versae pugnae in Hispania nullius in animo, quam meo, minus obliterari poffunt. Quippe cui pater et patruus intra triginta dierum spatium, ut aliud super aliud cumularetur familiae noftrae funus, interfecti sunt. Sed ut familiaris pene orbitas ac solitudo frangit ani- 9 mum; ita publica quum fortuna tum virtus desperare de summa rerum probibet. Ea fato quodam data nobis sors est, ut magnis omnibus bellis victi vicerimus. Ve- 10 tera omitto, Porsenam, Gallos, Samnites: a Punicis bellis incipiam. Quot claffes, quot duces, quot exercitus priore bello amissi sunt? Fam quid boc bello memo- 11 rem? Omnibus aut ipse adfui cladibus: aut, quibus a occuparat, monuit etiam Freinshem. Indice Curtii v. Ultro. Ita etiam quidam meorum praefe. runt. In ed. Rom. Aler. vi effe, notat Hearnius, idque inveni in edd. Rom. anni 1472. et Mediol. anni 1480. Verum ut superest in Parm. utraque Tarvis. et reliquis usque ad Froben. anni 1531. vi reftituentem, nisi quod interim tres quatuorve totam hanc voculam omiserint. Saepissime za ui et ut commutari in codd. antt. vidimus ad 4, 51, 6. sed inde ultro Lovel. 4. ut in ultro Lovel. 2. Mox inferamusque bellum Lovel. 5. §. 8. Nullius in animo, quam in eo, minus obliterari] Sic multa habent exemplaria; ubi, pro in eo, meo scribendum fuit. Res, scio, parva; sed quia a pluribus non animadversa, idcirco non contemnenda. SABELL. Ita operarum errore in Tarv. utraque obcurrit. quam eo in Mediol. anni 1480. Priores, quas vidi, recte quam meo praeferunt. • Quippe cui pater et patruus etc. interfecti sunt] Scio, sic quoque interdum veteres: sed hic malo interfecti sint. J. FR. GRON. Saepius, ut Gronovius ex conjectura emendat, Livium locutum esse, verum et alterum apud eum inveniri, supra vidimus ad 2, 37, 5. Adde 8, 26, 5. Fuga foedior visa, quippe qui inermes domos rediere. Quum itaque omnes omnino codd. in vulgatum consentiant, id etiam mutare non suftineo. §. 9. Eo fato quo donata nobis sors est, ut magnis] Reg. Pet. Pal. Voff. aliquot Florentini: eo fato (vel facto) quo damnata. Put. ea fato quodam nata. Scribe, ea fato quodam data nobis sors est. Sic 31, [48, 12.] Data fato etiam quodam Furiae genti Gallica bella. 30, [30, 3.] Si hoc ita fato datum erat. 22, [ 29, 9.] Nobis quoniam prima animi ingeniique negata sors est. Seneca 4. Benef. 41. Fatoque quodam datum est, ut aut tu cogaris beneficium recipere, aut ego accipere. J. FR. GRON. eo fato (vel ea fato, vel eo facto) quo damnata Florent. Cant. Lovel. 2. 3. 4. et Harlej. Veram lectionem fui, maxime unus omnium eas sensi. Trebia, Trasimenus, Cannae, quid aliud sunt, quam monumenta 12 occisorum exercituum consulumque Romanorum? Adde defectionem Italiae, Siciliae majoris partis, Sardiniae. Adde ultimum terrorem ac pavorem, caftra Punica inter Anienem et moenia Romana posita, et visum prope in portis victorem Hannibalem. In bac ruina rerum ftetit una integra atque inmobilis virtus populi Romani. 13 Haec omnia ftrata bumi erexit ac suftulit. Vos omnium primi, milites, poft Cannensem cladem vadenti Hasdrubali ad Alpes Italiamque, qui si se cum fratre conjunxiffet, nullum jam nomen effet populi Romani, ex veftigiis Florent. optime Gro. nov. indagavit. datus et natus etiam alibi confunduntur. V. ad Epit. Liv. 15. Saepe autem d et commutari, auctor est N. Heins. ad Claud. 