illud te, nulla fati quod lege tenetur,

pro Latio obtestor, pro maiestate tuorum:
cum iam conubiis pacem felicibus (esto)
component, cum iam leges et foedera iungent,
ne vetus indigenas nomen mutare Latinos
neu Troas fieri iubeas Teucrosque vocari
aut vocem mutare viros aut vertere vestem;
sit Latium, sint Albani per saecula reges,
sit Romana potens Itala virtute propago;
occidit, occideritque sinas cum nomine Troia.'
olli subridens hominum rerumque repertor:
'es germana Iovis Saturnique altera proles;
irarum tantos volvis sub pectore fluctus.
verum age et inceptum frustra summitte furorem;
do, quod vis, et me victusque volensque remitto.
sermonem Ausonii patrium moresque tenebunt,
utque est, nomen erit; commixti corpore tantum
subsident Teucri. morem ritusque sacrorum
adiciam faciamque omnis uno ore Latinos.

hinc genus Ausonio mixtum quod sanguine surget,
supra homines, supra ire deos pietate videbis,
nec gens ulla tuos aeque celebrabit honores.'
adnuit his Iuno et mentem laetata retorsit;
interea excedit caelo nubemque relinquit.

His actis aliud genitor secum ipse volutat
Iuturnamque parat fratris dimittere ab armis.
dicuntur geminae pestes cognomine Dirae,
quas et Tartaream Nox intempesta Megaeram
uno eodemque tulit partu paribusque revinxit
serpentum spiris ventosasque addidit alas.
hae Iovis ad solium saevique in limine regis
apparent acuuntque metum mortalibus aegris,
siquando letum horrificum morbosque deum rex
molitur meritas aut bello territat urbes.

820

825

830

835

840

845

850

harum unam celerem demisit ab aethere summo Iuppiter inque omen Iuturnae occurrere iussit. 855 illa volat celerique ad terram turbine fertur, non secus ac nervo per nubem impulsa sagitta, armatam saevi Parthus quam felle veneni, Parthus sive Cydon, telum inmedicabile, torsit, stridens et celeris incognita transilit umbras: 860 talis se sata Nocte tulit terrasque petivit. postquam acies videt Iliacas atque agmina Turni, alitis in parvae subitam collecta figuram, quae quondam in bustis aut culminibus desertis nocte sedens serum canit inportuna per umbras, 865 hanc versa in faciem Turni se pestis ob ora

fertque refertque sonans clipeumque everberat alis. illi membra novus solvit formidine torpor, arrectaeque horrore comae, et vox faucibus haesit. at procul ut Dirae stridorem adgnovit et alas, 870 infelix crinis scindit Iuturna solutos

unguibus ora soror foedans et pectora pugnis: 'quid nunc te tua, Turne, potest germana iuvare? aut quid iam durae superat mihi? qua tibi lucem arte morer? talin possum me opponere monstro? 875 iam iam linquo acies. ne me terrete timentem, obscenae volucres; alarum verbera nosco letalemque sonum, nec fallunt iussa superba magnanimi Iovis. haec pro virginitate reponit? quo vitam dedit aeternam? cur mortis adempta est 880 condicio? possem tantos finire dolores

nunc certe et misero fratri comes ire per umbras! inmortalis ego? aut quicquam mihi dulce meorum te sine, frater, erit? o quae satis ima dehiscat terra mihi manisque deam demittat ad imos?' 885 tantum effata caput glauco contexit amictu multa gemens et se fluvio dea condidit alto.

Aeneas instat contra telumque coruscat

ingens, arboreum et saevo sic pectore fatur:

'quae nunc deinde mora est? aut quid iam, Turne, retractas? non cursu, saevis certandum est comminus armis. verte omnis tete in facies et contrahe, quidquid sive animis sive arte vales; opta ardua pinnis astra sequi clausumque cava te condere terra.' ille caput quassans: 'non me tua fervida terrent dicta, ferox; di me terrent et Iuppiter hostis.' nec plura effatus saxum circumspicit ingens, saxum antiquum, ingens, campo quod forte iacebat limes agro positus, litem ut discerneret arvis: vix illud lecti bis sex cervice subirent, qualia nunc hominum producit corpora tellus; ille manu raptum trepida torquebat in hostem altior insurgens et cursu concitus heros.

