voluntariorum copias defore, si ex finibus suis P progredi cœpisset: armatum concilium 106 q indicit,' (hoc more Gallorum est initium belli,) quo lege communi omnes puberes armatis convenire consuerunt; qui ex iis novissimus venit, in conspectu multitudinis omnibus cruciatibus affectus necatur. In eo concilio Cingetorigem," alterius principem factionis, generum suum, (quem supra demonstravimus, Cæsaris secutum fidem, ab eo non discessisse,) hostem judicat, bonaque ejus publicat. His rebus confectis, in concilio pronuntiat, arcessitum se a Senonibus et Carnutibus aliisque compluribus ▾ Galliæ civitatibus, huc iter facturum 107 per fines Remorum, eorumque agros populaturum, ac prius, quam id faciat, Labieni castra oppugnaturum : quæ fieri velit, præcipit.

V

W

silium Mss. 3. Ed. Inc. et mox.- inducit B. sec. indixit L. pr. Ox.- et arm. Mss. 12. Edd. R. Inc. M. V. dein vulgo coguntur ; et q.- convenit B. pr. sec. V. pr. Pet. Lov. Carr. et 9. alii cum Edd. pp. male." Vercing. V. tert. G. pro var. 1. Quam pl. Duk. Edd. R. M. V.—w hunc B. sec. L. pr.- iterum per Edd. pp. iturum Mss. o. cum Edd. quibusdam præter Sc. L. pr.

NOTE

106 Armatum concilium, &c.] Quo nihil alienius a moribus Romanorum melius sentientium. Sæpe enim hoc modo, ut ait Enn. 'Pellitur e medio sapientia, vi geritur res.' Nec gravius quicquam de sui exilii loco habet conqueri Ovidius quam quod: 'Dantur et in medio vulnera sæpe foro.' Et Charondas Thurius ad vim et cruorem usque seditiosas civium conciones aliter pacari non posse judicavit, quam lege cavendo, ut si quis eas cum ferro intrasset, continuo interficeretur. Interjecto deinde tempore, e longinquo rure gladio cinctus domum repetens, subito indicta concione, sicut erat, in eam processit, ab eoque qui proximus constiterat, solutæ a se snæ legis monitus, protinus ferro quod habebat districto incubuit,

teste Val. Max. vI. 5. Concilium porro Gallorum illud erat extraordinarium, quo, more gruum, immaniter ultimus qui venerat necabatur. Idem habet de Germanis Tacitus. Quare intelligitur eundem morem amborum populorum fuisse. Nicolaus vero apud Stobæum lib. XIII. Keλtoś σidnροφοροῦντες τὰ κατὰ πόλιν πάντα πράτο τουσι : Celta ferro accincti omnes publicas res agunt. Livius vero lib. XXXI. 'Nova terribilisque facies visa est, quod armati, ita mos gentis erat, in concilium venerunt.' De Gallis.

107 Huc iter facturum] Pro illuc, vel illo, et hic pro illic passim non solum apud Cæsarem, sed apud omnes auctores legitur. Virgil. hic illius arma, hic currus fuit,' &c.

b

C

57. Labienus, cum et loci natura et manu munitissimis castris sese teneret, de suo ac legionis periculo nihil timebat; ne quam occasionem rei bene gerendæ dimitteret, cogitabat. Itaque a Cingetorige atque ejus propinquis oratione Indutiomari cognita, quam in concilio habuerat, nuntios mittit ad finitimas civitates, equitesque undique evocat: iis certum diem conveniendi dicit. Interim prope quotidie cum omni equitatu Indutiomarus sub castris ejus vagabatur, alias ut situm castrorum cognosceret, alias colloquendi aut territandi causa: equites plerumque omnes tela intra vallum conjiciebant. Labienus suos intra munitiones continebat, timorisque opinionem, quibuscumque poterat rebus, augebat. 58. Cum majore in dies contemtione Indutiomarus ad castra accederet, nocte una, intromissis equitibus omnium finitimarum civitatum, quos arcessendos curaverat, tanta diligentia omnes suos custodiis intras castra continuit, ut nulla ratione ea res enuntiari aut ad Treviros perferri posset. Interim ex consuetudine quotidiana Indutiomarus ad castrá accedit, atque ibi magnam partem diei consumit; equites tela conjiciunt, et magna cum contumelia verborum nostros ad pugnam evocant. Nullo ab nostris dato responso, ubi visum est, sub vesperum dispersi ac dissipati discedunt. Subito Labienus duabus portis omnem equitatum emittit;' præcipit atque interdicit, proterritis hostibus atque in fugam conjectis, (quod fore, sicut accidit, videbat,) unum omnes petant" Indutiomarum; neu° quis quem prius vulneret, quam illum interfectum viderit, quod mora