1. in Rufin. 311. §. 11. Jam quid hoc bello memorem] Vet. lib. Jam quid hoc de bello memorem. SIG. Libb. omnes noftri hoc bello, exclusa particula de: qua introducta mire faftidiebat Sigonius. GEBH. In nullo meorum etiam praepositio adparet. Eamdem etiam scripto rum, quos viderat, auctoritate delevit Doujat. minus elegantiae lectionem Sigonii habere judicans, alterius vero hunc sensum conftituens, quid geftum hoc bello memorem. Praepositio etiam Crevier. displicuit, qui supplebat quid hoc bello memorem exercitus amiffos. Recte. Expunxi igitur quoque to de. Omnibus aut ipse adfui cladibus, aut, quibus afui] Voces aut ipse desunt in Lovel. 1. Deinde aut quibus affui legunt Lovel. 5. Ber. a m. 1. et pleraeque, quas vidi, edd. principes. aut quibus non affui Ber. a m. 2. et Hearnii L. 1. aut quibus abfui ed. Ven. anni 1498. et hinc reliquae. Scd afui, pro abfui, primus edidit Cl. Jac. Gronov. quod firmat Florent. Et ita saepe exhibent optimi Livii codd. Plura exempla supra vidimus ad 4, 12, 6. quibus adde ad 9, 22, 9. 25, 1, 10. c. 6, 11. 27, 5, 4. Similiter emendandum conjicio infra 34, 21, 3. et c. 29, 8. ubi quorumdam codd. veftigia eo ducunt. V. insuper Cel. Burm. ad Suet. Aug. 14. Corte ad Plin. 2. epift. 11, 24. et quae notavi ad Šilii 13, 268. Mox Cannaeque Lovel. 3. Ber. Gaertn. et edd. ante Aldum. Male. ris partis Sardiniae) majoris parS. 12. Italiae, Siciliae, majoMutanda igitur est diftinctio: tis Siciliae intelligendum. SIG. quod observavi. Mox inter Anienem ac moenia Romana Voff. Lovel. 2. 3. 4. Harl. Gaertn. et Hav. humi autem deeft in Hav. et §. seq. adversas in Ber. §. 15. Syracusae Agrigentumque ductu auspicioque patris mei obstitiftis. et bae secundae res illas adversas suftinuerunt. Nunc, benigmtate Deûm, 14 omnia secunda, prospera, in dies laetiora ac meliora in Italia Siciliaque geruntur. In Sicilia Syracusae, 15 Agrigentum captum, pulsi tota insula boftes, receptaque provincia in ditione populi Romam est. In Italia Arpi recepti, Capua capta. Iter omne ab urbe Roma 16 trepida fuga emensus Hannibal, in extremum angulum agri Bruttii compulsus, nihil jam majus precatur Deos, quam ut incolumi cedere atque abire ex boftium terra liceat. Quid igitur minus conveniat, milites, quam, 17 quum aliae super alias clades cumularentur, ac Dü pro captum] Non est nulla caussa dubitandi, an Agrigentum jam eo tempore, quo hanc concionem a Scipione apud milites habitam tradit Livius, captum fuerit. Scipio A. V. 15XLII. poft Capuam captam in Hispaniam venit, nec quidquam eo anno ibi gessisse legitur, nisi quod Tarracone conventum sociorum habuit, et ci vitates sociorum, atque hiber na exercitus adiit, c. 19. 20. M. Valerius Laevinus eodem anno cum M. Marcello absens consul creatus c. 21. 22. principio veris sequentis adhuc res in Graecia geffit, et ibi in diuturnum morbum implicitus serius omnium spe poft idus Martias A. V. 15XLI. Romam venit c. 26. 