tare: pauci ex amicis auxilio esse; nam ceteri, metu fpercussi, a periculis aberant. At Romani,

domi militiaeque intenti, sfestinare, parare, alius alium hortari; hostibus obviam ire; libertatem, patriam, parentesque armis tegere: post, ubi pericula virtute propulerant, sociis atque amicis auxilia portabant; magisque dandis quam accipiundis benefciis, amicitias parabant. Imperium legitimum, nomen imperii regium habebant: delecti, quibus corpus annis infirmum, ingenium sapientia validum, reipublicae consultabant: hi, vel aetate, vel curae similitudine, PATRES appellabantur. Post, ubi regium imperium, quod, initio, conservandae libertatis, atque augendae reipublicae fuerat, in superbiam idominationemque convertit; immutato more, annua imperia, binosque imperatores sibi fecere: eo modo minume posse putabant per licentiam insolescere animum humanum.

VII. SED ea tempestate coepere se quisque extollere, magisque ingenium in promptu habere. Nam regibus boni, quam mali, suspectiores sunt, semperque his aliena virtus formidolosa est. civitas, incredibile memoratu est, ladepta libertate, quantum brevi creverit : tanta cupido gloriae incesse

Sed

f Percussi. Other editions have perculsi. Either of the words is admissible.

g Festinare, parare. The infinitive again for the perfect indicative. This observation need not be again repeated.

h Reipublicæ fuerat. An unusual construction. Causa may be understood; in some editions it is expressed. Fuerat must then be taken for constitutum fuerat. The sentence may be completed otherwise thus: quod initio fuerat conservandæ libertatis, i. e. ad conservandam libertatem paratum.

i Dominationem. Tyranny.

k Coepere se quisque extollere. Other editions have magis magisque extollere. Quisque, being a partitive pronoun, admits a plural verb.

1 Adepta libertate. Adipiscor, being a common verb, is used in a passive, as well as in an active sense.

rat. Jam primum juventus, msimul laboris ac "belli patiens erat, in castris per usum militiam discebat: magisque in decoris armis et militaribus equis, quam in scortis atque conviviis, lubidinem habebant. Igitur talibus viris non labos insolitus, non locus ullus asper, aut arduus erat, non armatus hostis formidolosus: virtus omnia domuerat. Sed gloriae maxumum certamen inter ipsos erat: Psese quisque hostem ferire, murum adscendere, conspici dum tale facinus faceret, properabat: eas divitias, eam bonam famam magnamque nobilitatem putabant: laudis avidi, pecuniae liberales erant : gloriam ingentem, divitias honestas volebant. Memorare possem, quibus in locis maxumas hostium copías populus Romanus parva manu fuderit; quas urbes, natura munitas, pugnando ceperit; ni ea res longius ab incepto traheret.

VIII. SED profecto Fortuna in omni re dominatur ea 'res cunctas, ex lubidine magis quam ex vero, celebrat obscuratque. Atheniensium res gestae, sicuti ego "aestumo, satis amplae magnificae

m Simul, &c. For simul ac, which are the words in some editions, in which laboris ac are omitted.

n Belli. The Roman youth were liable to be called into military service at 17 years of age, and were exempted at 46. Afterwards they continued to serve till they were 50 years of age. o Virtus. Fortitude.

p Sese. For se. This pronoun is omitted in most editions: sese ferire is a pleonasm, similar to sese præstare.

q Eas divitias-putabant. An uncommon mode of expression: instead of in iis rebus divitias, &c. posita esse putabant; or, eas divitias esse veras divitias, eam famam bonam esse famam, &c.

r Maxumas. An archaism frequent in this author, for mux

imas.

s Ni ea res.

Sallust.

t Res cunctas.

For ni id, a mode of expression frequent in

For cuncta.

u Estumo. An archaism for estimo. Other editions have ex istimo.

Somewhat

que fuere; verum aliquanto minores tamen, quam fama feruntur. Sed, quia provenere ibi 'scriptorum magna ingenia, per terrarum orbem Atheniensium facta pro maxumis celebrantur. Ita eorum qui fecere, virtus tanta habetur, quantum verbis "eam potuere extollere praeclara ingenia. At populo Romano numquam sea copia fuit: quia prudentissimus quisque negotiosus maxume erat; ingenium nemo sine corpore exercebat; optumus quisque facere, quam dicere; sua ab aliis benefacta laudari, quam ipse aliorum narrare, malebat.

IX. IGITUR domi militiaeque boni mores colebantur; concordia maxuma, minuma avaritia erat; jus bonumque apud eos, non legibus magis quam natura, valebat. Jurgia, discordias, simultates,

cum hostibus exercebant: cives cum civibus de virtute certabant: in suppliciis deorum magnifici, domi parci, in amicis fideles erant. Duabus his artibus, audacia in bello, ubi pax evenerat, aequitate, seque remque publicam curabant. Quarum rerum ego maxuma documenta haec habeo; quod sæpius vindicatum est in eos, qui contra imperium in hostem pugnaverant, quique tardius, revocati, bello excesserant, quam qui signa relinquere, aut,

v Scriptorum. Herodotus, Thucydides, Xenophon, and others. w Eam. Referring to virtutem. In some other editions we find ea, agreeing with ingenia.

x Ea copia. That advantage.

y Optumus. An archaism for optimus: thus minuma for minima in the next sentence. This use of u for i is common in

Sallust, and requires no further notice.

