U.c.296. (9) stirpem genti Fabiæ, dubiisque rebus populi Romani sæpè domi bellique vel maximum futurum auxilium. Cùm adversùs Aquos res malè gesta esset à .C. 456. Minucio, L. Quintius Cincinnatus dictator dictus, ad quem missi legati eum trans Tiberim operi rustico intentum offenderunt. Inde in aciem profectus. Quintius, obsessum cum exercitu consulem liberavit, et hostes victos more pecudum sub jugum misit. Sic expeditione finita, sexto decimo die, dictaturam, quam in sex menses acceperat, deposuit, et rediit ad boves rursus triumphalis agricola. cius malè Minu Vis Sabinorum ingens propè ad moenia urbis rem gerit infesta populatione venit; foedati agri, terror adversùs injectus urbi est. Tum plebs benignè arma Aquos. cœpit; reclamantibus frustrà tribunis, magni duo exercitus scripti; alterum Nautius contra Sabinos duxit: castrisque ad Eretum positis, per expeditiones parvas, plerumque nocturnis incursionibus tantam vastitatem in Sabino agro reddidit, ut comparáti ad eam propè intacti bello, fines Romani viderentur. Minucio neque fortuna, nec vis animi eadem in gerendo negotio fuit; nam cùm haud procul ab hoste castra posuisset, nullâ magnoperè clade acceptâ, castris se pavidus tenebat. Quod ubi senserunt hostes, crevit ex metu alieno, ut fit, audacia et nocte adorti castra, postquàm parùm vis aperta profecerat, munitiones postero die circumdant; quæ priusquàm undique vallo objecto clauderent exitus, quinque equites inter stationes hostium emissi, Romam pertulêre, consulem exercitumque obsideri. Nihil tam nec inopinatum, nec insperatum accidere potuit. Itaque tantus pavor, tanta trepidatio fuit quanta, si urbem, non castra hostes obsiderent. Nautium consulem arcessunt: in quo cùm parùm præsidii videretur, dictatoremque dici placeret qui rem perculsam restitueret ; L. Quintius Cincinnatus consensu omnium dicitur. ‛།། dictator. II, (1) Operæ pretium est audire, qui om- Quintius nia præ divitiis humana spernunt, neque ho Cincin. nori magno locum, neque virtuti putant esse Ex opere nisi ubi effusé affluant opes. Spes unica ime rustico perii populi Romani L. Quintius, trans Tibe, sumitur, rim, contra eum ipsum locum, ubi nunc navália sunt, quatuor jugerum colebat agrum, quæ prata Quintia vocantur. Ibi ab. legatis seu fossam fodiens palæ innixus, seu cùm araret, operi certè, id quod constat, agresti intentus, salute datâ invicem redditâque, rogatus ut, quod benè verteret ipsi, reique publica togatus mandata senatûs audiret ; admiratus rogitansque, satin salva essent omnia? Togam properè è tugurio proferre uxorem Raciliam jubet. Quâ simul, absterso pulvere ac sudore velatus processit, dictatorem eum legati gratu lantes consalutant; in urbem vocant: qui terror sit in exercitu, exponunt. Navis Quintio publicè parata fuit, transvectumque tres obviam 1(Opera pretium est) Digna res est quam audiant et attendant ii, qui omnia.... egressi filii excipiunt; indè alii propinqui, atque amici, tum Patrum major pars; eâ frequentiâ stipatus, antecedentibus lictoribus deductus est domum; et plebis concursus ingens fuit sed ea nequaquam tam læta Quintium vidit, et imperii nimium, et virum in ipso imperio vehementiorem rata. Et illâ quidem nocte nihil, præterquam vigilatum est in urbe. : III. Postero die dictator, cùm ante lucem in forum venisset, magistrum equitum dicit L. Tarquitium patricia gentis, sed qui cum stipendia pedibus propter paupertatem fecisset, bello tamen primus longé Romanæ juventutis habitus esset. Cum magistro equitum in concionem venit; justitium edicit; claudi tabernas totâ urbe jubet; vetat quemquam privatæ quicquam rei agere tum quicumque ætate militari essent, armati cum cibariis in dies quinque coctis, (2) vallisque duodenis, antè solis occasum Martio in campo adessent : quibus atas ad militandum gravior esset; vicino militi, dum is arma pararet, vallumque peteret, cibaria coquere jussit. Sic juventus discurrit ádo vallum petendum; sumpsêre undè cuique proximum fuit: