Cæsar, impedimentis in proximum collem deductis, duabusque legionibus præsidio relictis, secutus," quantum diei tempus est passum, circiter tribus millibus hostium ex novissimo agmine interfectis, altero die ad Alesiam castra fecit. Perspecto urbis situ, perterritisque" hostibus, quod equitatu, qua maxime parte exercitus confidebant, erant pulsi, adhortatus ad laborem milites, Alesiam circumvallare instituit.

69. Ipsum erat oppidum in colle summo, admodum edito loco, ut, nisi obsidione, expugnari posse non2 videretur. Cujus collis radices113 duo2 duabus ex partibus flumina subluebant. Ante ide oppidum124 planities circiter millia passuum 111 in longitudinem patebat: reliquis ex omnibus partibus colles, mediocri interjecto spatio, pari altitudinis fastigio, oppidum cingebant. Sub muro, quæ pars collis ad orientem solem spectabat, hunc omnem locum copiæ Gallorum compleverant, fossamque et maceriam sex in altitudinem pedum præ duxerant. Ejus munitionis, quæ ab Romanis instituebatur, circuitus XI millium passuum tenebat. Castra opportunis locis erant posita, ibique castella XXIII facta; quibus in castellis interdiu stationes dispone

Cuj. L. pr. Petav. ad marg. et Metaph. putem nihilo minus esse Glossam.▾ hostibus Pet.-" terr. L. pr. perterritis h. G. V. tert. Ed. Inc.- labores V. sec. deest Ales. B. pr. V. o. E. G. Lov. L. tert. et Ed. Inc. Contra Mss. o. et Ed. Inc. inculcant c. 69. opp. Alesia præter And. et Ox. e Glossa.- Sic Cuj. L. pr. And. Ox. vulgo n. p.—3 c. c. r. duo desunt in And. Ox. duo abest a Pet. V. pr. a m. s. et Edd. R. M. V.-b flumine sublevabantur Ed. Ven. sublevabant L. sec. tert. Lov. - Sic Mss. o. et Edd. ante Scal. præter Urs. et forsan Ox. vulgo deest id.d mille passus G. V. tert. passus L. pr. sec. trium Pet.- cingebat Ox. L. sec. V. tert. V. ad c. 47. paulo ante majore int. sp. Carr.- muroque pars Mss. plerique, ut distinguas post spectabat plenius propter Tò hunc. solem deest vulgo.-8 huc Egm. mater. hie et cap. seq. Mss. XI. maceriem Ed. Inc.- altitudine Ox. Dorv.- prod. And. Ox. L. pr. Carr. D. Edd. R. V. M. aliæque multæ. perd. Egm. Edd. Vasc. Str. Steph. Gr. post. præcluserant L. sec. prafixerant V. sec. sed vide ad c. 46. dein ejusque Ox. D. x m. Ox. L. pr. Seal. XXIV Edd. R. M. V. Vasc. &c. NOTE

123 Cujus collis radices, &c.] Lutosa et Osera fluvii.

124 Ante id oppidum, &c.] Vel hoc ex loco intelligitur leucam nostram quatuor millibus passuum Cæsarianis

constitisse, modo non sit error in numeris. Tribus enim hodie in longitudinem leucæ quadrantibus patet, ut loquimur, illa planities.

3 Stimuli. 2 Fossa infra collem a Casare ducta. 7 Vallum ipsum e terra, lorica e ligno. 9 Castella in orbem, 10 Turres lignea.

1 Alesia oppidum in colle. a. Virgullis opèra tecta, ad vallum. stipatique eminentes contra ascensum.

m

bantur, ne qua subito eruptio" fieret: hæc eadem noctu excubitoribus ac firmis præsidiis tenebantur.