sed neque currentem se nec cognoscit euntem
tollentemve manu saxumque immane moventem;
genua labant, gelidus concrevit frigore sanguis.
tum lapis ipse viri vacuum per inane volutus
nec spatium evasit totum neque pertulit ictum.
ac velut in somnis, oculos ubi languida pressit
nocte quies, nequiquam avidos extendere cursus
velle videmur et in mediis conatibus aegri

succidimus (non lingua valet, non corpore notae
sufficiunt vires, nec vox aut verba sequuntur):
sic Turno, quacumque viam virtute petivit,
successum dea dira negat. tum pectore sensus
vertuntur varii; Rutulos aspectat et urbem
cunctaturque metu telumque instare tremescit
nec, quo se eripiat, nec, qua vi tendat in hostem,
nec currus usquam videt aurigamve sororem.

cunctanti telum Aeneas fatale coruscat
sortitus fortunam oculis et corpore toto

890

895

900

905

910

915

920

eminus intorquet. murali concita numquam tormento sic saxa fremunt, nec fulmine tanti dissultant crepitus. volat atri turbinis instar exitium dirum hasta ferens orasque recludit 925 loricae et clipei extremos septemplicis orbis: per medium stridens transit femur. incidit ictus ingens ad terram duplicato poplite Turnus. consurgunt gemitu Rutuli, totusque remugit

mons circum, et vocem late nemora alta remittunt. 930 ille humilis supplexque oculos dextramque precantem protendens 'equidem merui nec deprecor', inquit; 'utere sorte tua. miscri te siqua parentis

tangere cura potest, oro (fuit et tibi talis Anchises genitor), Dauni miserere senectae 935 et me seu corpus spoliatum lumine mavis redde meis. vicisti, et victum tendere palmas Ausonii videre; tua est Lavinia coniunx; ulterius ne tende odiis'. stetit acer in armis Aeneas volvens oculos dextramque repressit; 940 et iam iamque magis cunctantem flectere serio coeperat, infelix umero cum apparuit alto balteus et notis fulserunt cingula bullis Pallantis pueri, victum quem volnere Turnus straverat atque umeris inimicum insigne gerebat. 945 ille, oculis postquam saevi monumenta doloris exuviasque hausit, furiis accensus et ira terribilis: tune hinc spoliis indute meorum eripiare mihi? Pallas te hoc volnere, Pallas immolat et poenam scelerato ex sanguine sumit.' 950 hoc dicens ferrum adverso sub pectore condit fervidus; ast illi solvuntur frigore membra,

vitaque cum gemitu fugit indignata sub umbras.

Verzeichnis und Erklärung der Eigennamen.

Abaris (Abarim), ein Rutuler, A. IX 344.

Abās (Abantis), ein Trojaner, A. I 121; ein Grieche, A. III 286; ein Etrusker, A. X 170, 427.

Abella, Stadt in Kampanien, jegt Avella vecchia, A. VII 740. Acamās, ein Grieche, A. II 262.

Acarnān, einer aus der Landschaft Akarnanien in Mittelgriechenland, A. V 298.

Acca, Gefährtin der Camilla, A. XI 820, 823, 897.

Acesta, Stadt in Sizilien, das spätere Segesta, A. V 718.

Acestēs (Acestae), König im nordwestlichen Sizilien, Sohn des Flußgottes Krinisus und der Trojanerin Egesta.

Achaemenides, Gefährte des Ulixes, Sohn des Adamastus, A. III 614, [691].

Achaicus

=

Graecus A. II 462, V 623.

Achātēs (Achatae), der treue Gefährte des Aeneas.

Acheron (Acherontis, Acheronta), Fluß der Unterwelt, A. V 99, VI 107, 295, VII 569; die Unterwelt, A. XI 23; die Mächte der Unterwelt, A. VII 91, 312.

Achillēs, Gen. Achilli (A. I 30, II 275, III 87, VI 839) und Achillis (A. II 476, X 581, XII 352), der bekannte griechische Held vor Troja.

Achilleus, Adjektiv zu Achilles, A. III 326 (stirps A., Neoptolemus oder Pyrrhus).

Achīvi (Gen. pl. Achivum A. II 318, XI 266), Azaiol

=

Graeci.

Venus, so benannt nach der Quelle Acīdalia in

Boeotien, A. I 720.

Acmon, ein Gefährte des Aeneas, aus Lyrnējus, Sohn des Clytins,

A. X 128.

Acoetēs, der Waffenträger des Evander, A. XI 30, 85.

Aconteus, ein Latiner, A. XI 612, 615.

Acragas, Agrigentum in Sizilien, jegt Girgenti, A. III 703,