C. PLINII SECUNDI

NATURALIS HISTORIE

LIBER XXVIII.

Medicina ex animalibus.

1. (1.) DICTA erant naturæ omnium rerum,' inter cœlum ac terram nascentium, restabantque quæ ex ipsa tellure fodiuntur, si non herbarum ac fruticum tractata remedia auferrent transversos, ex ipsis animalibus quæ sanantur, reperta majore medicina. Qui ergo dixerimus herbas, et florum imagines, ac pleraque inventu rara ac difficilia, iidem tacebimus quid in ipso homine prosit homini, ceteraque genera remediorum inter nos viventia? Cum præsertim, nisi carenti doloribus morbisque vita ipsa pœna fiat. Minime vero: omnemque insumemus operam,2 licet fastidii

CAP. I. 1 Ita codd. Regg. et Editio princeps.' Brotier. omnium rerum naturæ al. ante Brotier. Mox, ac terras Chiffl.-2 Ita codd. Harduini et Chiffl. cum edd. Harduin. 1. 2. 3. et recentt. quin omnem insum. operam Gronov. et vulgg.

NOTE

Auferrent transversos] Sic usus obtinuit, ut ea vox scriberetur: codices optimi, Reg. et Colb. traversos. Sic tralatitium' et 'tralucens' dicimus, et 'tralucidum,' ex probatioribus libris. Agi vel auferri transversi dicimur, cum veluti vi et impetu

quodam ab instituto deflectimur. Sic Livius Bell. Maced. Abstulerunt me velut de spatio Græciæ res immixtæ Romanis: non quia ipsas operæ pretium esset perscribere, sed quia,' &c.

periculum urgeat: quando ita decretum est, minorem gratiæ, quam utilitatum vitæ, respectum habere. Quin immo externa quoque, et barbaros etiam ritus indagabimus. Fides tantum auctores appellet. Quanquam et ipsi consensu prope judicata eligere laboravimus, potiusque curæ rerum, quam copiæ institimus. Illud admonuisse perquam necessarium est, dictas jam a nobis naturas animalium, et quæ cujusque essent inventa: (neque enim minus profuere medicinas reperiendo, quam prosunt præbendo :) nunc quæ in ipsis auxilientur indicari, neque illic in totum omissa.' Itaque hæc esse quidem alia, illis tamen connexa.

I C '

11. Incipiemus autem ab homine, ipsum sibi exquirentes, immensa statim difficultate obvia. Sanguinem quoque c gladiatorum bibunt, ut bibentibus procul sint comitiales morbi: quod spectare facientes in eadem arena feras

a Ad obtinendam fidem auctores tantum juvabit appellare.

Neque in tractatione animalium ea remedia, quæ ex iis petenda sunt, penitus sunt a nobis prætermissa.

c Comitiali morbo affecti.

CAP. II. 1 Alii quandoque; Vet. Dalec. plerique; alii vett. ap. eundem, namque.-2' Optime et totidem literis Mss. Reg. 5. et 6. In Editione principe, procul sit. Pessime emendatum in recentioribus editionibus, ut viventibus poculis comitiales morbi. Miror eruditum Harduinum scribere: 'Sic libri omnes, tum editi, tum exarati manu, quos vidi, quosque non vidi.' Ego ne unum quidem Ms. Reg. vidi qui haberet, poculis. Mss. Reg. 1. et 2. habent populis.' Brotier. Cod. Dalec. habet, ut bibentibus procul sit; edd. vett. Gronov. Harduin. 1. 2. 3. et recentt. ut viventibus poculis, comitiales morbi ;

NOTE

b Et quæ cujusque essent inventa] Lib. VIII. c. 41. et xxv. 50. 54.

C

Sanguinem quoque] Celsus 111. 23. de comitiali morbo: 'Quidam, jugu. lati gladiatoris calido sanguine epoto, tali morbo sese liberarunt: apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit.' Tertull. in Apolog. c. 10. Item illi, qui munere in arena noxiorum jugulatorum sanguinem recentem avida siti comitiali morbo medentes auferunt, ubi sunt?' Sic etiam Cælius Aurel. Chron. 1. 4. de epilepsia. Simile istud remedium

est, quod Scribonius Largns affert Compos. 18. Item ex jecinore gladiatoris jugulati particulam aliquam novies datam consumant. Quæque ejusdem generis sunt, extra medicinæ professionem cadunt, quamvis profuisse quibusdam visa sunt.'

d Ut bibentibus procul [viventibus poculis] Viventia pocula eleganti translatione vocat ea, quæ calentem adhuc et quasi spirantem sanguinem conti. nerent: quod et habere in se vitam, et præstare haurientibus eam videbantur: plane ut animam ipsam ac

quoque horror est. At hercule illi ex homine ipso sorbere 3 efficacissimum putant calidum spirantemque, et una ipsam animam ex osculo vulnerum, cum plagis ne ferarum quidem admoveri ora fas sit humana.4* Alii medullas crurum quærunt, et cerebrum infantium. Nec pauci apud Græcos singulorum viscerum membrorumque etiam sapores dixere, omnia persecuti usque ad resegmina unguium. Quasi vero sanitas videri possit, feram ex homine fieri, morboque dignum in ipsa medicina: egregia hercule frustratione, si non prosit. Aspici humana exta nefas habetur, quid mandi? Quis ista invenit ostenta? Tecum enim res erit, eversor juris humani, monstrorumque artifex, qui primus ea condidisti: credo, ne vita tui oblivisceretur. Quis invenit singula membra humana mandere? qua conjectura inductus? Quam potest medicina ista originem habuisse ? Quis veneficia innocentiora effecit, quam remedia? Esto, Barbari externique ritus invenerint, etiamne Græci suas fecere has artes? Extant commentationes Democriti, ad alia noxii hominis e capite ossa plus prodesse: ad alia, amici et hospitis. Jam vero vi interemti dente gingivas in dolore scarificari, Apollonius efficacissimum scripsit: Miletus, 68 oculorum suffusiones felle hominis sanari. Artemon cal

d Simulque morbo dignum fieri, qui tam crudeli medicina utatur.

• Quis effecit ut innocentiora jam veneficia videri possint, quam remedia talia?

Vet. Dalec. ut viventibus poculis ad comitiales morbos.-3 Ita codd. Harduini et Chiffl. cum edd. Harduin. 1. 2. 3. et recentt. sorberi Gronov. et al. vett.4 Chiffl. ora mos sit humanus.—5 Chiffl. fecit.-6 Meletus in eodem codice.