W

70. Opere instituto, fit equestre prælium in ea planitie, quam intermissam collibus 111 millia passuum in longitudinem patere, supra demonstravimus. Summa vi ab utrisque contenditur. Laborantibus nostris Cæsar Germanos submittit, legionesque pro3 castris constituit, ne qua subito irruptio ab hostium peditatu fiat. Præsidio legionum addito, nostris" animus augetur: hostes, in fugam conjecti, se ipsi multitudine impediunt atque angustioribus portis relictis coarctantur. Tum Germani acrius usque ad mu nitiones sequuntur. Fit magna cædes: nonnulli, relictis equis, fossam transire et maceriam transcendere conantur.* Paulum legiones Cæsar, quas pro vallo constituerat, promoveri jubet. Non minus, qui intra munitiones erant, Galli perturbantur; veniri ad se confestim2 existimantes, ad arma conclamant; nonnulli perterriti in oppidum irrumpunt. Vercingetorix portas jubet claudi, ne castra nudentur. Multis interfectis, compluribus equis captis, Germani sese recipiunt.

71. Vercingetorix, priusquam munitiones ab Romanis perficiantur, consilium capit, omnem abb se equitatum noctu dimittere. Discedentibus mandat, ut suam quisque eo

xxxIII Lov. Br.- Sie Cuj. And. Ox. Sc. L. pr. reliqui cum Edd. pp. poneb. - vulgo irruptio. dein detineb. L. pr.—o bellum Lov. V. ad 1. 1.-P vulgo millium. deest Carr. D.- utrimque Egm.- desunt Edd. R. M. V. construit V. sec. V. ad c. præc.-" et n.a.a. et h. sunt L. pr. Ox. bene, si removeas sunt. animis V. pr. sec. animi Carr. D. Iidem et V. sec. augentur.—▾ ipsos Mss. 2.- vulgo abest tum. dein acriter Mss. 4. et Ed. Inc. deest Edd. R. M. V. ad muros pers. And. Ox. L. pr. Cuj. munitionem Lov. Dorv. Edd. R. M.V.x conabantur L. pr. Idem et Scal. paullulum.—1 int. m. G. L. pr. pert. G. Mss. plerique: item venire cum Edd. pp. et Scal. vulgatum servat Cuj. Scal. V. ad iv. 29.—2 confertim Ox.—a claustra Ox. And, dein receperunt Edd. R. M. V. Sic B. pr. V. pr. L. pr. Lov. Egm. aliique, non a. sese L. tert. Ed. Inc. dem. Mss. 3. Ed. Inc. Mox discend. V. pr. Conscend. Egm.—d abest L.

NOTE

125 Atque angustioribus portis relictis] Vel deleo relictis,' vel lego re

licti.' Aliter non constat sensus.

e

'rum civitatem adeat, omnesque, qui per ætatem arma ferre possint, ad bellum cogant; sua in illos merita pro'ponit,' obtestaturque, ut suæ salutis rationem habeant, neu se, de communi libertate optime meritum, hostibus in cru'ciatum dedant: quod si indiligentiores fuerint, millia ho'minum delecta LXXX una secum interitura demonstrat; ' ratione inita, frumentum se exigue dierum xxx habere, 'sed paulo etiam longius tolerare posse parcendo.' His datis mandatis, qua* erat nostrum opus intermissum, secunda vigilia silentio equitatum' dimittit; frumentum omne ad se referriTM jubet; capitis pœnam iis," qui non paruerint, constituit: pecus, cujus magna erat ab Mandubiis° compulsa copia, viritim distribuit; frumentum parce et paulatim metiri instituit; copias omnes, quas pro oppido collocaverat, in oppidum recipit. His rationibus auxilia Galliæ expectare et bellum administrare parat.

