C. CRISPI

SALLUSTII

BELLUM JUGURTHINUM.

ALSO queritur de natura sua genus humanum, quod, aimbecilla atque aevi brevis, forte potius, quam virtute regatur. Nam contra, reputando, neque majus aliud, neque praestabilius invenias; magisque naturae industriam hominum, quam vim, aut tempus deesse. Sed dux atque imperator vitae mortalium animus est: qui, ubi ad gloriam virtutis via grassatur, abunde pollens potensque et clarus est, neque fortunae eget; quippe probitatem, industriam, alias artis bonas neque dare, neque seripere potest. Sin, captus pravis cupidinibus, ad inertiam et voluptatis corporis "pessum datus est; perniciosa lubidine paullisper usus, ubi per secordiam vires, tempus, ingenium defluxere, naturae infirmitas accusatur: suam equisque culpam fauctores

a Imbecilla. Agreeing with natura, which appears prefera ble to imbecille found in some editions, and agreeing with genus, Imbecillus, a, um, or imbecillis-e, are used ind:scriminately in authors.

b Quippe. In some editions quippe quæ: the last seems more elegant.

c Eripere potest. In some editions we find eripere cuiquam : cuiquam appears superfluous.

á Pessum. The supine of the old verb petior, h. e. subigor, pedibus culcor. A similar construction is not uncommon; thus, we read, venum, victum, pastum dare.

e Quisque. In other editions quique, which is less proper.

f Auctores. In some editions actores: These words are fre quently used in the same sense.

H

ad negotia transferunt. Quod si hominibus bonarum rerum tanta cura esset, quanto studio aliena ac nihil profutura, multumque etiam periculosa petunt; neque regerentur magis, quam regerent casus, et eo magnitudinis procederent, subi, pro mortalibus, gloria aeterni fierent.

II. NAM, uti genus hominum compositum ex anima et corpore, ita res cunctae, studiaque omnia nostra, corporis alia, alia animi naturam sequuntur. Igitur praeclara facies, magnae divitiae, ad hoc vis corporis, alia hujuscemodi omnia brevi dilabuntur; at ingenii egregia facinora, sicuti anima, immortalia sunt. Postremo, corporis et fortunae bonorum, ut initium, finis est: omnia orta occidunt, et aucta senescunt: animus incorruptus, 'aeternus, rector humani generis, "agit atque habet cuncta,

neque ipse habetur. Quo magis pravitas eorum admiranda est, qui, dediti corporis gaudiis, per luxum atque ignaviam aetatem agunt; ceterum ingenium, quo neque melius, neque amplius aliud in natura mortalium est, "incultu atque secordia tor pescere sinunt; cum praesertim tam multae variaeque sint artes animi, quibus summa claritudo para

tur.

III. VERUM ex his magistratus et imperia, posttremo omnis cura rerum publicarum, minume mihi hac tempestate cupiunda videntur: quoniam neque virtuti honos datur; neque illi, quibus per fraudem jus fuit, tuti, aut eo magis honesti sunt.

g Ubi. Used here in an extraordinary sense for ut. h Præclara facies. A fine face.

i Fortune bonorum. Of the goods of fortune.

k Finis. In other editions sic finis.

Nam

1 Eternus. Some of the Greek philosophers, particularly the Stoics, held the soul to be eternal.

m Agit, &c. Actuates, directs, governs, and has power over all things. Habet is equivalent to possidet.

n Incultu. Through want of cultivation.

vi quidem regere patriam, aut parentes, quamquam et possis, et delicta corrigas, tamen importunum est; cum praesertim omnes rerum mutationes caedem, fugam, aliaque hostilia portendant frustra autem niti, neque aliud fatigando, nisi nisi odium, quaerere, extremae dementiae est; forte quem inhonesta et perniciosa lubido tenet, potentiae paucorum decus atque libertatem suam igratificari.

IV. CETERUM, ex aliis negotiis quae ingenie exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum: cujus de virtute quia multi dixere, praetereundum puto; simul, ne, per insolentiam. quis existumet, memet, "studium laudando, extollere. Atque ego credo fore qui, quia decrevi procul a republica aetatem agere, tanto tamque utili labori meo nomen inertiae imponant: vcerte, quibus maxuma industria videtur, wsalutare plebem, et conviviis gratiam quaerere. Qui, si reputaverint, et quibus ego temporibus magistratus adeptus sum, et quales viri idem adsequi nequiverint, et postea quac genera hominum in senatum pervenerint; profecto existumabunt, me magis merito, quam igna

o Parentes. From pareo: subjects.

p Fatigando. In other editions se futigando.

q Gratificari. To give away, to sacrifice.

r Memoria rerum gestarum. A periphrastical expression for history.

s Virtute. Excellence,

t Per insolentium. For insolenter; insolently, through vanity. u Studium. Employment, profession.

v Certe. An elliptical sentence. Certe imponant nomen inertiæ, &c.

w Salutare plebem. It was usual with candidates for offices among the Romans to address every voter by his proper name, and familiarly to shake hands with him.

x Temporibus. In times of public confusion. Sallust was made Quæstor A. U. 702.

y Merito. Justly, with good reason.

via, judicium animi mutavisse, majusque commodum ex otio meo, quam ex aliorum negotiis, reipublicae venturum. Nam saepe audivi, Q. Maxumum, P. Scipionem, praeterea civitatis nostrae praeclaros viros solitos ita dicere, CUM MAJORUM IMAGINES INTUERENTUR, VEHEMENTISSUME SIBI ANIMUM AD VIRTUTEM ACCENDI. Scilicet non ceram illam, neque figuram, tantam vim in sese habere ; sed, memoria rerum gestarum, eam flamam egregiis viris in pectore crescere, neque prius sedari, quam virtus eorum famam atque gloriam adaequaverit. At contra, quis est omnium his moribus, quin divitiis et sumptibus, non probitate neque industria cum majoribus suis contendat? etiam homines novi, qui antea per virtutem soliti erant nobilitatem antevenire, furtim et per latrocinia potius [quam bonis artibus] ad imperia et honores nituntur; proinde quasi praetura et consulatus, atque alia omnia hujuscemodi, per se ipsa clara, magnifica sint, ac non sperinde habeantur, ut eorum qui sustinent, virtus est. Verum ego liberius al

z Q. Maxumum. Quintus Fabius Maximus, the famous opponent of Annibal.

a P. Scipionem. Publius Scipio Africanus the younger, the son of Paulus Æmilius, but adopted into the family of Scipio.

b Majorum imagines. It was the privilege only of the nobility, and of such as enjoyed a curule office, to erect statues for themselves in the area, or entrance of their houses.

c Ceram. The wax of which the images were formed.

d His moribus. For moribus hujus temporis. During the prevalence of such manners.

e Novi. New men: men whose ancestors had not borne any curule office.

f Per latrocinia. By undue means, by unfair practices, by roguery.

g Perinde habeantur, ut, &c. Ac is more commonly used in this sense after perinde. And should not be estimated by the vir tue and abilities of those who hold them.

h Liberius, &c. Too freely, and too far. The comparative is' often used in this significations