicis venis abstrusum excuderet ignem.

Tunc alnos primùm fluvii sensêre cavatas;
Navita tùm stellis numeros et nomina fecit,
Pleiadas, Hyadas, claramque Lycaonis Arcton :
Tùm laqueis captare feras, et fallere visco,
Inventum, et magnos canibus circumdare saltus;
Atque alius latum fundâ jam verberat amnem,
Alta petens, pelagoque alius trahit humida lina;
Tùm ferri rigor, atque argutæ lamina serræ ;
(Nam primi cuneis scindebant fissile lignum :)
Tùm variæ venêre artes; labor omnia vicit
Improbus, et duris urgens in rebus egestas.

Prima Ceres ferro mortales vertere terram
Instituit, cùm jam glandes atque arbuta sacræ

Deficerent silvæ, et victum Dodona negaret.
Mox et frumentis labor additus; ut mala culmos
Esset rubigo, segnisque horreret in arvis
Carduus: intereunt segetes; subit aspera silva,
Lappæque, tribulique; interque nitentia culta
Infelix lolium et steriles dominantur avenæ.
Quòd nisi et assiduis terram insectabere rastris,
Et sonitu terrebis aves, et ruris opaci

Falce premes umbras, votisque vocaveris imbrem,
Heu! magnum alterius frustrà spectabis acervum,
Concussâque famem in silvis solabere quercu.

Dicendum et quæ sint duris agrestibus arma, Queis sine nec potuêre seri, nec surgere messes: Vomis, et inflexi primùm grave robur aratri, Tardaque Eleusinæ matris volventia plaustra, Tribulaque, traheæque, et iniquo pondere rastri; Virgea prætereà Celei vilisque supellex, Arbuteæ crates, et mystica vannus Iacchi; Omnia quæ multò antè memor provisa repones, Si te digna manet divini gloria ruris.

Continuò in silvis magnâ vi flexa domatur In burim, et curvi formam accipit ulmus aratri. Huic à stirpe pedes temo protentus in octo, Binæ aures, duplici aptantur dentalia dorso. Cæditur et tilia antè jugo levis, altaque fagus Stivæ, quæ currus tergo torqueat imos : Et suspensa focis explorat robora fumus.

Possum multa tibi veterum præcepta referre, Ni refugis, tenuesque piget cognoscere curas.

Area cum primis ingenti æquanda cylindro, Et vertenda manu, et cretâ solidanda tenaci, Ne subeant herbæ, neu pulvere victa fatiscat, Tùm variæ illudant pestes. Sæpè exiguus mus

Sub terris posuitque domos, atque horrea fecit;
Aut oculis capti fodêre cubilia talpæ ;

Inventusque cavis bufo, et quæ plurima terræ
Monstra ferunt; populatque ingentem farris acervum
Curculio, atque inopi metuens formica senecta.
Contemplator item cùm se nux plurima silvis
Induet in florem, et ramos curvabit olentes :
Si superant fetus, pariter frumenta sequentur,
Magnaque cum magno veniet tritura calore :
At, si luxuriâ foliorum exuberat umbra,
Nequicquam pingues paleâ teret area culmos.
Semina vidi equidem multos medicare serentes,'
Et nitro priùs, et nigrâ perfundere amurcâ,
Grandior ut fetus siliquis fallacibus esset;
Et, quamvis igni exiguo properata maderent,
Vidi lecta diù, et multo spectata labore,
Degenerare tamen, ni vis humana quotannis
Maxima quæque manu legeret : sic omnia fatis
In pejus ruere, ac retrò sublapsa referri.

Non aliter quàm qui adverso vix flumine lembum
Remigiis subigit, si brachia fortè remisit,
Atque illum in præceps prono rapit alveus amni.
Prætereà tàm sunt Arcturi sidera nobis,
Hædorumque dies servandi, et lucidus Anguis,
Quàm quibus in patriam ventosa per æquora vectis
Pontus, et ostriferi fauces tentantur Abydi.

Libra die somnique pares ubi fecerit horas,
Et medium luci atque umbris jam dividet orbem,
Exercete, viri, tauros, serite hordea campis,
Usque sub extremum brumæ intractabilis imbrem.
Nec non et lini segetem, et Cereale papaver

Tempus humo tegere, et jamdudum incumbere aratris,
Dùm siccâ tellure licet, dùm nubila pendent.

Vere fabis satio: tùm te quoque, medica, putres Accipiunt suici, et milio venit annua cura, Candidus auratis aperit cùm cornibus annum Taurus, et adverso cedens Canis occidit astro.

At si triticeam in messem robustaque farra
Exercebis humum, solisque instabis aristis;
Antè tibi Eoæ Atlantides abscondantur,
Gnosiaque ardentis decedat stella Coronæ,
Debita quàm sulcis committas semina, quàmque
Invitæ properes anni spem credere terræ.
Multi ante occasum Maiæ cœpêre; sed illos
Exspectata seges vanis elusit aristis.

Si verò viciamque seres vilemque faselum,
Nec Pelusiacæ curam aspernabere lentis;
Haud obscura cadens mittet tibi signa Bootes :
Incipe, et ad medias sementem extende pruinas.
Idcircò certis dimensum partibus orbem
Per duodena regit mundi sol aureus astra.
Quinque tenent coelum zona; quarum una corusco
Semper sole rubens, et torrida semper ab igni :
Quàm circùm extremæ dextrâ lævâque trahuntur
Cæruleâ glacie concretæ atque imbribus atris :
Has inter mediamque, duæ mortalibus ægris
Munere concessa Divûm, et via secta per ambas,
Obliquus quâ se signorum verteret ordo.
Mundus ut ad Scythiam, Riphæasque arduus arces
Consurgit, premitur Libya devexus in Austros.
Hic vertex nobis semper sublimis; at illum
Sub pedibus Styx atra videt, Manesque profundi.
Maximus hîc flexu sinuoso elabitur Anguis
Circum, perque duas in morem fluminis Arctos,
Arctos Oceani metuentes æquore tingi.

Illic, ut perhibent, aut intempesta silet nox

« IndietroContinua »