72. Quibus rebus ex perfugis et captivis cognitis," Cæsar hæc genera munitionis instituit. Fossam pedum xx' directis lateribus duxit, ut ejus fossæ solum tantundem pateret, quantum summa labra distabant. Reliquas omnes munitiones ab ea fossa passus CD reduxit: id hoc consilio, (quoniam tantum esset necessario spatium complexus, nec facile totum corpus corona militum cingeretur,) net de improviso aut noctu ad munitiones" hostium multitudo advolaret; aut interdiu tela in nostros, operi destinatos, conjicere possent. Hoc intermisso spatio, duas fossas, xv pedes latas, eadem

m

sec. V. sec. D.-e omnes q. L. pr. Ox. dein possent Mss. XI. et Edd. pp.— hæc 5. verba desunt And. Ox. obtestatur in iisdem sine que.—8 sui Dorv. V. ad 1. 4.— vulgo qui si. Indulg. L. pr. deest Edd. R. M. V. vulgo LXXX d. secum.- Deest L. pr. tolerari Mss. XI. et Edd. pp. quam vel quia, vel qua opus erat Mss. plerique et Edd. pp. sine r nostrum.- exercitum eq. L. pr. mittit B. pr. V. pr. Egm. Carr. et 3 alii, emittit Petav. Lov. et 4 alii cum Edd. pp. Sic Mss. o. et Edd. pp. aliæque. conf. Duk. vulgo ferri.—" abest non male ab And, Ox. in quo paruerit instituit.- - Manduviis Mss. multi, in quibus etiam cop. ab M.comp.- Mss. XI recepit cum Edd. pp. uti et par. adm. in oppido L. sec.-9 Sie Ox. L. pr. And. non cogn. ex perf. &c. profugis L. pr. et 2 alii.- xx lutam Edd. Vasc. Str. Gryph. derectis B. pr. V. pr. Vide ad iv. 17. viii. 9.—Sic Mss. B. pr. V. pr. Pet. Pulm. Lov. Egm. et 7 alii cum Edd. pp. et Vasc. Str. Steph. Gr. post. non pedibus. ded. V. C. Urs.-1 nere Edd. qdd. et Metaph. perperam. Paulo ante vulgo opus. et Romana Mss. 2. Vict. pro corona. Romanæ militiæ V. sec.-" in m. And. L. pr.- abest B.

altitudine perduxit: quarum interiorem, campestribus ac demissis locis, aqua ex flumine derivata complevit. Post eas aggerem ac' vallum XII pedum exstruxit; huic loricam2 126 pinnasque adjecit, grandibus cervis127 eminentibusa ad commissuras pluteorum atque aggeris, qui ascensum hostium tardarent; et turres toto opere circumdedit, quæ pedes LXXX inter se distarent.

g

73. Erat eodem tempore et materiari et frumentari et tantas munitiones fieri necesse, deminutis nostris copiis, quæ longius ab castris progrediebantur: ac nonnunquam opera nostra Galli tentare, atque eruptionem ex oppido pluribus portis summa vi facere conabantur. Quare ad hæc rursus opera addendum Cæsar putavit, quo minore numero militum munitiones defendi possent. Itaque truncis arborum aut admodum firmis ramis abscisis, atque horum delibratis ac præacutis cacuminibus, perpetuæ fossæ, quinos pedes altæ, ducebantur. Huc illi stipites demissi3 et ab infimo revincti, ne revelli possent, ab ramis eminebant.

a

pr. Scal, pedum Édd. R. M. V.—w dimissis et dirirata Mss. plerique et Edd. qdd. dirivativa V. sec.-- postea L. pr.- Sic Mss. non et. vallem L. pr. xxII. Pet. xv. V. pr. luricam L. pr. nt alibi. pennas V. pr. Lov. D. Dorv.— eminentibusque Caj. Oxon. et Edd. quæd. superem. comm. pluteos atque aggeres V. C. Samb. acervis Pet. Egm.-baggeres Mss. multi et Edd. pp. male. dein ut pro qui Cnj. L. pr. Ox.- Sic Mss. plerique cum Hotom. V. ad v. 55. Dorv. et Edd. qdd. operi. ex t. op. L. pr. a m. pr. toti operi Lov. Edd. R. M. V. Vasc. Mox vulgo uno t.-d Dim. Mss. et Edd. qdd. non male.-o quod L. sec. Sic Mss. non et et fac. s. vi.-5 putat Pet. qui Lov. V. ad c. 45. quod Egm. et minori Mss. 2. Edd. R. M. V. vulgo atque.- ducuntur L. pr.- dim.