:

z Bonum. A substantive, goodness or virtue bona in the plural signifies goods or effects.

a Suppliciis. Sacrifices, worship. Supplicium signifies both punishment and supplication, worship or sacrifice; because the subject of punishment was supposed both to avert the wrath of the gods, by suffering, or bearing the penalty on behalf of the people; and to engage the deities to listen to their prayers, by being offered as a sacrifice for their guilt. The goods of criminals were also made an offering to the offended deity..

pulsi, loco cedere ausi erant; in pace vero, quod beneficiis, quam metu, imperium agitabant, et, accepta injuria, ignoscere, quam persequi, malebant.

X. SED, ubi labore atque justitia respublica crevit, reges magni bello domiti, nationes ferae, et populi ingentes vi subacti, Carthago, aemula imperii Romani, ab stirpe interiit, cuncta maria terraeque patebant; saevire Fortuna, ac miseere omnia, coepit. Qui labores, pericula, dubias atque asperas res facile toleraverant, iis otium, divitiae foptandae aliis, oneri miseriaeque fuere. Igitur primo pecuniae, deinde imperii cupido crevit ea quasi smateries omnium malorum fuere. Namque avaritia fidem, probitatem, ceterasque bartis bonas subvertit ; pro his, superbiam, crudelitatem, deos ineglegere, omnia venalia habere, edocuit: ambitio multos mortalis falsos fieri subegit; aliud clausum in pectore, aliud in lingua promptum habere; amicitias inimicitiasque, non ex re, sed ex commodo, aestumare; magisque vultum, quam ingenium bonum habere. Haec primo paullatim crescere, interdum vindicari post, ubi, contagio quasi, pestilentia invasit, civitas immutata, imperium, ex justissumo atque optumo, crudele intolerandumque factum.

b Quam. Magis being understood in some editions it is expressed.

c Agitabant. For agebant; the frequentative for the primitive verb.

d Populi. This word in the plural signifies tribes, &c.

e Carthago. Once a famous and flourishing city in Africa, not far from the present city of Tunis.

f Optande. Agrees with divitia, the noun nearest to it.

g Materies. Of the fifth declension; sometimes materia, of the first.

h Artis. For artes.

i Neglegere. An archaism for negligere. Deos negligere, for negligentiam deorum.

k Ex re. According to their real value.

1 Post. By enallage for postea. Contagio quasi, bý a sort of contagion, contagio being the ablative.

XI. SED primo magis ambitio, quam avaritia, animos hominum exercebat: quod tamen vitium propius "virtutem erat. Nam gloriam, honorem, imperium, "bonus, ignavus, aeque sibi exoptant: sed ille vera via nititur; huic quia bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit. Avaritia pecuniae Pstudium habet, quam nemo sapiens concupivit ea, quasi venenis malis imbuta, corpus animumque virilem effeminat semper infinita, insatiabilis, neque copia, neque inopia, minuitur. Sed, postquam L. Sulla, armis recepta republica, bonis initiis malos eventus habuit; rapere omnes, trahere, domum alius, alius agros cupere; neque modum, neque modestiam, victores habere, foeda crudeliaque in civibus facinora facere. Huc accedebat, quod L. Sulla exercitum, quem in Asiam ductaverat, quo sibi fidum faceret, contra morem majorum, luxuriose nimisque liberaliter habuerat; loca tamoena, voluptaria, facile in otio ferocis militum animos molliverant. Ibi primum insuevit exercitus populi Romani "amare, potare; signa, tabulas pictas, vasa caelata mirari; ea privatim ac

m Virtutem. Governed by ad understood.

n Bonus. Used for fortis, as appears by its being contrasted with ignavus.

o Vera via. By lawful means; vera being used for legitima. p Studium habet For studium est, or, in se complectitur studium. q Recepta republica. For recuperata; having recovered, or delivered the state from the tyranny of Marius and Cinna; or recepta, may be used for potitus, having got possession of the government. r Huc accedebat. To this was added.

s Ductaverat. For duxerat. The frequentative again used for the primitive. In Asiam, for intra Asiam: so in chap. xix in provinciam, for intra provinciam. Some editions have in Asia.

t Amana. Jucundus commonly refers to the mind, amanus to the sight, and voluptarius generally denotes corporeal pleasures, particularly lust.

u Amare, potare. Amare is here taken in a bad sense for scortari. Bibere, to drink; potare, to tipple.

v Privatim ac publice. They carried them off by violence,