prohibitus nemo est: impigrèque omnes ad edictum dictatoris præstò fuêre. Inde composito agmine, non itineri magis apto, quàm prælio, si res ita tulisset, legiones ipse dictator, magister equitum suos equites ducit. In utroque agmine, quas tempus ipsum poscebat, adhortationes erant : Adderent gradum, maturato opus esse ut nocte ad hostem pervenire possent; consulem exercitum 2 (Vallisque duodenis) Valli sunt rami arborum casi, ex quibus solo infixis, et inter se implicitis fit vallum. Leves eos,et bifur cos plerosque, vel trium, aut, quum plurimùm, quatuor ramorum cædebant Romani, teste ipso Livia alibi. que Romanum obsideri, tertium diem jam clausos esse; quid quæque nox aut dies ferat, incertum esse; puncto sæpè temporis maximarum rerum momenta verti. Accelera, signifer, sequere miles, inter se quoque gratificantes ducibus clamabant; media nocte in Algidum perveniunt : et, ut sensêre se jam propè hostes esse, constituunt. signa vallat IV. Ibi dictator, quantùm nocte prospici Circum poterat, equo circumvectus, contemplatusque quos, qui tractus castrorum, quæque forma esset tribunis militum imperavit, ut sarcinas in unum conjici jubeant; militem cum armis valloque redire in ordines suos; facta, quæ imperavit. Tum, quo fuerant ordine in viâ, exercitum omnem longo agmine circumdat hostium castris; et, ubi signum datum sit, clamorem omnes tollere jubet; clamore sublato, antè se quemque ducere fossam, et jacere vallum. Editó imperio, signum sequutum est, jussa miles. exequitur; clamor hostes circumsonat: superat inde castra hostium, et in castra consulis venit: alibi pavorem, alibi gaudium ingens facit. Romani, civilem esse clamorem, atque auxilium adesse, inter se gratulantes, ultrò ex stationibus ac vigiliis territant hostem. Consul differendum negat: illo clamore non adventum modò significari, sed rem ab suis captam : mirumque esse, ni jam exteriore parte castra hostium oppugnentur. Itaque arma suos capere, et se subsequi jubet.de V. (3) Nocte initum prælium est, legioni- Sub jự bus dictatoris clamore significant, ab eâ quoque gun mitparte rem in discrimine esse, Jam se (4) ad 3 (Nocte initum præTium est ) A legionibus consulis. Legionibus dictatoris clamore significant consulis legiones, ab ød, id est, à suâ quoque parte rem in discrimine 4 (Ad prohibenda cir- tit. prohibenda circumdari opera qui parabant, cùm, ab interiore hoste prælio cœpto, nè per media sua castra fieret eruptio, à munientibus ad pugnantes introrsùm versi, vacuam noctem operi dedêre pugnatumque cum consule ad lucem est. Luce primâ jam circumvallati ab dictatore erant, et vix adversùs unum exercitum pugnam sustinebant; tum à Quintiano exercitu, qui confestim à perfecto opere ad arma rediit, invaditur vallum; hic instabat nova pugna; nihil remiserat prior. Tum ancipiti malo urgente à prælio ad preces versi, hinc dictatorem, hinc consulem orare, né in occidione victoriam ponerent, ut inermes se indè abire sinerent. Ab consule ad dictatorem jre jussis, ignominiam infensus addidit. Gracchum Cloelium ducem, principesque alios, vinctos ad se adduci jubet; oppido Corbione decedi: Sanguinis se Equorum nou egere licere abire; sed, ut exprimatur tandem confessio subactam domitamque esse gentem, sub jugum abituros. Tribus hastis jugum fit, humi fixis duabus, superque eas transversâ unâ deligatâ ; sub â; hoc jugo dictator Æquos misit. VI. Castris hostium receptis plenis omnium rerum (nudos enim emiserat) prædam omnem suo tantùm militi dedit consularem exercitum, ipsumque consulem increpans, carebis, inquit, præda parte, miles, ex eo hoste, cui propè prædæ fuisti; et tu L. Minuci, donec consularem animum incipias habere, legatus his legionibus præeris. Ità se Minucius abdicat consulatu, jussusque ad exercitum manet. Sed adeò tum imperio meliori animus mansuetè obediens erat, ut beneficii magis, quàm ignominiæ hic exercitus memor, et coronam auream cùm sua castra duceretur à Romanis fossa, vallumque jaceretur. |