27. Inde, cognitione causae Siculorum Campanorumque et aliis negotiis publicis aliquamdiu Romae retentus, jam magna parte anni circumacta in Siciliam venit, et Agrigento per proditionem potitus est c. 4o. Quomodo ergo Scipio, quem orationem hanc principio veris ejusdem anni habuiffe prodit Livius, Agrigentum jam tum captum memorare potuit? Si haec illo ordine tem- Illud Receptaque provincia in ditionem populi Romani est] Put. et Gal. lic. omnes cum Voff. ditione. Intelligendum, receptam per Mar. cellum caeterosque provinciam, nunc, dum haec loquitur, pacatam effe in ditione populi Ro. pe ipsi cum Hannibale starent, vos bic cum parentibus meis aequentur enim etiam bonore nominis) suftinuiffe labantem fortunam populi Romani; nunc eosdem, quia 18 illic omnia secunda laetaque sunt, animis deficere? Nuper quoque quae acciderunt, utinam tam sine meo lu mani. J. FR. GRON. in ditione non tantum omncs mei, et Oxonn. Hearnii, verum etiam omnes edd, usque ad Aldum; quam lectionem recte Gronov. revocaffe puto. To est exsulat ab edd. Rom. anni 1472. et Parm. Mox Arpi redépti ac recepti Gaertn. V. ad 4, 55, 5. §. 16. Nihil jam majus precatur Deos] Vet. lib. nihil jam magis. SIG. Ita et Ber. et Hav. Sed nihil mutant optimi. Saepe ita variant librarii. V. ad 2, 7, 4 4, 17, 2. c. 19, 1. 6, 39, 4. 7, 6, 3. c. 14, 6. c. 18, 3. 8, 35, 7, 9, 19, 5. 10, 25, 12. 21, 43, 15. Adde Cortium ad Plinii 3. ep. 16. Mox decedere, pro cedere, Hafn. recedere Hav. §. 17. Aequentur enim ipsi etiam honore nominis] Optimi delent zo ipsi. et labantem fortunam, non labentem. J. FR. GRON. Illud ipsi deest etiam in Flor. labantem vero idem ille legit, quod etiam Aldus reftituit, et hinc per reliquas edd. obtinuit usque ad Modium, cujus cura iterum la. bentem Francof. vulgatum est. Sed alterum praeftat. Saepe ita variant librarii. Illis, quae notantur ad Praef. §. 9. adde viros doctos ad Suet. Aug. 99. Paullo ante minus convenit, pro conveniat, Voff. Lovel. 1. 2. et Gaertn. Deinde cum patribus, pro cum parentibus, Voff. Lovel. 1. 2. 5. Harlej. Gaertn. et Hav. V. supra ad 7, 5, 7. et adde, quae notantur ad 21, 41, 8. ctu §. 18. Meo luctu, quam veftro, transissent. Nunc Dii inmortales] In plerisque codd. hic magna eft lacuna. Nam Put. Reg. Pet. melior, et Voff. haec connectunt cum principio c. 44. hoc modo: meo luctu quem armaverat, quum terra marique inftrui. V. Gronov. cap. seq. ad §. 5. Consentit cum illis Florent. Verum haec lacuna paullo minor erat in Pall. Hafn. Hav. Hearnii N. edd. Aduobus, Lovel. 1. 2. 4. 5. Harl. leriensi Rom. et Rom. anni 1472. tum in Mediol. anni 1480. Tarbus haec verba connectuntur cum vis. utraque, aliisque, in quiillis, quae c. 43, 9. exftant, hoc modo: meo luctu, quam veftro, transissent. Sed quoniam vos instructos. Eadem lacuna etiam est in Ber. a m. 1. sed orae et imae paginae, quae decrant, a manu altera adscripta sunt. Omni etiam priori spatio nihil ex Cant. notari video, ut longior illa lacuna in eo quoque fuisse videatur. Praesides, qui centuriis omnibus, ut mihi imperium juberent dari, fuere auctores, iidem auguriis] Centuriae non jubent alicui imperium ab alio dari, sed ipsae dant, et dicuntur imperium alicui jubere; in quo sermone sup. plendum est esse. Supra c. 18, 9. Ad unum omnes, non centuriae modo, sed etiam homines, P. Scipioni imperium esse in Hispania jusserunt. 