Expelluntur.

quod simulatum ad eam diem fuerat, de vi ac libidine Sext. Tarquinii, de stupro infando Lucretie et miserabili cæde, de orbitate Tricipitini, cui morte filiæ causa mortis indignior ac miserabilior esset; addita superbia ipsius regis, miseriæque et labores plebis in fossas cloacasque exhauriendas demersa. Romanos homines victores omnium circà populorum, opifices ac lapicidas pro bellatoribus factos. Indigna Servii Tulii regis memorata cædes, et invecta corpori patris nefando vehiculo filia; (5) invocatique ultores parentum dii. His atrocioribusque, credo aliis, (6) quæ præsens rerum indignitas haudquaquam relatu scriptoribus facilia subjicit, memoratis, incensam multitudinem perpulit, ut imperium regi abrogaret, exulesque esse juberet L. Tarquinium cum conjuge ac liberis.

V. Ipse junioribus, qui ultrò nomina dabant, lectis armatisque, ad concitandum inde adversus regem exercitum Ardeam in castra est profectus; imperium in urbe Lucretio, præfecto urbis jam antè ab rege instituto relinquit, Inter hunc tumultum Tullia domo profugit, exsecrantibus quacumque incedebat, invocantibusque (7) parentum furias viris mulieribusque.

VI, Harum rerum nuntiis in castra perlatis, cùm re nova trepidus rex pergeret Romam ad comprimendos, motus, flexit viam Brutus ( senserat enim adventum) ne obvius fieret; eodemque ferè tempore diversis itineribus Brutus Ardeam, Tarquinius Romam, venerunt. Tar quinio clause porta, exiliumque indictum: 5 (Invocatique) Et in- toribus, post longum temvocati sunt à Bruto pero- poris intervallum rante. sunt relatu facilia.

6(Quæ præsens) Quæ suggerit iis qui in re præsenti sunt indignitas et atrocitas rerum incurrens in oculos: sed quæ scrip

non

7 Parentum furias) Furias ultrices scelerum à liberis in parentes commissorum,

་་

liberatorem urbis læta castra accepêre; exactique inde liberi regis. Duo patrem sequuti sunt, qui exulatum Care in Etruscos ierunt. Sextus Tarquinius Gabios, tanquam in suum regnum, profectus, ab ultoribus veterum simuliatum, quas sibi ipse cædibus rapinisque conciverat, est interfectus.

NARRATIO VII I.

Conjuratio adolescentium nobilium de recipiendis in urbem Tarquiniis.

Adolescentes aliquot nobiles, de recipiendis nocte U.C.244. clàm in urbem regibus, conjurant. Res per servum a. C. 507. comperta ad consules defertur. Proditores, in quibus Bruti fratrisque filii, extemplò in vincula conjiciuntur, mox virgis casi, securi percutiuntur; servo indici libertas datur, regum bona diripiuntur.

CUM haud cuiquam in dubio esset, bellum

ab Tarquiniis imminere, id quidem spe omnium serius fuit; cæterùm, id quod non timebant, per dolum ac proditionem propè libertas amissa est. Erant in Romana juventute adolescentes aliquot, nec ii tenui loco orti, quorum in regno libido solutior fuerat, æquales sodalesque adolescentium Tarquiniorum, assueti more regio vivere. Eam tum, æquato jure omnium, licentiam quærentes, libertatem aliorum in suam vertisse servitutem inter se conquerebantur. Regem hominem esse, à quo impetres ubi jus, ubi injuria opus sit; (1) esse gratiæ locum, esse beneficio; et irasci, et ignoscere posse; inter gratiâ flecti ac moveri, benelicie conciliari posse.

(Esse gratiæ locum, esse beneficio) Regem

amicum atque inimicum discrimen nosse, leges rem surdum, inexorabilem esse: salubriorem melioremque inopi quàm potenti: nihil laxamenti nec venia habere, si modum excesseris; periculum esse, in tot humanis erroribus (2) solâ innocentiâ vivere.

II. Ita jam suâ sponte ægris animis, legati ab regibus superveniunt, sine mentione reditûs, bona tantùm repetentes ; eorum verba postquam in senatu audita sunt, per aliquot dies ea consultatio tenuit: ne non redditâ belli causâ, reddita belli materia et adjumentum essent. Interim legati alii alia moliri apertè bona repetentes, clàm recuperandi regni consilia struere et (3) tanquam ad id quod agi videbatur, ambientes nobilium adolescentium animos pertentant; à quibus placidè oratio accepta est, his litteras ab Tarquiniis reddunt, et de accipiendis clàm nocte in urbem regibus colloquuntur.