m

And. Ox.- munitissumis B. pr. V. pr. L. tert. munitis summis L. sec. dein vulgo sese contineret castr.—2 vulgo sed ne, nec quicquam Scal.—a ejusque L. pr. -bfinitumos B. pr. propinquas Edd. R. V. M.- vulgo convocat. et certam contra Mss. et Edd. Vett.-d didicit Ox. indicit Flor. et Lips. male V. ad 1. 34. Sic Mss. 5. et Edd. pleræque. Reliqui Mss. et Edd. munitionem.— farcessiendos. L. pr. Vasc. Steph. aliæ.- in V. tert.- pervenire L. sec.→ ex deest Carr. Pulm. V. ad vi. 27.— vocant Edd. R. M. V. Sic Mss. plerique et meliores, non a.—1 dimittit. L. pr. V. sec.—m conversis Pet. paulo ante vulgo perterritis, et dein omn. un. contra MStorum ordinem.-" vulgo peteret I. n. q. quemquam p. vulneraret, q. i. i. videret. deest Induc. And. Oxon.- nec L. pr. ne Ed. Inc.—P primus Édd. R. M. V.—9 prius V. pr.- Sic Mss. o. et

t

S

reliquorum spatium nactum illum effugere' nolebat: magna proponit iis, qui occiderint, præmia: submittit cohortes equitibus subsidio. Comprobat hominis consilium fortuna ; et, cum unum omnes peterent, in ipso " fluminis vado deprehensus Indutiomarus interficitur, caputque ejus refertur in castra redeuntes equites, quos possunt, consectantur atque occidunt. Hac re cognita, omnes Eburonum et Nerviorum, quæ convenerant, copiæ discedunt; pauloque habuit post id factum Cæsar quietiorem Galliam.

Ed. Inc. non, illum, sp. nactum, e.— ceciderunt Scal. occiderent Mss. 3. recentissimi et Ciacc, occideret Pal. occiderunt Al. male:-' ut Edd. R. M. V.— ipsius L. sec.-▾ interficiunt D.

12

C. JULII CESARIS

COMMENTARII

DE

BELLO GALLICO,

LIBER SEXTUS.

ARGUMENTUM.

I. Motus in omni fere Gallia, Titurio cæso. Cap. 1. Romanorum copia in Gallia auctæ. 2, 3. Motus Trevirorum: Nervii oppressi: concilium Lutetiæ Parisiorum. 4. Senones et Carnutes pacati. 5, 6. Menapii subacti. 7, 8. Treviri ab Labieno dolo et ratione victi.

II. Expeditio Cæsaris in Suevos.

Cap. 9. Iter Cæsaris in Germanium. Ubiorum legatio sui purgandi causa. 10. Receptus Suecorum in ultimos fines 11-20. Mores Gallorum. 21-24. Germanorum. 25. Hercynia sylva. 26–28. Genera ferarum in Hercynia sylva memoranda.

suos.

III. Pœna Ambiorigis et Eburonum.

Cap. 29-31. Reditus Cæsaris in Galliam: Ambiorix oppressus: Cativolci regis mors. 32–34. Partito exercitu Eburonum fines devastati. 35-42. Castra Romana a -Sigambris oppugnata: periculum Romanorum, qui frumen

tandi causa castris egressi: Romanorum terror adventu Cæsaris sublatus. 43. Eburones denuo vexati. 44. Quæstio de conjuratione Senonum instituta: Acconis supplicium : hyberna Cæsaris: iter in Italiam.

b

majorem Galliæ motum expectans, per M. Silanum, C. Antistium' Reginum, T. Sextium, legatos, dilectum habere instituit: simul ab Cn. Pompeio proconsule petit, quoniam ipse ad urbem cum imperio reipublicæ causa remaneret, quos ex Cisalpina Gallia consulis sacramento rogavisset, ad signa

a Multum Cæs. L. pr.- Sill. et Syllanum Mss. et Edd. qdd. Silvanum L. pr. -Sextum Mss. 2. Sestium Lov. Dorv. Ed. post Gr. male. vII. 49. vIII. 2. Sestia et Sextia sunt diversarum gentium nomina.-da Mss. et Edd. gdd.— e quod L. pr. vulgo maneret. venire Dorv. Edd. R. M. V.- deest Lov.

NOTE