30, 41, 4. Cui juberent in Hispania imperium esse. 31, 50, etu, quam veftro, transiffent! Nunc Di inmortales imperii Romani praesides, qui centuriis omnibus, ut mibi imperium juberent dari, fuere auctores, idem auguriis auspiciisque, et per nocturnos etiam visus omnia laeta ac prospera portendunt. Animus quoque meus, 19 maximus mibi ad hoc tempus vates, praesagit, noftram 11. Plebs Cn. Cornelio Lentulo et L. Stentinio pro consulibus imperium esse in Hispania jussit. Salluft. Jug. 84. Poftquam ei provinciam Numidiam populus jussit. Suspicor igitur dari inculcatum effe ab homine parum gnaro phrascos jubere alicui imperium. V. Gortium ad Sall. 1. d. ubi itidem in uno MS. intrusum erat dari, quod et ipse in alio inveni. DUK. Ex superiori adnota tione patere potest, ex quatuordecim codd. meis vix tres a m. 1. et unum a m. 2. magnam illam lacunam exhibere. Eorum Lovel. 3. Gaertn. et Ber. ignorant vocem qui; quam omiffam puto, quod displiceret locutio Dii praesides, qui auctores fuere, iidem portendunt, ac ferre non potuerint, pronomen iidem abundare. Sed v. ad 25, 27, 1. Ex nullo autem dari deeffe notatur. Verisimilis tamen Cl. Dukeri conjectura est. De locutione imperium provinciam, bellum alicui jubere, quaedam infra v. ad 27, 24, 3. Auguriis, auspiciis, ac per nocturnos etiam visas] Reposuimus ex scripto codice auspiciisque, et per nocturnos. RHEN. Polyb. [10, 11.] eum se a Neptuno in quiete monitum, ut urbem eam invaderet, dixiffe aït. SIG. Pall. 2. auspiciis, et per nocturnos, copulam a Rhenano appensam refigens. GEBH. Magna fuit contentio inter Sigonium et Gruchium, an, qui ex privatis pro consuli. bus et pro praetoribus in pro Liv. Tom. VIII. vincias mittebantur, auspicia babuerint. Negavit Sigonius 2. de Ant. jur. provinc. 6. de lege Curiata c. 10. et ad Livii 28, 38, 4. Adfirmavit Gruchius in Refut. ad pofter. Sigonii disput. c. 4. Lipsius 2. de Milit. Rom. 12. ct Periz. Animadv. Hift. c. 7. p. 262. videntur probaffe sententiam Si. gonii. Multa in utramque partem de hac controversia dispu tari poffunt: sed religiosa auspiciorum etiam in privatis, non publicis modo rebus apud vete. res Romanos observatio mihi probabilem facit Gruchii opinionem. DUK, ac, pro quo Rhenanus et reposuit, primum adparuit in ed. Aldina: priores cum codd. servant et, verum deftituuntur copula que, quam tamen non male Rhenanum reposuiffe puto. V. ad 2, 31, 1. Praeterea to etiam deest in Lovel. 3. §. 19. Brevi tempore hinc omne Punicum nomen] Prodigiose corruptus est hic locus. Legendum, quemadmodum caftigavimus, brevi extorre hinc omne Punicum nomen, ut brevi sit adverbium. Si. gnificat extorris exsulem, valut qui extra terram sive patriam sit pulsus. Rursus Livius 27, [37, 6.] Extorrem agro Romano, procul terrae contactu, alto mergendum. 5, [30, 6.] conjungit exsulem et extorrem. Ne exsulem, extorrem, inquit, populum Romanum ab solo patrio ac Diis penatibus in hoftium urbem agerent. Diftinguenda autem verba hoc Dd |