Conjura- III. Vitelliis, Aquilliisque fratribus primò tio de Re, commissa res est. Vitelliorum soror consuli gibus revocandis nupta Bruto erat; jamque ex eo matrimonio adolescentes erant liberi, Titus Tiberiusque : eos quoque in societatem consilii avunculi assumunt; præterea et nobiles aliquot adolescentes conscii assumpti, quorum vetustate memoria abiit. Interim cùm in senatu vicisset sententia quæ censebat reddenda bona eamque ipsam causam moræ in urbe haberent legati, quòd spatium ad vehicula comparanda à consulibus sumpsissent, quibus regum asportarent res, omne id tempus cum conjuratis consultando absumunt evincuntque instando, ut litteræ sibi ad Tarquinios darentur: Nam aliter qut credituros eos non vana ab legatis super rebus tantis afferri?

2 (Solá innocentid vive- Et per speciem ejus negore) Solius innocentiæ præ- tii quod curare credebansidio vivere, ac tutos esse. tur, circumeuntes domos. 3 (Et tanquam ad id)

IV. Datæ litteræ ut pignus fidei essent, Conjura manifestum facinus fecerunt; nam cùm, tio oppri pridiè mitur. quàm legati ad Tarquinios proficiscerentur coenatum fortè apud Vitellios esset, conjuratique ibi remotis arbitris multa inter se de novo ut fit, consilio egissent; sermonem eorum ex servis unus excepit, qui jam anteà id senserat agi sed eam occasionem, ut litteræ legatis darentur, quæ deprehensa rem coarguere possent, exspectabat; postquam datas sensit, ad consules detulit. Consules ad deprehendendos legatos conjuratosque profecti domo, sine tumultu rem omnem oppressêre: litterarum in primis habita cura, ne interciderent. Proditoribus extemplò in vincula conjectis, de legatis paululum addubitatum est: et quanquam visi sunt commisisse ut hostium loco essent, jus tamen gentium valuit.

rem

Bona

niorum

rant, hai res integra refertur ad Patres; illi Tarqui victi irâ vetuêre reddi, vetuêre in publicum diripiun redigi. Diripienda plebi sunt data; ut (5) con- tur. tacta regiâ prædâ spem in perpetuum cum his pacis amitteret. Ager Tarquiniorum, qui inter urbem ac Tiberim fuit, consecratus Marti, Martius deindè campus fuit. Fortè ibi tum seges farris dicitur fuisse matura messi; quem campi fructum quia religiosum erat consumere, desectam cum stramento segetem magna vis hominum simul immissa corbibus fudêre in Tiberim, tenui fluentem aquâ, ut mediis caloribus solet ; ita in vadis hæsitantis frumenti

res pœ

acervos sedisse illitos limo. Insulam inde paulatim,,et aliis quæ fert temerè flumen, eòdem invectis, factam ; postea credo additas moles, manuque adjutum, ut tam eminens area, firma templis quoque ac porticibus sustinendis esset. Prodito- VI. Direptis bonis regum, damnati prodinasdant. tores, sumptumque supplicium, conspectius eo quòd poenæ capiendæ ministerium patri de liberis consulatus imposuit: et, qui spectator erat amovendus, eum ipsum fortuna exactorem supplicii dedit. Stabant deligati ad palum nobilissimi juvenes; sed à cæteris, velut ab ignotis capitibus, consulis liberi omnium in se averterant oculos (6) miscrebatque non poenæ magis homines, quàm sceleris, quo pœnam meriti essent: Illos eo potissimùm anno patriam liberatam, patrem liberatorem, consulatum ortum dama Lunis Patres plebem quidquid deorum hominumque Romanorum esset in animum, ut Superbo quondam regi, tum infesto exsuli proderent.

2

VII. Consules in sedem processêre suam missique lictores ad sumendum supplicium nudatos virgis cædunt, securique feriunt: cùm inter omne tempus pater, vultusque et os ejus spectaculo esset; (7) eminente animo patrio inter publicæ pœnæ ministerium. Secundùm pœnam nocentium, ut in utramque partem arcendis sceleribus exemplum nobile esset, præmium indici pecunia ex ærario, libertas, et civitas data.

6 (Miserebat... sceleris) Quia nempe tanta erat illius cæcitas et amentia, ut captis magis mentibus, quàm consceleratis, similis res vide

retur

7 (Eminente) Erumpentibus paterni in liberos affectus indiciis inter triste illud supplicii de eis exigendi ministerium, quod ipsi consulatus impone bat.